Gece çalışması, günlük normal çalışma bağlamında bir çalışma olduğundan, çalışma sürelerine ilişkin genel çalışma koşulları içinde yer almakla birlikte, gecenin doğal olarak uykuya ayrılan bir dönem olması itibariyle ve işçilerin korunması amacıyla özel bir takım kuralların kabulü zorunlu olmuştur .

Kanun, çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılamayacağı yasağını sanayie ait işlerle sınırlandırdığından İş Kanunun uygulaması bakımından sanayiden sayılmayan işlerde onsekiz yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin çalıştırılması mümkündür. Buna karşılık kadın işçiler için böyle bir yasak söz konusu olmayıp, bunların gece çalıştırılmalarına ilişkin esaslar 9.8.2004 tarihli 25548 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan ‘‘Kadın İşçilerin Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelikte’’ düzenlenmiştir .

İş Kanununa göre, Gece çalışmalarının nasıl yapılacağı 4857/69 ‘a göre düzenlenmiştir. Çalışma hayatında "gece" en geç saat 20.00'de başlayarak en erken saat 06.00'ya kadar geçen ve her halde en fazla on bir saat süren dönemdir

Bazı işlerin niteliğine göre gece döneminin başlangıç ve bitiş zamanları farklı şekilde belirlenebilecek ve devam süresinin de 11 saati aşmamak koşulu ile değiştirilebilecektir.

Kadın işçiler için ise her ne şekilde olursa olsun gece postasında günlük çalışma süresi olan yedibuçuk saatten fazla çalışamaz ve haftada kırkbeş saati geçemez. (4857/63)
Postası değiştirilecek işçi kesintisiz en az onbir saat dinlendirilmeden diğer postada çalıştırılamaz.
Postalar halinde çalışmalarda işçilerin sürekli olarak gece postalarında çalışmaları yasa ile önlenmiştir. İş Kanunun 69.md. göre “Gece ve gündüz işletilen ve nöbetleşe işçi postaları kullanılan işlerde, bir çalışma haftası gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen ikinci çalışma haftası gündüz çalıştırılmaları suretiyle postalar sıraya konur.”. Bununla birlikte yasa; işverenlere, bir haftalık süre yerine iki haftalık nöbetleşme esasının uygulanabilme olanağı da tanınmıştır.
Gece çalışmalarında İşveren yükümlülükleri çerçevesinde; İşveren, Belediye sınırları dışındaki ve belediye sınırları içinde olmakla beraber, gece postalarında çalıştıracakları kadın işçileri, sağlayacakları uygun araçlarla işyerine götürüp getirmekle yükümlüdür.

Kadın işçilerin, gece postalarında çalıştırılabilmeleri için, işe başlamadan önce işyeri hekimi, işyeri ortak sağlık birimi, işçi sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı yerlerde sırasıyla en yakın Sosyal Sigortalar Kurumu, sağlık ocağı, Hükümet veya Belediye doktorlarına muayene ettirilerek, çalışmalarına engel bir durumun olmadığına dair sağlık raporlarının alınması şarttır. Bu işçilerin muayeneleri her altı ayda bir tekrarlanmalıdır.

İşveren, gece çalışması nedeniyle sağlığının bozulduğunu belgeleyen işçiye mümkünse gündüz postasında durumuna uygun bir iş vermekle yükümlüdür. İşvereni işçiye gece postasında böyle bir iş vermesi imkân dâhilinde değilse işçi, 4857/24 md.I.bendinin (a) fıkrasına göre sözleşmeyi feshetme hakkına sahip olur.

Kadın işçinin kocası da işin postalar halinde yürütüldüğü aynı veya ayrı bir işyerinde çalışıyor ise, kadın işçinin isteği üzerine, gece çalıştırılması, kocasının çalıştığı gece postasına rastlamayacak şekilde düzenlenmelidir.

Aynı işyerinde çalışan karı kocanın aynı gece postasında çalışma istekleri, işverence, olanak oranında karşılanır.

Kadın işçiler, hamile olduklarının doktor raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar, emziren kadın işçiler ise doğum tarihinden başlamak üzere altı ay süre ile gece postalarında çalıştırılamazlar. Emziren kadın işçilerde bu süre, ana ve çocuğun sağlığı açısından gerekli olduğunun işyeri hekimi, işyeri ortak sağlık birimi, işçi sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı yerlerde sırasıyla en yakın Sosyal Sigortalar Kurumu, sağlık ocağı, Hükümet veya Belediye doktoru raporuyla belgelenmesi halinde, bir yıla kadar uzatılır. Bu işçilerin anılan sürelerdeki çalışmaları, gündüz postalarına rastlayacak şekilde düzenlenir.

Gece postalarında kadın işçi çalıştırmak isteyen işverenler, gece çalıştırılacak kadın işçilerin isim listelerini ilgili bölge müdürlüğüne göndermelidir.
 

Mehmet Fatih Geleri

İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı

İş ve Sosyal Güvenlik&Tazminat Hesaplama/Bilirkişi

fatihgeleri@gmail.com

Diğer makaleleri

-Çalışanların Yıllık İzin Süreleri

-Yeni Borçlar kanunu işçi işveren yükümlülükleri

-2011 Yılında sigorta primine tabi tutulmayacak ödemeler

-Özürlü çalışanlarla ilgili olarak İşkur'a onaylatılacak belge ve fazla çalışma onayı

-Özel Eğitim Kurumlarında İhbar ve Kıdem Tazminatı

-İkale Sözleşmesi İle Fesih Ve Sonuçları

Sigorta primine esas olan ve olmayan kazançlar

15 Yıl 3600 günle kıdem tazminatı alabilme şartları

Özel Eğitim Kurumlarında görev yapan öğretim elemanlarının SGK uygulamaları