TÜM YÖNLERİYLE İSTEĞE BAĞLI SİGORTALILIK

GİRİŞ

İnsanlar için sosyal güvence vazgeçilmez, doğal bir ihtiyaçtır. Sosyal Güvenlik Kurumu bunun temini için gerekli düzenlemeleri yapmakla yükümlüdür. Bu bağlamda sosyal güvenlik dairesi dışında kalan bireyler için isteğe bağlı sigortalılık müessesesi getirilmiştir. Daha önce isteğe bağlı sigortalılık ile yalnızca ölüm, malullük ve yaşlılık sigorta kolları primi ödenerek uzun vadeli sigorta kollarından istifade edilmekte iken 01/10/2008 tarihinden sonra yeni sosyal güvenlik yasasının da yürürlüğe girmesiyle birlikte, isteğe bağlı sigortalılardan genel sağlık sigortası primi de zorunlu olarak kesilmeye başlanmış ve genel sağlık sigortası kapsamına alınmışlardır.

İSTEĞE BAĞLI SİGORTALI OLMA ŞARTLARI VE BAŞLANGICI

İsteğe bağlı sigorta; kişilerin isteğe bağlı olarak prim ödemek suretiyle uzun vadeli sigorta kollarına ve genel sağlık sigortasına tâbi olmalarını sağlayan sigortadır.
İsteğe bağlı sigortalı olabilmek için Türkiye'de yasal olarak ikamet edenlerde;
a) Bu Kanuna tâbi zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmamak veya sigortalı olarak çalışmakla birlikte, ay içerisinde 30 günden az çalışmak veya son bir yıl içinde 360 günden az çalışmak ya da tam gün çalışmamak,
b) Kendi sigortalılığı nedeniyle aylık bağlanmamış olmak,
c) 18 yaşını doldurmuş bulunmak,
d) İsteğe bağlı sigorta talep dilekçesiyle Kuruma başvuruda bulunmak,
şartları aranmaktadır.
İsteğe bağlı sigortalılık, isteğe bağlı sigortalı olacak kişinin ikametgâhının bağlı bulunduğu sosyal güvenlik merkezine ikametgâh ekinde kuruma vereceği işe giriş bildirgesi ile yaptığı müracaatın Kurum kayıtlarına intikal ettiği tarihi takip eden günden itibaren başlamaktadır. İsteğe bağlı sigortalı olarak prim ödenen tarihlerde, 4 üncü maddeye göre sigortalı olmayı gerektirecek çalışması bulunduğu tespit edilenlerin, zorunlu sigortalılıkla çakışan isteğe bağlı prim ödenen süreleri iptal edilerek, bu süreye ilişkin ödedikleri primler ilgililere iade edilir. Ancak çakışan isteğe bağlı prim ödemelerine gecikme zammı ve gecikme faizi hesaplanmaz. Bunun yanında mevcut bulunan zorunlu sigortalılık mevcutsa isteğe bağlı sigortalılık tescili kurumca yapılmaz.

İSTEĞE BAĞLI SİGORTALILIĞIN SONA ERMESİ

İsteğe bağlı sigortalılık;
a) İsteğe bağlı sigortalılığını sona erdirme talebinde bulunanların, primi ödenmiş son günü takip eden günden,
b) Aylık talebinde bulunanların, aylığa hak kazanmış olmak şartıyla talep tarihinden,
c) Ölen sigortalının ölüm tarihinden,
itibaren sona erer.
İsteğe bağlı sigortaya devam etmekte iken aylık talebinde bulunanların
sigortalılıkları, aylığa veya toptan ödemeye hak kazanılmış olmak koşulu ile talep
tarihinden itibaren sona erdirilmektedir.
İsteğe bağlı sigortalılık, sigortalının Kanunun 51 inci maddesinin ikinci ve üçüncü
fıkraları hükmü saklı kalmak kaydıyla Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a),
(b) veya (c) bentleri kapsamına tabi çalışmaya başladığı tarihten bir gün önce sona erdirilir.www.muhasebenet.net
Eğer isteğe bağlı sigortalı vefat etmiş ise,ölen sigortalının prim borcu bulunmaması halinde ölüm tarihi itibariyle İsteğe bağlı sigortalılığı kurumca sona erdirilmektedir.

İSTEĞE BAĞLI SİGORTA PRİMLERİ VE ÖDENMESİ

İsteğe bağlı sigorta primi, 82’nci maddeye göre belirlenen prime esas kazancın alt sınırı ile üst sınırı arasında, sigortalı tarafından belirlenen günlük kazanç ve prim ödeme gün sayısı üzerinden bulunacak kazancın % 32'sidir. Bunun % 20’si malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi, % 12'si genel sağlık sigortası primidir.
İsteğe bağlı sigortalı olanlar, bakmakla yükümlü olunan kişi olsa dahi, 60’ıncı maddenin birinci fıkrasının (b) bendi (Bağ-kur) kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılır ve genel sağlık sigortası primini de ödemekle yükümlüdürler.
İsteğe bağlı sigortalının sağlıktan yararlanması için, 30 gün prim ödeme şartını yerine getirmesi akabinde sosyal güvenlik merkezi sağlık sunucusuna kendisini ve bakmakla yükümlü olduğu ailesini kimlik belgeleriyle birlikte kaydettirmesi gerekmektedir. Prim günü 90 günden az ise isteğe bağlı sigortalılığının sona ermesinin ardından 10 gün; 90 günden fazla prim günü var ise 100 gün boyunca sağlık hizmetlerinden faydalanmak mümkündür.
Ait olduğu aydan itibaren en geç 12 ay içinde 89 uncu maddenin ikinci fıkrasına göre hesaplanacak gecikme cezası ve gecikme zammıyla birlikte ödenmeyen süreler, sigortalılık süresinden sayılmaz. Bu 12 aylık süreden sonra ödenen primler 89 uncu maddenin üçüncü fıkrası hükümlerine göre iade edilir. www.muhasebenet.net
İsteğe bağlı sigortalıların zorunlu sigortalılık nedeniyle prim borcunun bulunması halinde, isteğe bağlı sigortaya tâbi ödenen primler öncelikle zorunlu sigortalılık nedeniyle Kuruma olan borçlarına mahsup edilir.
İşsizlik Sigortası Fonundan İşsizlik maaşı almakta olanların ise, isteğe bağlı sigortalı olamayacakları yönünde bir düzenleme olmadığından prime esas günlük kazancın % 32’si oranınca prim ödemek şartıyla isteğe bağlı sigortalı olmalarında bir mahsur bulunmamaktadır.www.muhasebenet.net
Yeni Sosyal Güvenlik Yasasının birçok hükmü 01.10.2008 tarihinde uygulamaya konulmuştur. Ancak ilk defa sigortalı olanların emeklilik şartları 30.04.2008 tarihinden sonra işe girenler için bilindiği üzere sabitlenmiş ve bu bağlamda bu tarihten sonra işe girenlerde 4/A’lılık,4/B’lilik,4/C’lilik ve isteğe bağlı sigortalılığın emeklilik yönünden bir farkı kalmamıştır.
Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı olarak çalışanlardan ay içinde 30 günden az çalışan ya da tam gün çalışmaması nedeniyle ay içindeki gün sayısı 30 günden az olan sigortalılar isteğe bağlı işe giriş bildirgesinde ilgili yerleri doldurarak İsteğe bağlı sigortaya prim ödemek koşuluyla noksan sürelerini 30 güne tamamlamaları mümkündür. Söz konusu sigortalıların zorunlu sigortalı olacağı gün sayısını beyan etmeleri zorunludur. Ancak, ay içindeki zorunlu çalışma gün sayısının değişmesi halinde sigortalıların yeniden beyanda bulunmaları gerekmektedir.
İsteğe bağlı sigortalı olmak için talepte bulunanlardan diğer Sosyal Güvenlik İl Müdürlüklerinde/Sosyal Güvenlik Merkezlerinde İsteğe bağlı sigorta dosyası olduğu tespit
edilenlerin tescil işlemleri geciktirilmeden sonuçlandırılarak kurumca bilahare bu dosyaları
istenerek birleştirilmesi sağlanmaktadır. www.muhasebenet.net
1 Ekim 2008’den önce ilk defa işe girmiş olanların nereden ve hangi maaşla emekli olacakları konusunda son 7 yıllık sürede en çok 4A’ya mı, 4B’ye mi, 4C’ye göre mi prim ödediklerine bakılmaktadır. Bu önemli değişiklikle, 1 Ekim 2008’den sonra ödenecek isteğe bağlı sigorta primleri, sadece 4B’ye yani eski ismiyle Bağ-Kur’a tabi hizmet olarak sayılmaktadır.

SONUÇ
Yeni düzenleme ile isteğe bağlı sigortalılar zorunlu olarak genel sağlık sigortası kapsamına alınmıştır. Bu sayede emekli olmak için isteğe bağlı sigorta primi ödeyen sigortalılar sağlık hizmetlerinden yararlanamadıklarından dolayı isteğe bağlı sigortalı olmak yerine çalışmadıkları işyerlerinde kağıt üzerinde sigortalı olarak gözükmeyi tercih etmekteydi. Bu uygulama sayesinde bu çarpıklık giderilmiş oldu. Kısmi süreli olarak veya ay içinde hastalık ve istirahat sebebiyle eksik günü bulunan sigortalılara bu süreler için borçlanma imkânı getirilmesi gibi uygulamalarla aslında kurumun eskiye nazaran sosyal güvenlik sisteminin açık yönlerini kapatma gayreti içinde olduğunu bizlere gösteriyor. İsteğe bağlı sigortalılığın en dikkat çekici değişikliklerinden biri de ödenen primlerin 4/B’li olarak sayılmasıdır. Emeklilik hesabı yapan sigortalıların bu durumun farkında olarak olası prim ödemeleri ve hizmet süreleri kaybına uğramamaları için bu durumu göz önünde bulundurması gerekmektedir.

KAYNAKÇA

• 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu
• 2009-5 Sayılı Genelge


İLKER   AKTAŞ

Serbest Muhasebeci Mali Müşavir

ilkeraktas217@hotmail.com

-Diğer makaleler

-Sağlık hizmetlerinden faydalanmanın yolları

-2010 Yılı Asgari geçim indirimi uygulaması