HİSSE SENETLERİ
SATIŞINDA DEĞER ARTIŞ KAZANCI
I.GİRİŞ
Bilindiği üzere şirketler,
başta Sermaye yapılarını güçlendirmek gibi
nedenlerle Hisse senedi alım satımına başvururlar.
Biz yazımızda bu nedenler üzerinde durmayacağız.
Peki Hisse Senedi
ne anlama gelmektedir?
Anonim
ortaklıklar tarafından çıkarılan,
·
Belirli ortaklık sermayesine katılma
payını temsil eden,
·
Yasal şekil şartlarına uygun olarak
düzenlenmiş
kıymetli evrağa hisse senedi
denir.(1)
bununla birlikte Hisse
Senetlerinin Sahiplerine sağladığı haklar aşağıdaki
gibidir;
-
‘’Ortaklık
hakkı,
-
Yönetime katılma (oy)
hakkı (Şirket genel kurullarına katılıp,
alınacak kararlar için oy kullanma hakkı)
-
Kar
payı alma hakkı,
-
Rüçhan hakkı(Yeni pay alma
hakkı) (Şirket’in gerçekleştireceği sermaye
artırımı nedeniyle ihraç edeceği yeni payları
öncelikli olarak alma hakkı),
-
Tasfiyeden pay alma
hakkı,(Şirket’in tasfiye olması durumunda
tasfiye sonucuna payı oranında katılma hakkı)
-
Bilgi edinme
hakkı,(Yönetim kurulunun düzenleyeceği faaliyet
raporu, denetim kurulunun düzenleyeceği denetim
kurulu raporu, bilanço, gelir tablosu ve kar
dağıtım tablosunu inceleme hakkı, genel kurulda
soru sorma hakkı, denetçilere şikayet etme hakkı
v.b.)
-
Bedelsiz pay alma hakkı
(Şirket’in içkaynaklardan (yeniden değerleme
fonu, olağanüstü yedek akçe v.b. ) yapacağı
sermaye artırımlarında, sahip olduğu pay oranı
çerçevesinde katılma hakkı)’’(2)
Bununla birlikte, hisse senedi Türleri ,
Nama-Hamiline ve Adi-İmtiyazlı olarak ayırıma tabi
tutulabilir.Ayrıca hisse senetlerinden elde
edilecek gelir
- Kar
Payı
-
Sermaye Kazancı’dır.
II. HİSSE SENEDİ VE DEĞER
ARTIŞ KAZANCI
Konuya ilişkin olmak üzere,
Saygıdeğer Hocam Veysi SEVİĞ,
Hisse Senedi alım-satımında ticarilik başlıklı
yazısında , ‘’Yasal
düzenleme gereği kişilerin ticari organizasyon
dışında alım-satım konusu yapmış bulundukları hisse
senetlerinden elde etmiş bulundukları kazançlar
"değer artış kazancı" sayılmakta, bu tür kazançlar
yasa ile belli edilmiş koşullar çerçevesinde beyan
edilmektedir. Buna göre hisse senedi alım-
satımından doğan kazancın "değer artış kazancı"
sayılması halinde;
Söz konusu kazancın ticari
bir organizasyon içerisinde sağlanmamış olması
gerekmektedir.
Bir şahsın hisse senedi
alım-satım işlemini ticari bir organizasyon
çerçevesinde yapıp yapmadığını belirleyebilmek için
mevcut yasal düzenlemeleri değerlendirmek zorunlu
olmaktadır.
Hisse senedi alım-satımı
işleminin belli bir organizasyon içersinde yapılması
ticari faaliyetin ana unsuru olmaktadır. Bu bağlamda
devamlılık unsurunun objektif belirtisi ise ticari
organizasyonun varlığı olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bir başka anlatımla, hisse
senedi alım-satımı ticari bir organizasyon içersinde
yapıldığında devamlılık amacının varlığı kabul
edilmelidir.
Maliye Bakanlığı yayımlamış
bulunduğu 232 seri numaralı Gelir Vergisi Genel
Tebliği'nin birinci bölümünde açıkladığı üzere
"...hisse senetlerinin elden çıkarılmasından doğan
kazançların değer artışı kazancı olarak
vergilendirilmesinde yıl içinde yapılan işlem
sayısının birden fazla olmasının bir önemi" yoktur.
Dolayısıyla yine
aynı açıklamalar uyarınca "ticari bir organizasyon
gerektirecek nitelikte alım-satım işlemlerinin
yapılması halinde elde edilecek kazançların ticari
kazanç olarak vergilendirilmesi" gerekir.’’
Bununla birlikte, Anonim
şirket hisselerinin satışında değer artışı kazancı
hesaplanıp hesaplanmayacağı hk. Verilen bir
muktezada, borsaya kayıtlı olmayan Anonim şirket
hissedarının şirketteki nominal 50.000._TL. olan
hissesini 150.000._TL. ye satması durumunda satıştan
elde edeceği kazancın nasıl vergilendirileceği ve
değer artışı kazancının hesaplanmasında herhangi bir
istisna tutarının olup olmadığı konularında görüşü
sorulmuş olup,
Buna göre,
193 sayılı Gelir Vergisi
Kanununun “Değer artışı kazançları” başlıklı
Mükerrer 80. maddesinde;
“Aşağıda yazılı mal ve
hakların elden çıkarılmasından doğan kazançlar değer
artış kazançlarıdır.
1.(5281 sayılı Kanunun 27 nci
maddesiyle 01.01.2006 tarihinden itibaren elde
edilen gelirlere uygulanmak üzere değişen bent.
Yürürlük; 01.01.2006) İvazsız olarak iktisap
edilenler ile tam mükellef kurumlara ait olan ve
iki yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse
senetleri hariç, menkul kıymetlerin veya
diğer sermaye piyasası araçlarının elden
çıkarılmasından sağlanan kazançlar.
…
4. Ortaklık haklarının veya
hisselerinin elden çıkarılmasından doğan
kazançlar.
…
Bu maddede geçen “elden
çıkarma” deyimi, yukarıda yazılı mal ve hakların
satılması, bir ivaz karşılığında devir ve temliki,
trampa edilmesi, takası, kamulaştırılması,
devletleştirilmesi, ticaret şirketlerine sermaye
olarak konulmasını ifade eder.
Bir takvim yılında
elde edilen değer artış kazancının, menkul kıymet ve
diğer sermaye piyasası araçlarının elden
çıkarılmasından sağlananlar hariç, (200. yılı için)
………._Türk Lirası gelir vergisinden
müstesnadır…”hükmü yer almaktadır.
Aynı Kanunun "Safı Değer
Artışı" başlıklı mükerrer 81. maddesinde; "Değer
artışında safi kazanç, elden çıkarma karşılığında
alınan para ve ayınlarla sağlanan ve para ile temsil
edilebilen her türlü menfaatlerin tutarından, elden
çıkarılan mal ve hakların maliyet bedelleri ile
elden çıkarma dolayısıyla yapılan ve satıcının
uhdesinde kalan giderlerin ve ödenen vergi ve
harçların indirilmesi suretiyle bulunur. Hâsılatın
ayın ve menfaat olarak sağlanan kısmının tutarı
Vergi Usul Kanununun değerleme ile ilgili
hükümlerine göre tayin ve tespit olunur.
Maliyet bedelinin
mükelleflerce tespit edilememesi halinde maliyet
bedeli yerine; Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre,
takdir komisyonlarınca tespit edilecek bedel,
kazancı bilanço veya işletme hesabı esasına göre
tespit edilen işletmelerde ise son bilançoda veya
envanter kayıtlarında gösterilen değer esas alınır.
…
Menkul kıymetlerin elden
çıkarılmasında, iktisap bedelinin tevsik edilememesi
halinde Vergi Usul Kanununun 266 ncı maddesinde
yazılı itibari değer iktisap bedeli olarak
kabul edilir.
III.SONUÇ
Bize görede ,Yine aynı
muktezada belirtildiği üzere,Anonim şirkete ait
hisse senetlerinin ilk iktisap tarihinden itibaren
iki yıllık süre dolmadan satılması halinde satıştan
elde edilecek kazancın Gelir Vergisi Kanununun
Mükerrer 80/1. maddesi kapsamında vergilendirilmesi
gerekmekte olup, anonim şirketin hisse senedi
çıkarmaması durumunda ise, hisse satış işlemi Gelir
Vergisi Kanununun Mükerrer 80/4. maddesi kapsamında
değerlendirileceğinden,
süre şartına bağlı olmaksızın
satıştan elde edilecek kazancın değer artışı kazancı
olarak vergilendirileceği tabiidir.
YARARLANILAN KAYNAKLAR
(1),(2)www.baskent.edu.tr/~gurayk/islefinhissebonospktanimlari.doc
(3)T.C.GELİR İDARESİ
BAŞKANLIĞI
İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı(Mükellef
Hizmetleri Gelir Vergileri Grup Müdürlüğü)
