|
Dernekler Kanunu ve
Tutulması
Zorunlu Defterler
Dernekler
Kanuna göre “kazanç
paylaşma dışında, kanunlarla yasaklanmamış belirli ve
ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere, en az yedi gerçek
veya tüzel kişinin, bilgi ve çalışmalarını sürekli
olarak birleştirmek suretiyle oluşturdukları tüzel
kişiliğe sahip kişi toplulukları”
dernek olarak tarif edilmiştir.
Dernekler Kanunu ve uygulamaları her zaman çok kişiyi
ilgilendirmekle beraber çokça ihmal edilen bir konudur.
Dernekler Mevzuatı öyle çok sık değişmemekle beraber son
yıllarda AB uyum mevzuatı çerçevesinde olumlu yönde
gelişmeler göstermekle birlikte tutulması zorunlu
defterler yönünden bir çok sıkıntıyı da beraberinde
taşımaya devam etmektedir. Çok gerilere gitmeye gerek
yok ama 1983 tarihli 2908 sayılı Dernekler Kanunu uzun
yıllar uygulamada kalmış yerine ancak 2004 tarihli 5253
sayılı yeni Dernekler Kanunu kabul edilerek yürürlüğe
konmuştur. Bu arada 2002 yılında 4771 sayılı kanunla
2908 sayılı Dernekler Kanununda esaslı değişikliklere
gidilmiştir. Bu kanunla derneklerin tutması gereken
defterler kanundan çıkarılarak yönetmelikle düzenlenmesi
esasına geçilmiştir. Ayrıca her yıl verilmesine başlanan
Yıllık Dernek Beyannamesi de bu kanunla ihdas
edilmiştir.
2908 sayılı
Dernekler Kanunu tutulması zorunlu defterleri kanun
maddesinde tek tek sayarak zikrederken Yeni Dernekler
Kanunu tutulacak defterler ile ilgili düzenlemeyi
“Dernekler tarafından tutulacak defter ve kayıtlar ile
ilgili usul ve esaslar yönetmelikte düzenlenir. Bu
defterlerin dernekler biriminden ya da noterden onaylı
olması zorunludur.” diyerek yönetmeliğe bırakmıştır.
Bununla günün koşullarına daha uygun düzenlemelerin
yapılmasını öngörmüştür. Dernekler Yönetmeliği ise bu
konuda eski kanun hükümlerini aratmayarak eski kanunda
bulunan ve zikredilen bütün defterleri yeniden ihdas
etmiştir. Bir yenilik olarak Vergi Usul Kanunu
hükümlerine paralel olarak işletme ve bilanço usulüne
göre iki esasta defter tutulmasına cevaz vermiştir.
İşletme usulünde eski kanunda gelir gider defteri yerine
işletme defteri, bütçe kesin hesap ve bilanço defteri
yerine de önceleri envanter defteri ikame edilmiş ise de
sonradan kaldırılmıştır. Diğer defterler aynen konurken
bilanço usulünde işletme defteri yerine yevmiye, büyük
defter ve envanter defteri getirilmiş, demirbaş defteri
ise istenmemiştir.
Dernekler
Daire Başkanlığı verilerine göre kurulan toplam dernek
sayısı 194934 iken halen faaliyetine devam eden dernek
sayısı 77811’dir. 117123 adet dernek de çeşitli
sebeplerle faaliyetini sona erdirmiştir. Halen faal olan
derneklerden ise %90’dan fazlasının işletme esasında
defter tuttuğu ise bilinen bir gerçektir. İşletme
esasına göre defter tutan derneklerden üye kayıt
defteri, karar defteri ve işletme defteri yanında hiç de
gereği olmayan alındı belgesi kayıt defteri, demirbaş
defteri ve evrak kayıt defteri de istemektedir. Oysa
kısa süre yürürlükte bulunan ve 4771 sayılı kanuna göre
çıkarılan Eski Dernekler
Yönetmeliği bu konuda
daha liberal düzenleme getirmişti. Bu yönetmeliğe göre
basit usul defter tutan dernekler sadece üye kayıt
defteri, karar defteri, envanter defteri ve işletme
defteri tutarak defter tutma zorunluluklarını yerine
getirebilecekti. Ne olduysa oldu bu yönetmelik
kaldırılarak eski kanunda zikredilen bütün defterler
tekrar istendi. Bu derneklerin standart ihtiyaçlara
cevap verebilen bir merkezinin olmadığını ise bilmeyen
yok gibidir. Bir merkez ofise sahip olmayan derneklerden
müstakil bir muhasebe ve yönetim ofisinde yapılabilecek
bir yazışma ve evrak kaydı beklemek ise nafiledir.
Yeni
yönetmelikle getirilen bilanço usulünde defter tutan
dernekler açısından bir sakınca her yıl defter tastik
ettirilme zorunluluğudur. Yevmiye, büyük defter ve
envanter defterinin her yıl yeniden tastik ettirilmesi,
hesaplarını daha detaylı görmek, borç ve alacakları ile
varlıklarını daha iyi takip edebilmek açısından bilanço
esasında defter tutan dernekleri zor durumda
bırakmaktadır. Bu konudaki yönetmelik hükmü 36. maddede
düzenlenmiş olup “Bu
Yönetmelikte yazılı defterleri kullanacak dernekler,
bunları kullanmaya başlamadan önce İl Dernekler
Müdürlüğüne veya notere tasdik ettirirler. Bu
defterlerin kullanılmasına sayfaları bitene kadar devam
edilir ve defterlerin ara tasdiki yapılmaz. Ancak,
bilanço esasına göre tutulan defterler ile form veya
sürekli form yapraklı defterlerin, kullanılacağı yıldan
önce gelen son ayda, her yıl yeniden tasdik ettirilmesi
zorunludur.” denilmektedir. Bilanço usulünde defter
tutmayı özendirmek açısından bu usulde de defter bitene
kadar tutulmalıdır. Ancak defterlerden biri biterse
kullanmaya başlamadan önce tastik ettirilmesi gereği
unutulmamalıdır.
Bilindiği gibi Dernekler Kanununda defter esasını
seçmekte bir serbestiyet vardır. Dernekler
Yönetmeliğinin 31. maddesi “yıllık brüt gelirleri 2007
yılı için 591.822 YTL’ yi aşan dernekler takip eden
hesap döneminden başlayarak bilanço esasına göre defter
tutarlar.” şeklinde düzenlenmiştir. Buna göre yıllık
brüt gelirleri bu rakamı aşan derneklerimizin de
şimdiden gelirlerini kontrol etmeleri ve buna göre
hazırlık yapmaları gerekmektedir.
Sonsöz
olarak bilanço usulünde defter tutanlar veya yeni yılda
bu usule geçmesi zorunlu hale gelenler ile kendi iradesi
ile bu usule geçmeye karar verenler aralık ayı içinde
defter tastikletmeyi unutmasınlar.
|
