|
YURTİÇİ VE YURTDIŞI SEYAHAT GİDERLERİ VE HARCIRAH
UYGULAMASI
Seyahat giderleri her geçen yıl işletmelerin
bütçelerinde daha büyük bir yüzde ile yer almaktadır.
Globalleşen ve küçülen dünyada böyle bir sonuç ile karşı
karşıya kalmak doğal bir sonuçtur. Durum böyle olunca
da, seyahat giderleri ile ilgili vergisel avantaj ve
dezavantajları bilmek işletmeler için serbest bırakılmış
yöntemlerden herhangi birisini seçmek ve mecburi olan
seyahat maliyetlerini minimize etmek açısından ise bir
hayli önem arz etmektedir.
Yasal Mevzuat;
Harcırah kanununa tabi olmayan özel işletmeler için
yapılacak işlemler ile ilgili Yasal mevzuat oldukça
sınırlı olup 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun
24/2.maddesinde;
“Harcırah Kanunu kapsamı dışında kalan müesseseler
tarafından idare meclisi başkanı ve üyeleri ile
denetçilerine, tasfiye memurlarına ve hizmet erbabına
(Harcırah Kanunu'na tabi olsun olmasın her türlü
sözleşmeli personel dahil) verilen gerçek yol
giderlerinin tamamı ile yemek ve yatmak giderlerine
karşılık verilen gündelikler (Bu gündelikler aynı aylık
seviyesindeki devlet memurlarına verilen gündeliklerden
fazla ise veya devletçe verilen gündeliklerin en yüksek
haddini aşarsa, aradaki fark ücret olarak vergiye tabi
tutulur)”,
Aynı kanunun 40/4.maddesinde ise; “İşle ilgili ve
yapılan işin ehemmiyeti ve genişliği ile mütenasip
seyahat ve ikamet giderleri (Seyahat maksadının
gerektirdiği süreye maksur olmak şartiyle)”
denilmektedir.
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununda ise konu ile
ilgili özel bir hüküm bulunmamaktadır. Ancak Kurumlar
Vergisi Kanununun 6.maddesindeki “Gelir Vergisi
Kanununun ticari kazanç hakkındaki hükümleri uygulanır”
ifadesinden dolayı Kurumlar Vergisi mükellefleri ile
Gelir Vergisi mükellefleri arasında uygulama açısından
bir farklılık bulunmamaktadır.
Gelir ve Kurumlar Vergisi mükellefleri uygulama ile
ilgili daha fazla detay bilgiye sahip olmak istedikleri
takdirde ise tek bakacakları kaynak 6425 sayılı Harcırah
Kanunu olmaktadır.
Gider Yöntemleri;
Yönetim Kurulu Başkan ve Üyelerinin, Denetçilerin,
Tasfiye Memurlarının ve çalışan sözleşmeli hizmet
erbabının yurtiçi veya yurtdışına işle ilgili geçici
görev ile gitmeleri durumunda, yapılacak harcamalar
açısından gerçek gider yöntemi, harcırah (gündelik)
yöntemi veya karma bir yöntem uygulanabilmektedir.
Yapılacak giderleri yol, yatma ve yemek ile ilgili
giderler olarak genel olarak üçe ayırmak gerekir. Bunun
dışında belgelenmek koşulu ile temsil, telefon vb
giderler de gider olarak kabul edilmektedir.
Gerçek Gider Uygulaması;
Eğer işletme tarafından gerçek gider yöntemi seçilmiş
ise yurtiçi veya yurtdışı diye bir ayrım ve bir tutar
limiti olmaksızın alınan belgelerin tamamı gider olarak
kayıt edilebilir. Burada tek dikkat edilmesi gereken
Gelir Vergisi Kanununun 40/4 de belirtilen işle ilgili
ve yapılan işin büyüklüğü ile ilgili mantıklı olma
koşuluna dikkat edilmelidir.
Yurtiçi Harcırah Uygulaması;
6425 Sayılı Harcırah Kanunu'nun 33. maddesine göre
verilecek harcırah gündelikleri her yıl Bütçe Kanunu ile
belirlenir. 2009 yılı merkezi yönetim bütçe kanununda
yer alan H cetvelleri ile 2009 yılı 1.yarısı ve 2.
yarısı için harcırah gündelikleri ayrı ayrı
belirlenmiştir. Buna göre, 1 Temmuz 2009 tarihinden
itibaren uygulanacak olan ve gelir vergisinden istisna
edilen yurt içi gündelik tutarları ile bu tutarlara
karşılık gelen gelir dilimlerini gösterir tablo
aşağıdaki şekildedir. Bu tabloya göre görevli kişinin
gelir seviyesine bakarak vergiden istisna edilen
gündelik tutarının da belirlenmesi gerekir.
Tablo 1:
|
Brüt aylık tutarı |
Gelir vergisinden
istisna gündelik tutarı (TL) |
|
1.274,72 ve
fazlası |
37,50 |
|
1.264,65 -
1.274,71 |
31,50 |
|
1.141,63 -
1.264,64 |
28,50 |
|
985,05 - 1.141,62 |
26,00 |
|
794,65 - 985,04 |
23,50 |
|
794,64 ve daha
aşağısı |
22,50 |
Görevli
kişilerin belediye sınırları dışına geçici görevle
gönderilmeleri halinde, 6425 Sayılı Harcırah Kanununun
39.maddesine göre hareket edilmelidir. 39.maddede
“Geçici bir görevle memuriyet mahalli dışındaki bir yere
gönderilenlerden, buralarda ve yolda öğle (saat 13.00)
ve akşam (saat 19.00) yemeği zamanlarından birini
geçirenlere 1/3, ikisini geçirenlere 2/3 oranında ve
geceyi de geçirenlere tam gündelik verilir.”
denilmektedir. Bu maddeye göre verilecek harcırah
tutarını öğle yemeği, akşam yemeği ve yatmaya isabet
edecek şekilde üç e bölerek gerçekleştirilen kısmı için
uygulamak gerekecektir.
Bu belirlenen harcırah tutarı yukarıda da belirtildiği
üzere sadece yemek ve yatma giderleri için olup yol ile
ilgili giderlerin kabul edilebilmesi için belgelerinin
ibraz edilmesi şarttır.
Harcırah Kanunu'nun 43. maddesinde, “seyahat günlerine
ait gündelikler, seyahat edilen aracın hareket saatinden
gidilecek yere varış saatine kadar geçen 24 saat için
hesap edilir. Bu süreden az devam eden seyahatler bir
gün kabul edilir. Sürenin her 24 saati aşan kesri tam
gün sayılır.” der.
Verilecek harcırah ile ilgili bir ücret bordrosu
yapılarak, bu bordroda hangi kişilerin, hangi işleri
yapmak için nerelere gittiği belirtilip, sadece brüt
harcırah tutarından binde altı damga vergisi kesintisi
yapılarak, görevli kişilere imzalatılması gerekmektedir.
Harcırah kanununa göre yapılan bu ödemeler tevsik
zorunluluğu kapsamında olmadığından banka kanalı ile
ödenmesi zorunluluğu yoktur.
Harcırah tutarı kaç lira olursa olsun 5510 sayılı Sosyal
Sigortalar ve Genel Sağlık sigortası Kanununun
80.maddesinin b bendine göre SGK primine tabi değildir.
Tablo 1 de belirtilen tutarları aşması halinde aşan
tutarın ücret geliri olarak değerlendirilerek ayrıca
Gelir Vergisi Stopajı da yapılması gerekmektedir.
Yurtdışı Harcırah Uygulaması;
Yurtiçi Harcırah uygulamasına esas olan konular yurtdışı
harcırah için de geçerlidir. Ancak yurtdışı harcırah
rakamların daha yüksek olması sebebi ile gelecekte
matrah farkına konu olmaması bakımından daha titizlikle
davranılması gerekmektedir. Gidilen yerin, mal ve hizmet
verilen yahut alınan bir yer olması, gidilen yerde
düzenlenen bir ticari anlaşmanın mevcudiyeti, gezi
esnasında görüşülen yabancı firma ilgililerinin mukabil
ziyaretleri, getirilen numune ve dokümanlar, alınan veya
verilen fiyat teklifleri, teknik özellik beyanları, fuar
giriş çıkış belgeleri, proforma faturalar ve benzeri
belgelerin olması gelecekte ispat vesikaları olacaktır.
Yurtdışı Harcırah uygulaması ile ilgili olarak da yine
kanun eki cetvelde (H Cetveli) ise 01 Temmuz 2009
tarihinden itibaren uygulanacak gündelik miktarları yer
almaktadır.
Tablo 2:
|
Gelir grubu |
Gelir dilimleri
(Brüt aylık
tutarı, TL) |
|
I. Grup |
1.274,72 ve
fazlası |
|
II. Grup |
1.264,65 -
1.274,71 |
|
III. Grup |
1.113,67 -
1.264,64 |
|
IV. Grup |
794,65 - 1.113,66 |
|
V. Grup |
794,64 ve aşağısı |
Tablo3 de
ise, 30/01/2009 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan
2009/14579 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile belirlenen
gelir vergisinden istisna edilen yurtdışı gündelik
tutarları aşağıda yer almaktadır.
Tablo 3:
|
Ülkeler / Para
birimi |
I. Grup |
II. Grup |
III. Grup |
IV. Grup |
V. Grup |
|
ABD (ABD Doları) |
182 |
146 |
117 |
110 |
93 |
|
Almanya (Euro) |
164 |
131 |
105 |
99 |
83 |
|
Avustralya
(Avustralya Doları) |
283 |
227 |
181 |
171 |
143 |
|
Avusturya (Euro) |
166 |
132 |
106 |
100 |
84 |
|
Belçika (Euro) |
161 |
128 |
103 |
97 |
81 |
|
Danimarka
(Danimarka Kronu) |
1.238 |
988 |
791 |
746 |
627 |
|
Finlandiya (Euro) |
148 |
119 |
95 |
90 |
74 |
|
Fransa (Euro) |
160 |
127 |
102 |
96 |
81 |
|
Hollanda (Euro) |
156 |
125 |
100 |
94 |
80 |
|
İngiltere
(Sterlin) |
115 |
91 |
74 |
69 |
59 |
|
İrlanda (Euro) |
155 |
124 |
99 |
94 |
78 |
|
İspanya (Euro) |
158 |
126 |
101 |
95 |
80 |
|
İsveç (İsveç
Kronu) |
1.359 |
1.085 |
867 |
819 |
687 |
|
İsviçre (İsviçre
Frangı) |
283 |
226 |
181 |
171 |
143 |
|
İtalya (Euro) |
152 |
122 |
98 |
92 |
77 |
|
Japonya (Japon
Yeni) |
31.405 |
25.127 |
20.118 |
18.901 |
15.914 |
|
Kanada (Kanada
Doları) |
244 |
195 |
156 |
147 |
125 |
|
Kuveyt (Kuveyt
Dinarı) |
50 |
40 |
33 |
31 |
25 |
|
Lüksemburg (Euro) |
161 |
128 |
103 |
97 |
82 |
|
Norveç (Norveç
Kronu) |
1.193 |
952 |
762 |
719 |
604 |
|
Portekiz (Euro) |
155 |
124 |
99 |
93 |
78 |
|
Suudi Arabistan
(Suudi Arabistan Riyali) |
617 |
492 |
395 |
372 |
313 |
|
Yunanistan (Euro) |
158 |
126 |
101 |
95 |
80 |
|
Diğer AB Ülkeleri
(Euro) |
127 |
101 |
81 |
76 |
65 |
|
Diğer Ülkeler (ABDDoları) |
157 |
125 |
100 |
95 |
80 |
Görevli
kişinin ücret seviyesi karşılığına gelen grup Tablo 2
den bulunarak gidilen ülke
Tablo 3 den tespit edilir. Ve buna göre kişinin o ülke
için alacağı günlük harcırah tutarı tespit edilir.
Yurtdışı seyahatlerde seyahat süresinin ilk 10 günü için
ödenecek gündelikler Tablo 3 'de gösterilen her bir
miktar için % 50 artırılmak suretiyle hesaplanır.
Seyahatin ilk 10 günü ile sınırlı olmak koşulu ile
belgeli konaklama gideri eğer günlük artırımlı harcırah
tutarının %40’ından fazla ise, fazla olan kısmın %70’i
vergiden müstesna harcırah tutarına ilave edilir. Ancak
ilave edilen bu tutar, vergiden istisna gündelik
tutarının; aylık seviyesi
1 ve 2. grup ta olanlar için %100’ünden, diğerleri için
%70’inden fazla olamaz.
Yurtdışı seyahatlerde de, yurtiçi seyahatlerde olduğu
gibi harcırah gündeliğinin 1 /3 ü öğle yemeği, 1 /3'ü
akşam yemeği ve 1 / 3 ü yatma ücretine karşılık olarak
verilmektedir. Bundan dolayı seyahatte geçen her gün
için, öğle yemeği, akşam yemeği veya yatak ücreti olarak
belge ibraz edilmemiş ise, bunun yerine her biri için
harcırah gündeliğinin 1 /3'ü seyahat eden personele
ödenir.
Seyahatte geçen gün sayısının hesabı ise Harcırah
Kanunu’nun 43 üncü maddesi uyarınca, hareket saatinden
itibaren geçen her 24 saatin bir gün sayılması ve
sonraki saat kesirlerinin de tam gün olarak kabulü
suretiyle yapılır. Örneğin, seyahat 1 Temmuz günü Saat
14.00 de başlamış ve 3 Temmuz günü saat 15.00 de sona
ermişse bu seyahat 3 gün sürmüş sayılır. Ancak 3 Temmuz
saat 13.00 de sona erseydi 2 gün sayılacaktı.
Yurtdışı görev 180 günden fazla sürmüşse, 181 inci ve
daha sonraki günler için verilebilecek harcırah, normal
harcırahın üçte ikisidir.
Hem belgelerine dayanılarak gerçek yeme ve yatma
giderleri karşılanır hem de seyahat edene harcırah adı
altında para verilirse, bu para harcırah sayılamaz,
ücret olarak değerlendirilir. Ve bu rakamın brüt ü
bulunarak stopaja tabi tutulması gerekir.
Yeme ve yatma giderleri için ister gerçek usul ister
harcırah usulü benimsenmiş olsun, seyahat esnasında
ortaya çıkan yeme ve yatma dışındaki diğer işle ilgili
ulaşım, temsil, ağırlama, haberleşme, numune temini gibi
diğer giderler, belgelerine dayalı olarak veya VUK nun
288 inci maddesi uyarınca belge aranmaksızın ayrıca
giderleştirilebilir.
Yurtdışı Harcırahına Bir Örnek;
2.500,00 TL Brüt ücretli bir çalışan 13 günlüğüne
Fransa’ya iş seyahati için gittiği takdirde kaldığı otel
için 100 Euro fatura ibraz etmesi halinde verilecek olan
harcırah tutarının vergiden istisna edilen kısmı
aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.
Yurtdışı Gündeliklerin Hesaplanmasında Esas alınacak
tutar (1.Grup) 160,00 Euro
İlk 10 gün için %50 fazla tutarın hesaplanması (160*%50)
80,00 Euro
---------------------------
İlk 10 gün için istisna tutarı (160+80=240 Euro * 10
gün) 2.400,00 Euro
Sonraki 3 gün için istisna tutarı (160*3 gün) 480,00
Euro
Yatacak yer temini için ilave istisna tutarı
(160*0,40=64 Euro)
(100 Euro Otel- 64 Euro=36 Euro) (36 Euro*0,70=25,20
Euro*10 gün) 252,00 Euro
---------------------------
Toplam istisna tutarı 3.132,00 Euro
Bu
örnekteki durumda kişiye harcırah sistemine göre ödeme
yapıldığı için otel faturası için bir ödeme
yapılmayacaktır. Ancak otel faturası istisna tutarının
ispatı için saklanacaktır.
Bu kişi için verilen harcırah tutarı 3.132,00 Euro dan
fazla ise fazlalık olan kısım için gelir vergisi
kesintisi yapılmalıdır. Aksi takdirde sadece binde altı
damga vergisi kesintisi yapılarak ödeme
gerçekleştirilecektir.
Diğer Hususlar;
GVK 24.maddesinde sayılan Yönetim Kurulu Başkan ve
Üyeleri, Denetçiler, Tasfiye Memurları ve hizmet
erbapları dışında işletmenin mali müşaviri, avukatı gibi
kişilerin yurtdışına gönderilmesi halinde harcırah
yöntemi uygulanması mümkün değildir. Bu kişilere böyle
bir ücret ödenmesi durumunda bu kişilerin Serbest Meslek
Makbuzu düzenlemeleri ve belgeleri kendilerine gider
olarak kaydetmeleri gerekmektedir ya da gerçek gider
yöntemi seçilerek ve harcamalar işletme tarafından
yapılarak bu kişiler için yapılan masraflar direk
işletmeye gider olarak kayıt edilebilir.
İşletmelerin gerçek gider yöntemi veya harcırah
yöntemini uygulamaları serbesttir. Gerçek gider
yönteminin seçilmesi halinde belgeler üzerinde görünen
ve yurtdışında ödenen KDV (VAT) vb vergilerinde başka
türlü değerlendirilmeyip gider matrahına ilave edilmesi
gerekir.
Kaynak;
193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu
5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu
6425 Sayılı Harcırah Kanunu
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası
Kanunu
Bülent FIÇICI
S.Muhasebeci Mali
Müşavir
FCC Denetim ve Yönetim
Danışmanlığı SMMM LTD.ŞTİ.
bulentficici@ttmail.com
30.06.2009
www.muhasebenet.net
-Diğer makaleleri
-Prim borcunu ödemeyen işveren ölsün mü ?
-Sermaye şirketlerinde kar zarar ile ilgili
muhasebe kayıtları, yasal yedek ayrılması ve kar dağıtımı
|
