Bu çalışma biçimini üniversitelerde okuyan öğrenci kesimi de tercih etmektedir.Ağırlıklı olarak Hizmet ,Turizm  ve Mühendislik sektöründe çalışma sahası bulmaktadır.

Kısmi Süreli İş sözleşmesi 4857 sayılı İş Kanununun 13 üncü maddesinde tanımlanmıştır.

‘’ İşçinin normal haftalık çalışma süresinin, tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda sözleşme kısmî süreli iş sözleşmesidir.

Kısmî süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçi, ayırımı haklı kılan bir neden olmadıkça, salt iş sözleşmesinin kısmî süreli olmasından dolayı tam süreli emsal işçiye göre farklı işleme tâbi tutulamaz. Kısmî süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri, tam süreli emsal işçiye göre çalıştığı süreye orantılı olarak ödenir.Emsal işçi, işyerinde aynı veya benzeri işte tam süreli çalıştırılan işçidir. İşyerinde böyle bir işçi bulunmadığı takdirde, o işkolunda şartlara uygun işyerinde aynı veya benzer işi üstlenen tam süreli iş sözleşmesiyle çalıştırılan işçi esas alınır. İşyerinde çalışan işçilerin, niteliklerine uygun açık yer bulunduğunda kısmî süreliden tam süreliye veya tam süreliden kısmî süreliye geçirilme istekleri işverence dikkate alınır ve boş yerler zamanında duyurulur.’’ 

Kanun maddesini incelediğimizde;

-İşçinin normal haftalık çalışma süresi olan 45 saatten daha az bir süre olarak yazılı olarak tespit edilerek bir sözleşme yapılması gerekiyor.

-Ödenecek aylık ise bu işi yapan emsal işçiye verilecek ücretten az olamaz.Kısmi süreye göre emsal işçiye orantılanarak ücreti tespit edilecektir.

-Kısmi süreli çalışanlara kesinlikle ayrımcılık yapılamaz tam süreli işçiye verilen hakların aynısına sahip olacaklardır. Kısmî süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçi, ayırımı haklı kılan bir neden olmadıkça, salt iş sözleşmesinin kısmî süreli olmasından dolayı tam süreli emsal işçiye göre farklı işleme tâbi tutulamaz.

Çağrı Üzerine Çalışma 4857 sayılı İş Kanununun 14 üncü maddesinde tanımlanmıştır.

‘’Yazılı sözleşme ile  işçinin yapmayı üstlendiği işle ilgili olarak kendisine ihtiyaç duyulması halinde iş görme ediminin yerine getirileceğinin kararlaştırıldığı iş ilişkisi, çağrı üzerine çalışmaya dayalı kısmi süreli bir iş sözleşmesidir.Hafta, ay veya yıl gibi bir zaman dilimi içinde işçinin ne kadar süreyle çalışacağını taraflar belirlemedikleri takdirde, haftalık çalışma süresi yirmi saat kararlaştırılmış sayılır. Çağrı üzerine çalıştırılmak için belirlenen sürede işçi çalıştırılsın veya çalıştırılmasın ücrete hak kazanır. İşçiden iş görme borcunu yerine getirmesini çağrı yoluyla talep hakkına sahip olan işveren, bu çağrıyı, aksi kararlaştırılmadıkça, işçinin çalışacağı zamandan en az dört gün önce yapmak zorundadır. Süreye uygun çağrı üzerine işçi iş görme edimini yerine getirmekle yükümlüdür. Sözleşmede günlük çalışma süresi kararlaştırılmamış ise, işveren her çağrıda işçiyi günde en az dört saat üst üste çalıştırmak zorundadır.’’

-Burada daha çok uzmanlık isteyen iş kollarında çalışanlara uygulanan bir çalışma biçimidir.İhtiyaç duyulmasında iş görme ediminin yerine getirilmesinde uygulanan esnek çalışmadır.

-Hafta,ay,yıl gibi süreler olarak belirlenir.

-Süre taraflar arsında belirlenmez ise çalışma süresi hafta 20 saat olarak kararlaştırılır.

-Çağrı üzerine çalıştırmada yapılan sözleşme geçerli olup sözleşme hükümlerine göre fiilen çalışma olmasa da sözleşme de yazılı tutarlar ödenecektir.

-Günlük çalışma süresi kararlaştırılmamış ise işçiyi günde en az dört saat üst üste çalıştırmak zorundadır.

Kısmi Süreli ve Çağrı Üzerine Çalışanların Aylık Prim Hizmet Belgesinde Nasıl Beyan Ediliyor?

12.05.2010 tarihli SİY 101 inci maddesinde açıklanmıştır.

1) Sigortalının normal haftalık çalışma süresinin, tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre üçte ikisi oranından daha az belirlendiği çalışmalar kısmî süreli çalışmadır.

2) Kısmi süreli çalışma, işveren ile sigortalının yazılı olarak yapılan iş sözleşmesinin niteliğine bağlı, aylık ücret karşılığı çalışma biçiminde imzalanmışsa, sigortalı haftalık çalışma süresine bakılmaksızın tam ay olarak bildirilir.

3) İş sözleşmesi saat ücreti karşılığı yapılmış ise kısmi süreli çalışan sigortalıların ay içinde çalıştığı toplam sürenin, 4857 sayılı İş Kanununa göre günlük olağan çalışma süresi olan 7,5 saate bölünmesiyle, sigortalı için bildirilmesi gereken prim ödeme gün sayısı hesaplanır. Bu şekilde yapılacak hesaplamalarda 7,5 saatin altındaki çalışmalar 1 güne tamamlanır.

4) 20/4/1967 tarihli ve 854 sayılı Deniz İş Kanunu ve 13/6/1952 tarihli ve 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun kapsamında çalışan sigortalıların ay içinde çalıştığı toplam sürenin sekiz saate bölünmesiyle, ayda kaç gün sigortalı bildirileceği hesaplanır. Bu şekilde yapılacak hesaplamalarda 8 saatin altındaki çalışmalar 1 güne tamamlanır.

5) Yazılı sözleşme ile sigortalının yapmayı üstlendiği işle ilgili olarak kendisine ihtiyaç duyulması hâlinde iş görme ediminin yerine getirileceğinin kararlaştırıldığı çağrı üzerine çalışmalarda, çalışma süresi gün, hafta ve ay olarak belirlenmiş ise bu süreler üzerinden; taraflar arasında çalışma süresi gün, hafta ve ay olarak belirlenmemiş ise sigortalının aylık çalışma süresi yukarıdaki fıkralar hükmünce hesaplanan gün sayısı üzerinden bildirilir. Ancak, çalışma süresinin gün, hafta ve ay olarak belirlenmiş süreden fazla olması hâlinde bu süre dikkate alınarak yukarıdaki fıkralar hükmünce hesaplanan gün sayısı üzerinden bildirilir. Bu fıkranın uygulanmasında 4857 sayılı İş Kanununun 14 üncü maddesi hükümleri de dikkate alınır. 

O halde;

Hafta 30 saat ve daha az çalışanlar arasında yapılan sözleşme kısmi süreli sözleşmedir.Bu çalışma karşılığında sözleşmeye aylık ibaresi konulursa o çalışmanın  aylık olarak tam ve 30 gün üzerinden belirtilmesi gerekir.Sözleşmede saat ücreti belirtilmiş ise işçinin çalışma süresi bulunur. 4857 sayılı İş Kanununa göre günlük olağan çalışma süresi olan 7,5 saate bölünmesiyle, sigortalı için bildirilmesi gereken prim ödeme gün sayısı hesaplanır. Bu şekilde yapılacak hesaplamalarda 7,5 saatin altındaki çalışmalar 1 güne tamamlanır.854 sayılı Deniz İş Kanununa ,5953 Basın İş Kanununa tabi olanlarda bu süre 8 saat olarak dikkate alınır.Bu kanunlara tabi olarak çalışan işçinin ay içinde çalıştığı toplam sürenin sekiz saate bölünmesiyle, ayda kaç gün sigortalı bildirileceği hesaplanır. Bu şekilde yapılacak hesaplamalarda 8 saatin altındaki çalışmalar 1 güne tamamlanır. Çağrı üzerine çalışmalarda, çalışma süresi gün, hafta ve ay olarak belirlenmiş ise bu süreler üzerinden; taraflar arasında çalışma süresi gün, hafta ve ay olarak belirlenmemiş ise sigortalının aylık çalışma süresi için  haftalık çalışma süresi yirmi saat kararlaştırılmış sayılır buna göre sigortalının aylık çalışma süresi tespit edilir.Sözleşmede günlük çalışma süresi kararlaştırılmamış ise, işveren her çağrıda işçiyi günde en az dört saat üst üste çalıştırmak zorundadır.

ek-10 Eksik Gün Bildirimi ile Cari ayın 23'üne kadar bu süreler (6) Kodu ile Kısmi İstihdam olarak gösteriliyor.Ekine sözleşmelerin fotokopileri ilave ediliyor.Sözleşmlerin noterde yapılması durumunda ileride ortaya çıkan incelemelerde geriye doğru düzenlenmemiş evrak olarak değerlendirlecektir.

Örneğin:Ocak 2011' de 11 gün Kısmi süreli çalışan sigortalı için 31 gün-11 gün=20 gün olarak Kısmi istihdam olarak APHB ve ek-10 bildirilecektir.

 6111 Sayılı Kanununun 30 uncu maddesinde yapılan düzenleme ile 5510 sayılı Kanununun 41 inci maddesine ilave bent eklenmiştir.

MADDE 30- 5510 sayılı Kanunun 41. maddesinin birinci fıkrasına aşağıdaki bent ile aynı fıkraya aşağıdaki cümle eklenmiş ve dördüncü fıkrasının (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“i) Bu bendin yürürlüğe girdiği tarihten sonraki sürelere ilişkin olmak üzere, 4857 sayılı Kanuna göre kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan sigortalıların, kısmi süreli çalıştıkları aylara ait eksik süreleri,”

“(i) bendi kapsamında borçlanılacak sürelere ilişkin genel sağlık sigortası primlerinin ödenmiş olması halinde, genel sağlık sigortası primi ödenmiş bu sürelere ilişkin borçlanma tutarı % 20 oranı üzerinden hesaplanır.”

“b) Birinci fıkranın (c) ve (ı) bentleri gereği borçlananlar, 4. maddenin birinci fıkrasının (c) bendine, (i) bendine göre borçlananlar ise 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendine göre,”

olarak yasal bir düzenlemeye gidilmiştir.

5510 sayılı Yasanın 41 inci maddesinde sigortalıların borçlanma esasları düzenlenmiştir.Şu anda yasal düzenleme Resmi Gazete de yayınlanmamıştır.

Esnek çalışanlar İsteğe Bağlı Sigortalı olma hükümlerine göre

5510 sayılı Kanunun 50 inci maddesinin  (a) bendine göre ;

Bu Kanuna tâbi zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmamak veya sigortalı olarak çalışmakla birlikte ay içerisinde 30 günden az çalışmak ya da tam gün çalışmamak olarak çalışanların isteğe bağlı olma şartı olarak tanımlanmıştır.

Ay içerisinde 30 günden az çalışan veya 80 inci madde uyarınca prim ödeme gün sayısı, ay içindeki toplam çalışma saatinin 4857 sayılı Kanuna göre belirlenen günlük normal çalışma saatine bölünmesi suretiyle hesaplanan sigortalıların aynı ay içerisinde isteğe bağlı sigortaya prim ödemeleri halinde, primi ödenen süreler zorunlu sigortalılığa ilişkin prim ödeme gün sayısına otuz günü geçmemek üzere eklenir ve eklenen bu süreler, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalılık süresi olarak kabul edilir.

Esnek çalışanların isteğe bağlı prim ödemeleri sıkıntı yaratıyor emeklilik için şartlar zorlaşıyordu.

İsteyenlerde sadece sağlık hizmetlerinden yararlanmak adına %12 GSS primi ödüyorlardı.

Kanununun bu şekli ile yürürlüğe girdiği tarihten sonra Kısmi süreli yada Çağrı üzerine çalışma yapanlar borçlanma hakkından yararlanacaklardır.

Bu hak sadece kanununun yürürlük tarihinden sonra yapılan çalışmaları kapsayacaktır.

1.)Bu bendin yürürlüğe girdiği tarihten sonraki sürelere ilişkin olmak üzere, 4857 sayılı Kanuna göre kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan sigortalıların, kısmi süreli çalıştıkları aylara ait eksik süreleri,

2.)Borçlanılacak sürelere ilişkin genel sağlık sigortası primlerinin ödenmiş olması halinde, genel sağlık sigortası primi ödenmiş bu sürelere ilişkin borçlanma tutarı % 20 oranı üzerinden hesaplanacaktır.

3.)Borçlananlar ise 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendine göre sigortalı sayılacaktır.

Bu Kanunun yürürlük tarihinden sonraki sürelere ait borçlanmalarda; borçlanılan prime esas gün sayısı borçlanılan ilgili aylara mal edilir. Seçilen prime esas kazanç, borcun ödendiği tarihteki prime esas asgarî kazanca oranlanarak, söz konusu oran ilgili ayın prime esas asgarî kazancı ile çarpılır. Bulunan tutar, ilgili ayın prime esas kazancı kabul edilir. Ancak hesaplanan prime esas kazanç hiçbir suretle o ayın prime esas azamî kazancını geçemez.  

DEĞERLENDİRME:

Torba yasada sigortalılar lehine yapılan bir düzenleme olarak göreceğimiz bir düzenlemedir.Fakat eksik bir düzenlemedir.Yasanın yürürlük tarihinden itibaren borçlanma hakkı  verilmesi yönünde hata yapılmıştır.Usta öğretici veya uzman öğreticilere geriye dönük borçlanma hakkı verilirken,Kısmi süreli yada Çağrı üzerine çalışanlara kanunun yürürlük tarihinde bu hakkın tanımlanması çalışanlar arasındaki eşitlik ilkesine aykırı davranılmıştır.Bu tip esnek çalışanlarında erken emekli olma hakları ellerinden alınmıştır.Bu tip esnek çalışma biçiminde olanlar için geriye dönük borçlanma hakkı verilmemiştir.Yasa düzenleyici 5510 sayılı Yasanın 50.maddesinde belirtilen isteğe bağlı da esnek çalışanlar lehine 4-1(a) olacak şeklinde bir düzenlemeye gitmiştir.

Torba yasadan önce isteğe bağlı olan bir çok Kısmi Süreli ve Çağrı üzerine tabi çalışma biçimi dediğimiz esnek çalışan sigortalının tüm ödemeleri 4-1(b) sayılarak haksız bir uygulamaya tabi tutulmuşlardır.Bu kişilerin hakları 4-1(a)’lı sayılması yönünde torba yasa da düzenlemeye gidilmemiştir.Yasanın bu şekli onaylandığında ileride birçok davalara konu olacaktır.

Hazırlayan:

Vedat İLKİ

Ücretlendirme, İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı

21.02.2011

Diğer makaleleri

-Ocak 2011 Aylık prim hizmet belgesini verecek olanlara e-eziyet

-Bir sanatçının vefatından sonra sosyal güvelik anlamında hak sahiplerine neler verilir?

-Torba Yasada silikozislilerin kazanımı

-Hizmet Akdi ile Çalışanlarda Meslek Hastalığı

-İlk defa işe başladığım gün iş kazasına uğradım

-İşletme Belgesi

-4-a’lıarın kısmi yaşlılık aylığı incelenmesi

-Kadın işçilerin gece vardiyasında çalışma esasları

-2011 Yılında SGDP priminin değerlendirilmesi

-Çalışma Hayatında Yeni Bir Hizmet Sektörü

-4/(C) Geçici Personel’de Son Durum

-2011 Yılı SGK İdari Para Cezaları

-2011 Yılı ile ilgili katsayılar değişti

-2011 Yılında SGK Primlerinde Yapılan Değişiklikler

-Çalışma hayatında ibraname

-Yurtdışı borçlanmada zorunlu göç

-Sigortalıların kendilerini bildirmesi

-2011 Yılı Ücretlilerin  Hesap Pusulasında Kullanılacak Bordro’ya Esas Parametreler

-SSK ve Bağ-kur usulüne uygun tahsise hazırlamaya başvurmada emekli maaşı bağlanma süreleri...

-İşyerlerinde İşin Durdurulmasına veya İşyerlerinin Kapatılmasına Dair Yönetmelikte Son Durum

-Günsüz işe girişlerde hizmet kazanımı

-Kayıtdışı çalıştırılanların tespitinde sigortalılık süresi

-Yurtdışı borçlanmada zorunlu göç

-Sigortalıların kendilerini bildirmesi