|
BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ KATKI PAYI VE ŞAHIS SİGORTA
PRİM ÖDEMELERİNİN ÜCRETLİLER VE YILLIK GELİR VERGİSİ
BEYANNAMESİ MÜKELLEFLERİ AÇISINDAN İNCELENMESİ
I-)
GENEL BİLGİLER:
Konu ile ilgili yasal
düzenleme GVK’nun 63 ve 89.Maddelerinde yapılmıştır.
Bunun yanı sıra 256 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel
Tebliğinde, 2003/3 ve 2007/3 No’lu Gelir Vergisi Kanunu
Sirkülerlerinde açıklamalar yapılmıştır.
Ücretliler kendi
adlarına veya eş ve küçük çocukları adına, işverenler
ise ücretlileri adına bireysel emeklilik sistemi katkı
payı veya şahıs sigorta poliçeleri primleri
ödeyebilmektedirler.
Ödenen katkı payları
ve primler gerek ücretliler açısından gerekse yıllık
gelir vergisi beyannamesi veren mükellefler açısından
ayrı ayrı değerlendirilmektedir.
a-) Ücretliler Açısından:
Bireysel emeklilik
sistemine ödenen katkı payının, ücretlinin brüt
ücretinin %10’una kadar olan kısmı gelir vergisi
matrahının hesaplanmasında indirim konusu
yapılabilecektir. Bireysel emeklilik dışında
kalan hayat, ölüm,
kaza, hastalık, sakatlık, işsizlik, analık, doğum ve
tahsil gibi şahıs sigorta poliçeleri
için ödenen primlerin ise ücretlinin brüt ücretinin %
5’ine kadar olan kısmı gelir vergisi matrahının
hesaplanmasında indirim konusu yapılabilecektir.
Buradaki brüt ücretten
maksat, işveren tarafından çalışana hizmeti karşılığında
ödenen aylık (maaş) prim, ikramiye, sosyal yardımlar ve
zamlar gibi sürekli nitelikteki ödemelerin brüt
tutarlarının toplamıdır. Bireysel emeklilik sistemi ile
diğer şahıs sigortaları için ödenen primlerin birlikte
olması halinde indirim konusu yapılabilecek tutar, brüt
ücretin %10’u ile sınırlı olacaktır. Bu durumda şahıs
sigorta primleri için % 5’lik sınır ayrıca aranacaktır.
Diğer taraftan bir takvim yılı içerisinde bireysel
emeklilik ve diğer şahıs sigorta primleri ile ilgili
olarak yapılabilecek indirim tutarı, asgari ücretin
yıllık tutarını aşamayacaktır. Bu sınırlama yıllık bazda
dikkate alınacak olup, yıl içinde asgari ücret tutarında
meydana gelebilecek değişiklikler, indirim yapılacak
tutarların hesabında dikkate alınacaktır. Ücretlinin
kendisinin dışında eşine ve küçük çocuklarına (18 yaşını
doldurmamış ve mükellef tarafından bakmakla yükümlü
olunan-nafaka suretiyle bakılanlar dahil-çocuklar) ait
şahıs sigorta poliçeleri ve bireysel emeklilik sistemine
ödenen katkı paylarıda mezkûr sınırlamalar çerçevesinde
indirim konusu yapılabilecektir.
Öte yandan; Bireysel
emeklilik sistemine ödenen katkı payları ile diğer şahıs
sigorta primlerinin vergi matrahının tespitinde indirim
konusu yapılabilmesi için, bireysel emeklilik
şirketlerinin 4632 Sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve
Yatırım Sistemi Kanunu’nun 8.Maddesinde yer alan hüküm
uyarınca emeklilik branşında ruhsat almış şirketlerden
olması, şahıs sigorta şirketlerinin ise
Türkiye’de yerleşik ve merkezinin Türkiye’de olması
gerekmektedir.
Yukarıda yapılan
açıklamalardan da anlaşılacağı üzere,
*
Bireysel emeklilik sistemine
ödenen katkı paylarında
ücretlinin gelir vergisi matrahının hesaplanmasında
indirim konusu yapılabilecek tutar, gider karşılığı
olarak ödenenler hariç olmak üzere
giydirilmiş brüt ücretin % 10’unu
ve brüt asgari ücretin yıllık tutarını aşamayacaktır.
*
Diğer şahıs sigorta
poliçeleri’inde ise giydirilmiş brüt ücretin % 5’ini ve
brüt asgari ücretin yıllık tutarını aşamayacaktır.
Öte yandan ücretlerde indirim
konusu yapılacak prim veya katkı payının ücretin ilgili
olduğu ay ile ilişkili olması ve bu aylık dönemin sonuna
kadar ödenmiş olması gerekmektedir.
b-) Yıllık Gelir Vergisi
Beyannamesi Veren Mükellefler Açısından:
Yıllık gelir
vergisi beyannamesi veren mükellefler, vergi matrahının
tespitinde bireysel emeklilik sistemine ödedikleri katkı
payının beyan edilen gelirin % 10’una kadar olan kısmını
gelir vergisi matrahlarının tespitinde indirim konusu
yapabileceklerdir. Bireysel emeklilik dışında kalan
şahıs sigortaları için ödenen primlerin ise beyan edilen
gelirin %5’ine kadar olan kısmı matrahın tespitinde
indirim konusu yapılabilecektir. Beyan edilen gelir
olarak, yıllık gelir vergisi beyannamesinde yer alan
indirimler ve geçmiş yıl zararları toplamından önceki
tutar esas alınacaktır.
Bireysel emeklilik
sistemi ile diğer şahıs sigortaları için ödenen
primlerin birlikte olması halinde matrahtan indirim
konusu yapılabilecek tutar beyan edilen gelirin %10’u
ile sınırlı olacaktır. Bu durumda şahıs sigorta primleri
için %5 oranındaki sınır ayrıca aranacaktır.
Mükellefin kendisinin
dışında eşine ve küçük çocuklarına (18 yaşını
doldurmamış ve mükellef tarafından bakmakla yükümlü
olunan-nafaka suretiyle bakılanlar dahil-çocuklar) ait
şahıs sigorta poliçeleri ve bireysel emeklilik sistemine
ödenen katkı paylarıda mezkûr sınırlamalar çerçevesinde
indirim konusu yapılabilecektir.
Mükelleflerce
ödenen prim ve katkı paylarının yıllık beyanname ile
beyan edilen gelirden indirilebilmesi için, bu prim ve
katkı paylarının ücretin safi tutarının tespitinde
ayrıca indirilmemiş olması gerekmektedir.
Mükellefin eşi ve
çocuklarının ayrı beyanname vermeleri halinde, eş ve
çocuklar adına ödenen prim ve katkı payları öncelikle
kendi gelirlerinden indirilecektir.
Öte yandan yıllık gelir vergisi
beyannamesinde indirim konusu yapılacak prim veya katkı
payının, beyannamenin ilgili olduğu yıl ile ilişkili
olması ve bu yılın sonuna kadar ödenmesi gerekmektedir.
II- ÖRNEK UYGULAMALAR:
A-)
BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ KATKI PAYLARI VE ŞAHIS
SİGORTA POLİÇELERİ PRİM
ÖDEMELERİNİN ÜCRET MATRAHININ TESPİTİNDE İNDİRİMİ
ÖRNEK: 1
Aylık Brüt Ücret
1.000,00 TL
Brüt Ücretin % 10’u
100,00
TL
Brüt Ücretin % 5’i
50,00 TL
Asgari Ücretin Yıllık
Tutarı (666 x 12) = 7.992,00 TL
(Önceki Dönemlerde
(Ocak-Şubat/2009)
İndirim Konusu
Yapılmış Toplam Tutar) 180,00 TL
Bireysel Emeklilik
Sistemi Katkı Payı Ödemesi 40,00 TL
Şahıs Sigorta Primleri
Ödemesi 80,00 TL
YORUM:
Bu bilgilere göre her şeyden önce ücretlinin matrahının
tespitinde indirim konusu yapılabilecek toplam tutar
ücretin %10’u olan 100,00 TL’yi geçemez. Şahıs sigorta
primi olarak 80,00 TL ödemesine rağmen Brüt ücretin %5’i
olan 50,00 TL’den fazla indirim yapamaz. Bu durumda
şahıs sigorta primi olarak 50,00 TL indirilecektir.
Bireysel emeklilik için ödenen 40,00 TL’nin de tamamı
indirilebilecektir. Çünkü hem brüt ücretin % 10’u olan
100,00 TL’nin altındadır hem de ikisinin toplamı 50+40=
90,00 TL indirilebilecek maksimum tutar 100,00 TL’nin
(Brüt ücretin % 10’u) altındadır. Tabiatiyle 2009 yılı
içinde bu şekilde yapılacak indirimlerin toplam tutarı
da hiçbir zaman 7.992,00 TL’yi geçmeyecektir.
ÖRNEK: 2
Aylık Brüt Ücret
5.000,00 TL
Brüt Ücretin % 10’u
500,00
TL
Brüt Ücretin % 5’i
250,00 TL
Asgari Ücretin Yıllık
Tutarı (666 x 12) = 7.992,00 TL
(Önceki Dönemlerde
(Ocak-Şubat/2009)
İndirim Konusu
Yapılmış Toplam Tutar) 1000,00 TL
Bireysel Emeklilik
Sistemi Katkı Payı Ödemesi 300,00 TL
Kendi Adına Şahıs
Sigorta Primleri Ödemesi 100,00 TL
Eşi Adına Şahıs
Sigorta Primleri Ödemesi 200,00 TL
Eşin ücret geliri veya
yıllık beyanname ile beyanı gereken başkaca bir geliri
bulunmamaktadır.
YORUM:
Bu bilgilere göre her şeyden önce ücretlinin matrahının
tespitinde indirim konusu yapılabilecek toplam tutar
ücretin %10’u olan 500,00 TL’yi geçemez. Şahıs sigorta
primi olarak toplamda 300,00 TL ödemesine rağmen Brüt
ücretin %5’i olan 250,00 TL’den fazla indirim yapamaz.
Bu durumda şahıs sigorta primi olarak 250,00 TL
indirilecektir. Bireysel emeklilik için ödenen 300,00
TL’nin ise ancak 250,00 TL’sı indirilecektir. Çünkü
250+250=500 TL indirilebilecek maksimim tutarı
doldurmaktadır. Tabiatiyle 2009 yılı içinde bu şekilde
yapılacak indirimlerin toplam tutarı da hiçbir zaman
7.992,00 TL’yi geçmeyecektir.
B-)
BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ KATKI PAYLARI VE ŞAHIS
SİGORTA POLİÇELERİ PRİM
ÖDEMELERİNİN YILLIK GELİR VERGİSİ BEYANNAMESİ
İLE BEYAN EDİLECEK GELİRLERDE İNDİRİMİ
ÖRNEK: 3
Beyan Edilen
Gelir
30.000,00 TL
(Yıllık G.V.Beyannamesinde yer
alan indirimler
ve geçmiş yıl
zararları toplamından önceki tutar)
Beyan Edilen Gelirin %
10’u
3.000,00 TL
Beyan Edilen Gelirin %
5’i 1.500,00
TL
Asgari Ücretin Yıllık
Tutarı (666 x 12) = 7.992,00 TL
Bireysel Emeklilik
Sistemi Katkı Payı Ödemesi 0 TL
Şahıs Sigorta Primleri
Ödemesi 2.400,00 TL
YORUM:
Bu bilgilere göre her şeyden önce yıllık gelir vergisi
mükellefinin matrahının tespitinde indirim konusu
yapılabilecek toplam tutar bireysel emeklilik katkı payı
ödemesi olmadığı için şahıs sigorta primleri açısından
beyan edilen gelirin % 5’i olan 1.500,00 TL’yi geçemez.
Şahıs sigorta primi olarak 2.400,00 TL ödemesine rağmen
yıllık gelir vergisi beyannamesinde yer alan indirimler
ve geçmiş yıl zararları toplamından önceki tutarın %5’i
olan 1.500,00 TL’ şahıs sigorta primi olarak
indirilecektir.
Bu örnekte, mükellef
tarafından ödenen 2.400,00 TL. bireysel emeklilik
sistemi katkı payı olsa idi 2.400,00 TL’nın tamamı,
beyan edilen gelirin % 10’unu ve asgari ücretin yıllık
tutarını aşmadığından, matrahın tespitinde indirim
konusu yapılabilecekti.
Tabiatiyle yıllık
beyannamede bu şekilde yapılacak indirimlerin toplam
tutarı da hiçbir zaman asgari ücretin 12 katını ve beyan
edilen gelirin bireysel emeklilik katkı payı varsa %
10’unu, sadece şahıs sigorta prim ödemesi varsa % 5’ini
geçmeyecektir.
ÖRNEK: 4
Dönem Ticari
Kazanç
40.000,00 TL
Dönem S.Meslek
Kazancı (-)
10.000,00 TL
Beyan Edilen Toplam
Gelir 30.000,00 TL
(Yıllık G.V.Beyannamesinde yer
alan indirimler
ve geçmiş yıl
zararları toplamından önceki tutar)
Beyan Edilen Gelirin %
10’u
3.000,00 TL
Beyan Edilen Gelirin %
5’i
1.500,00 TL
Asgari Ücretin Yıllık
Tutarı (666 x 12) = 7.992,00 TL
Bireysel Emeklilik
Sistemi Katkı Payı Ödemesi 2.500,00 TL
Şahıs Sigorta Primleri
Ödemesi 400,00 TL
Küçük Çocuklar Adına
Şahıs Sigorta Prim Ödemesi 1.000,00 TL
YORUM:
Bu bilgilere göre her şeyden önce yıllık gelir vergisi
mükellefinin matrahının tespitinde indirim konusu
yapılabilecek toplam tutar bireysel emeklilik katkı payı
ödemesi de bulunduğundan beyan edilen gelirin % 10’u
olan 3.000,00 TL’yi geçemez.
Bireysel emeklilik
sistemi katkı payı olarak 2.500,00 TL ödenmiş olup bu
ödeme beyan edilen gelirin % 10’unun (3.000,00 TL)
altında olduğundan 2.500,00 TL’nin tamamı indirilebilir.
Şahıs sigorta primi olarak toplam 1.400,00 TL ödenmiş
olup bu ödeme de beyan edilen gelirin % 5’inin (1.500,00
TL) altında olduğundan 1.400,00 TL’nın tamamı
indirilebilir. Ancak 2.500+1.400 = 3.900,00 TL toplam
indirilebilir tutar, 3.000,00 TL olan maksimum
indirilebilir tutardan fazla olduğu için toplam 3.000,00
TL matrahın tespitinde indirim konusu yapılacaktır.
Tabiatiyle yıllık
beyannamede bu şekilde yapılacak indirimlerin toplam
tutarı da hiçbir zaman asgari ücretin 12 katını ve beyan
edilen gelirin bireysel emeklilik katkı payı varsa %
10’unu, sadece şahıs sigorta prim ödemesi varsa % 5’ini
geçmeyecektir.
Mükelleflerce ödenen
prim ve katkı paylarının yıllık beyanname ile beyan
edilen gelirden indirilebilmesi için, bu prim ve katkı
paylarının ücretin safi tutarının tespitinde ayrıca
indirilmemiş olması gerekmektedir.
Mükellefin eşi ve
çocuklarının ayrı beyanname vermeleri halinde, eş ve
çocuklar adına ödenen prim ve katkı payları öncelikle
kendi gelirlerinden indirilecektir.
C-)
İŞVERENLER TARAFINDAN ÜCRETLİLER ADINA ÖDENEN BİREYSEL
EMEKLİLİK SİSTEMİ KATKI PAYLARININ TİCARİ
KAZANCIN TESPİTİNDE İNDİRİMİ
GVK’nun 40.Maddesinin
9 numaralı bendinde yer alan hükme göre, işverenler
tarafından ücretliler adına bireysel emeklilik sistemine
ödenen katkı payları, ücretlerle ilişkilendirilmeksizin,
ticari kazancın tespitinde gider olarak
indirilebilmektedir.
Bu kapsamda indirim
konusu yapılabilecek tutar, gerek işverenler gerekse
ücretliler tarafından ödenen ve vergi matrahının
tespitinde dikkate alınan bireysel emeklilik sistemi
katkı paylarının toplamı GVK’nun 63.Maddesinin birinci
fıkrasının 3 numaralı bendi gereği, ücretlinin brüt
ücretinin % 10’unu ve brüt asgari ücretin 12 katını yani
yıllık tutarını aşamayacaktır.
Hem işveren hem de
ücretli tarafından katkı payı ödenmesi ve ödenen toplam
tutarın yukarıda belirtilen sınırı aşması halinde,
indirimin öncelikli olarak ücret matrahının tespitinde
mi yoksa ticari kazancın tespitinde mi yapılacağı konusu
taraflarca serbestçe belirlenebilecektir.
İşverenler
tarafından ücretlilerine yönelik olarak ödenen diğer
şahıs sigorta primleri GVK’nun 40/9.Maddesi kapsamına
girmediğinden bu ödemeler ücret olarak vergilendirilir.
Ancak işveren tarafından ödenen söz konusu primler brüt
ücretin % 5’ini ve brüt asgari ücretin 12 katını aşmamak
üzere hizmet erbabının ücret matrahının tespitinde
indirim konusu yapılabilecektir.
ÖRNEK : 5
Ücretlinin Nisan 2009
döneminde bireysel emeklilik sistemine ödediği katkı
payı tutarı 300,00 TL’dir. Bu tutarın yarısı ücretli,
yarısı da işveren tarafından ücretli adına emeklilik
şirketine ödenmiştir.
Aylık Brüt Ücret
2.000,00 TL
Brüt Ücretin % 10’u
200,00
TL
Asgari Ücretin Yıllık
Tutarı (666 x 12) = 7.992,00 TL
(Önceki Dönemlerde
(Ocak-Mart/2009)
İndirim Konusu
Yapılmış Toplam Tutar) 600,00 TL
Bireysel Emeklilik
Sistemi Katkı Payı Ödemesi 300,00 TL
Ücretlinin ödemesi
(1/2) = 150,00 TL
İşverenin ödemesi
(1/2) = 150,00 TL
Toplam 300,00 TL.
YORUM:
Bu bilgilere göre ücretli ve işveren tarafından ödenen
toplam katkı payı 300,00 TL olmasına rağmen her şeyden
önce ücretlinin brüt ücretinin % 10’u 200,00 TL
olduğundan hem işçi
hem de işveren tarafından indirilecek katkı payı
tutarının toplamı 200,00 TL olacaktır.
İndirimin ücret
matrahının tespitinde yapılmasına karar verildiğinde,
ücretli tarafından ödenen 150,00 TL katkı payının tamamı
ücret matrahının tespitinde indirim konusu yapılacaktır.
İşveren tarafından
ödenen 150,00 TL’nın ise 50,00 TL’sı ücretle
ilişkilendirilmeksizin gider olarak kaydedilecek,
GVK’nun 40/9.Maddesi gereği indirilemeyen 100,00 TL ise
ücrete ilave edilerek ve ücret olarak
vergilendirilecektir.
Tabiatiyle 2009 yılı
içinde bu şekilde yapılacak indirimlerin toplam tutarı
da hiçbir zaman asgari ücretin brüt tutarının 12 katını
yani 7.992,00 TL’yi geçmeyecektir
III- SONUÇ:
Bireysel emeklilik
sistemi katkı payları veya hayat, ölüm, kaza, hastalık,
sakatlık, işsizlik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs
sigorta poliçeleri prim ödemelerinin ücret matrahının
tespitinde indirimi, katkı payları ve primlerin yıllık
gelir vergisi beyannamesinde indirimi yine işverenler
tarafından ücretliler adına ödenen bireysel emeklilik
katkı paylarının ticari kazançtan indirimi örneklerle
anlatılmaya çalışılmıştır.
Bu çalışma içerisine
alamadığımız “indirim konusu yapılacak prim ve katkı
payı ödemelerinin belgelendirilmesi” konusu
uygulamada büyük önem arzetmektedir. Ayrıca indirim
konusu yapılacak dönem, ilgili olduğu dönemde
indirilemeyen prim ve katkı paylarının durumu, geçmiş
dönemlere yönelik ödemelerin durumu, birden fazla
işverenin olması gibi soruların çözümü için 256 Seri
No’lu GVGT’nin incelenmesi gerekmektedir.
İbrahim GÜLER
Serbest Muhasebeci
Mali Müşavir
Adana SMMM Odası Vergi Mevzuatı
İnceleme Komisyonu Başkanı
-Faturanın
düzenlenmesi mecburiyeti "teslim"e bağlıdır -Transfer
Fiyatlandırmasında Hazine Zararı Aranacak
-
Kurumlarda
taşınmaz satış kazancı istisnası ve uygulaması
-YENİ
EK-2 FORMU İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR
(05.08.2008)
--
Diğer makaleleri için tıklayınız |
