Birçok sigortalı gibi hizmet akdi ile çalışan 4-1(a)’lılar öncelikle 5 yıl boyunca en az 900 gün prim hakkına sahip olmaları gerekecektir.

30.09.2008 tarihine kadar vefat eden 5 yıl sigortalılığı  olan 900 günden eksik primi bulunan SSK’muna  tabi olan  sigortalıların ölüm aylığı için hak sahiplerinin borçlanma hakları var iken,bir gün sonra vefat eden 5 yıl sigortalılık hakkı olan 899 prim günü olan 1 günlük prim gün eksiği bulunan 4-1(a)’lının ölüm aylığına sahip olan hak sahiplerinin borçlanma hakkı olmadığından ölüm aylığından yararlanamayacaklardır.

Bu uygulamada Sosyal Güvenliğin ruhuna aykırı olmasına rağmen 1.10.2008 tarihinden sonra hızla hak mağduriyetleri artmıştır.

II- 900 günün tamamlanmasında  hak sahiplerine borçlanma hakkı neden verilmedi?

Öncelikle bu hakkın Mülga olan 506 SSK ilgili maddelerine bakacağız.

Bu Kanuna göre sigortalı olarak tescil edilmiş bulunanların, er olarak silah altında veya yedek subay okulunda geçen sürelerinin tamamını veya bir kısmını, kendilerinin veya hak sahiplerinin yazılı talepte bulunmaları halinde ve bu Kanunun 78 inci maddesi ile belirlenen prime esas kazancın alt sınırının talep tarihindeki tutarı üzerinden hesaplanacak malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerini tebliğ tarihinden itibaren altı ay içinde ödemeleri şartı ile borçlandırılır, altı ay içinde primi ödenmeyen borçlanma süreleri hizmetten sayılmaz.(Mülga 506 SK.60.md/(f)bendi)[1]

24/8/2000 - KHK-616/59 md.; İptal: Ana.Mah.nin 31/10/2000 tarih ve E.:2000/65, K.:2000/38 sayılı Kararı ile ,

önce kazanılmış haklar alınmak istendi .Bu düzenlemeler  Anayasa Mahkemesi kararı ile iptal edildi.

06.08.2003 Tarihli RG 4958 sayılı Yasanın Madde:34 ile (f) bendinde değişiklik ile mağduriyetler önlendi.

Birçok ölen sigortalının hak sahipleri en az Mülga 506 SK/66 Maddesinin (c) bendinde Toplam olarak 1800 gün veya en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, sigortalılık süresinin her yılı için ortalama olarak 180 gün Malullük, Yaşlılık ve Ölüm Sigortaları primi ödemiş durumda, Ölen sigortalının hak sahibi kimselerine aylık bağlanır.[2]

Bu ifade ile Eski SSK’lılar için 5 yıl içinde borçlanma dahil 1800 gün yada her yıl için 180 gün MYÖ primleri ödenmesi ile 900 gün primi var ise(Her türlü borçlanmalar dahil olmak üzere) hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanmıştır.

5510 sayılı SS ve GSSK Ölüm Sigortası Hakkı Nasıl Belirlendi?

5510/32.Madde (a) En az 1800 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş veya 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar için, her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam 900 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş, durumda iken ölen sigortalının hak sahiplerine, yazılı istekte bulunmaları halinde bağlanır. Ancak, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendine göre sigortalı sayılanların hak sahiplerine aylık bağlanabilmesi için ölen sigortalının genel sağlık sigortası primi dahil kendi sigortalılığından dolayı prim ve prime ilişkin her türlü borcunun olmaması veya ödenmesi şarttır.[3]

Madde metninin 4-1(a)’lılar adına yorumlarsak;

Kısacana 5 yıl sigortalılık süresi borçlanma hariç her yıl için ortalama 180 gün MYÖ primi ödeyerek en az 900 güne sahip iseler,sigortalının vefatında hak sahiplerine ölüm sigortasında maaş bağlanacaktır.

Sigortalının tüm çalışma hayatında 900 gün prim olmaması halinde 1.10.2008’den sonra ölen sigortalının hak sahiplerine ölüm maaşı bağlanmayacaktır.

Burada ikinci alternatif ise,

1800 güne tamamlama olgusu gündeme gelecektir.

Ölen sigortalının hak sahipleri 1800 güne tamamladıklarında sigortalılık süresi aranmayacaktır.

4-1(a)’lı sigortalılar için yasa koyucu bu zorlamayı neden yasalaştırmıştır?

a)Kanunun koyucu hizmet akdi ile çalışanlara 5 yıl ortalama sigortalılık süresi bu sürede 900 gün MYÖ sigortası primi ödeyerek emekli olma hakkı verilmiştir.

b)Bağ-Kur için 5 yıl ve 1800 gün prim ödeme şartı ise,bu kişilerin kendi primlerini ödemeleri ve işsiz kalma riski olmamalarından dolayı 1800 gün prim ödeme şartı getirmiştir.

c)Emekli Sandığı için iyileştirme yapılmış.1.10.2008 öncesi ve sonrası vefat eden Tüm Emekli Sandığı Mensuplarının hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanmıştır.Devlet memurlarının işten çıkarılma riski düşük olduğundan 1800 gün şartı korunmuştur.

d)SSK,Bağ-Kur ve Emekli Sandığı Mensuplarına ise 1800 günü tamamlama adına borçlanma hakkı verilmiştir.

e)4-1(a)’lı sigortalılar için Bağ-Kur ve Emekli Sandığının yarısı oranın da prim ödeyeceklerinden ölüm sigortasında gerekli olan 900 gün primi tamamlamada borçlanma hakkı ellerinden alınmıştır.

f)4-1(a)’lılar için sadece borçlanma hakkı 1800 gün için tanımlanmıştır.

III-Anayasa Hukukunda 60’ıncı Madde:

Anayasa Hukukunda 60ıncı Maddesinde ;Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir.Devlet, bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar.[4]

Devletimiz Anayasa gereğince Sosyal Güvenlik Hukukunu  düzenleyerek çalışanlarına sahip çıkmış,fakat 4-1(a)’lı çalışanlarının  ölüm sigortalarında maaş bağlanmasında koşul olan 900 gün  prim borçlanma haklarını engellemiştir.Bu durumda herkes sosyal güvenlik hakkına sahiptir,fakat 4-1(a)’lılar her türlü borçlanma hariç 900 gün prim ödeyemez ise ölümü halinde hak sahipleri sosyal güvenlik hakkına sahip değil,yoksun bırakılmıştır.

IV-Ölüm Aylığında Borçlanma Örnekleri:

Örnek 1: 04.09.2009 tarihinde ölen sigortalının 320 gün 4 (a) kapsamında hizmeti, 600 gün de sağlığında kendisi tarafından yapılan askerlik borçlanması hizmeti bulunmaktadır. Bu durumda, ölen sigortalının borçlanma süresi hariç en az 900 prim ödeme gün koşulunun bulunmaması nedeniyle hak sahiplerine aylık bağlanamayacaktır.

Örnek 2: Sigortalı 22.10.2009 tarihinde vefat etmiş olup, ölüm tarihinde 01.01.2006-30.08.2008 süresinde toplam 910 gün hizmeti bulunmaktadır. Bu durumda, 900 prim ödeme gün koşulu yerine gelmekle birlikte, 5 yıllık sigortalılık süresi şartı yerine gelmediğinden hak sahiplerine aylık bağlanamayacaktır.

Örnek 3: 25.02.2008 tahinde ölen ve 4 (a) kapsamında 500 gün hizmeti olan sigortalının hak sahibi, sigortalının yurtdışında geçen 400 günlük hizmet süresini borçlanmış ve borçlanma bedelini 07.04.2009 tarihinde ödeyerek aylık talebinde bulunmuştur. 5 yıllık sigortalılık süresi şartının da bulunması halinde, 01.05.2009 tarihinden itibaren ölüm aylığı bağlanacaktır.

Örnek 4:01.10.2009 tarihinde vefat eden sigortalı (A)’nın 25 yıllık sigortalılık süresinde 350 gün 4(a) ödenmiş primi bulunmaktadır.Yurtdışında Türkiye’de sigortalılığı ile çakışmayacak 1000 günlük yurtdışı çalışması var.Ayrıca 600 günlük Askerlik borçlanması yapma hakkı da vardır.Sigortalı (A)’nın hak sahipleri Ülkemiz ile Sosyal Güvenlik anlaşması olmayan ülke de geçen 1000 günlük süreyi borçlanmıştır.350 gün 4(a) geçen Hizmeti var.450 gün askerlik borçlanması yaparak,1800 günlük süre tamamlanarak hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanmıştır.

Örnek5: 01.10.2009 tarihinde vefat eden sigortalı (A)’nın 5 yıllık sigortalılık süresinde 350 gün 4(a) ödenmiş primi bulunmaktadır.Bulgaristan’dan zorunlu göçe tabi olarak Ülkemize gelmiştir.Bu ülkede 10 yıllık çalışma süresi vardır.Hak sahipleri Bulgaristan’da geçen hizmetleri borçlanma yapamayacaklarından hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanmayacaktır.

Örnek:6 01.10.2006 Tarihinde vefat eden 4(a) sigortalılığında 500 gün prim ödemesi var.İki kız çocuğu yetim kalmıştır.Bu yetim çocuklardan hak sahipleri 1440 gün Doğum borçlanmasından 1300 günü borçlanarak 1800 güne tamamlamaları ile yetim aylığı bağlanacaktır.

5510/35.Md (b) Hak sahibi olma niteliğinin ölüm tarihinden sonra kazanılması halinde,bu niteliğin kazanıldığı tarihi,takip eden ay başından itibaren başlatılır.[5]

Sonuç:

Ölüm sigortasında hakkı doğuran olay ölümdür. Dolayısıyla hak sahiplerine ölüm sigortasından aylık bağlanmasında sigortalıların öldüğü tarihte geçerli olan mevzuat esas alınacaktır.

5510 sayılı Kanun hükümlerine göre aylık bağlanabilmesi için sigortalının ölüm tarihinin Kanunun yürürlük tarihi olan 2008/Ekim ayı başından sonra olması ve 32. madde gereği en az 1800 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş veya 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar için, her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam 900 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olması gerekmektedir.

Ölüm aylığı bağlanabilmesi için sadece 4 (a) sigortalıları için öngörülen her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam 900 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olması şartında; gerek ölen sigortalı tarafından, gerekse hak sahipleri tarafından yapılan tüm borçlanmalar bu şartların oluşmasında dikkate alınmayacaktır. Ancak 01.10.2008 tarihinden önce ölen sigortalıların 900 gün hesabında borçlanılan tüm süreler dikkate alınacaktır.

Kanunun 32. maddesindeki ölüm aylığı bağlanabilmesi için aranan 1800 prim gün koşulu 4 (a), 4 (b) ve 4 (c) sigortalıları için geçerli olup, 1800 prim gün koşulunun oluşmasında, gerek ölen sigortalının gerekse hak sahiplerinin yaptıkları tüm borçlanmalar dikkate alınacaktır. Bu koşulun tek başına yerine gelmesi yeterli olup ayrıca, sigortalılık süresi aranmayacaktır. 4 (c) sigortalıları açısından Kanunun geçici 4. maddesi hükümleri saklıdır.[6]

4-1(a)’lı Sigortalılar için 900 gün kelepçesinde borçlanma hariç cümlesinin yasal düzenleme ile  kaldırılması durumunda devletin sosyal güvenlik anlayışla bağdaşarak bu haktan mağdur olan tüm dul ve yetimlerin borçlanma haklarının 1.10.2008 tarihi öncesi gibi tanınması gerekmektedir.

Bu hak verildiğinde Yeşil Kart kullanma sayısında azalma meydana gelecektir.Çünkü bu kişilere dul ve yetim maaşı bağlanarak hem aylık hem de sağlık hizmetleri alacaklardır.Bu hak verilmediği sürece gider hanesine bakıldığında aynı oranlara yakın yeşil kart harcamaları,Kaymakamlıkların sosyal yardım miktarları da artarak devam edecektir.

Sosyal Devlet anlayışı ile en kısa zamanda umarım yasal bir düzenlemeye gidilerek,dul ve yetimler için 1.10.2008 öncesi hakları verilerek , 2011 yılı ve gelecek yıllar yaşamları için mutlu ve huzurlu bir yıl olur.

Hazırlayan

Vedat İLKİ

Ücretlendirme,İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı

[1,2]Mülga 506 SSK/60.Md.

[3]5510 SS ve GSSK/32.Md.

[4]Anayasa Hukuku 60.Md.

[5]5510 SS ve GSSK/35.Md.

[6]2009/114 Sayılı Genelge Tahsis İşlemlerinde Tereddütlü Konular

14.01.2011

Diğer makaleleri

-Sigortalı Olarak Bunları Biliyor musunuz?

-SGK hizmet standartları tablosu

-Sosyal Güvenlikte 96 TL'nin.önemi

-Kademeli emeklilikte 18 yaş sorunsalına bakış

-2011 Yılı SGK İdari Para Cezaları

-2011 Yılında SGK Primlerinde Yapılan Değişiklikler

-Çalışma hayatında ibraname

-2011 Yılı asgari ücreti, 2011 Yılı asgari ücretten net ele geçen 2011 yılı asgari ücretin işverene maliyeti

-2011 Yılı Ücretlilerin  Hesap Pusulasında Kullanılacak Bordro’ya Esas Parametreler

-SSK ve Bağ-kur usulüne uygun tahsise hazırlamaya başvurmada emekli maaşı bağlanma süreleri...

-İşyerlerinde İşin Durdurulmasına veya İşyerlerinin Kapatılmasına Dair Yönetmelikte Son Durum

-Günsüz işe girişlerde hizmet kazanımı

-Kayıtdışı çalıştırılanların tespitinde sigortalılık süresi

-Yurtdışı borçlanmada zorunlu göç

-Sigortalıların kendilerini bildirmesi