Bu anayasal düzenleme gereğince hazırlanan 5393 sayılı Belediye Kanunu belediyeyi, “belde sakinlerinin mahallî müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulan ve karar organı seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan, idarî ve malî özerkliğe sahip kamu tüzel kişisi” olarak tanımlamaktadır. Mahalli müşterek ihtiyaçların karşılanması amacıyla belediyelere sunulan haklardan bir tanesi de şirket veya işletme kurabilmeleridir. Gerek 5216 sayılı büyük şehir belediye yasası 26 madde gerekse 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 70. maddesi belediyelere, kendisine verilen görev ve hizmet alanlarında şirket kurabilme hakkı tanımaktadır. Her iki düzenlemede dikkati çeken nokta, söz konusu şirket ve işletmelerin faaliyet alanlarının belediyenin görev ve hizmet alanları ile sınırlandırılmış olmasıdır.

2- BELEDİYE ŞİRKETLERİNİN YAPISAL ÖZELLİKLERİNİ NASIL TANIMLARIZ

Belediye Şirketlerinin yapısal özelliklerini şöyle tanımlayabiliriz;
• Belediye tarafından kurulurlar,
• Sermayenin yarıdan fazlası belediyeye aittir,
• Belediyelerin görev alanına giren alanlarda faaliyet gösterirler,
• Pazarlanabilen mal ve hizmet üretirler,
• Yönetim ve denetim organları belediye tarafından atanır,
• Belediye bütçesinden bağımsız bir bütçeye sahiptirler,
• Hantal bürokratik mekanizmaların azaltılmasını sağlamaktan başlayıp rekabetçi bir İstihdam politikası uygulayarak daha nitelikli insan gücüne sahip olabilmeyi amaçlayan, Özel hukuk tüzel kişisi olup Türk Ticaret Kanunu na tabi kuruluşlardır.

3- BELEDİYE ŞİRKETLERİNİN KURULUŞ AMAÇLARI

Gerek 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu gerekse 5393 sayılı Belediye Kanunu verdiği yetkiye istinaden kurulan BELEDİYE ŞİRKETLERİ kurma amaçlarını şu başlıklar altında toplayabiliriz:

• Kentsel sorunlara çözüm bulmak amacı ile hizmetleri hızlı ve etkin bir biçimde yerine getirebilmek,
• Şirketleri, özel hukuk tüzel kişiliği statüsünde kurarak bunun sağladığı avantajlardan yararlanabilmek,
• Bu şirketler sayesinde kısmen 4734 sayılı kamu ihale yasası, 5018 sayılı mali yönetim kontrol kanunu, Sayıştay yasaların düzenleyici, denetleyici ve sınırlayıcı hükümlerinden kurtulmak,
• İçişleri Bakanlığı’nın vesayet denetiminin dışına çıkabilmek,
• 657 sayılı Devlet Memurları Yasası dışına çıkarak istediği kalitede personeli istediği kadar ve istediği ücretle istihdam edebilmek,
• Yapılacak hizmet alımlarını BELEDİYE ŞİRKETLERİ aracılığı ile yaparak, ödemelerde aksaklık veya gecikme olduğu durumlarda hizmetlerin aksamamasını sağlamak,
• Ticari açıdan karlı olan alanlardaki rantı belediyeye aktararak yeni kaynaklar oluşturulmasını sağlamak,

4- DEĞERLENDİRME VE SONUÇ

Belediye şirketlerinin özelikleri ve kuruluş amaçları yukarıda belirtilmiş olup, yeni Sayıştay kanunu merkezi yönetim bütçesi kapsamındaki kamu idareleri ile sosyal güvenlik kurumlarını, mahalli idareleri,(belediye-il özel idareleri) özel kanunlarla kurulanlar da dahil olmak üzere diğer kamu idarelerini; bunların kurduğu veya ortak oldukları kuruluşları denetleyeceğine dair hükmün konulması ile var oluş gayeleri ortadan kalkmakta olup özellikle İstanbul ki belediye şirketleri piyasada pazarlanan mal ve hizmetleri üreten ve pazarlayan ve bu pazarda kalitenin, yeniliğin , piyasa düzenleyiciliğinin ve oluşan kent rantlarını yine kentliye dönüşümünü sağlayan değerleri milyar dolarları bulan şirketlerin bu güzel hizmetlerini sekteye uğratacağı değerlendirilmektedir.

SMMM Abdullah Ekinci
Abdullahekinci25@gmail.com
muhasebenet.net

Diğer makaleleri

-Dönem sonu envanter işlemleri

-Son Danıştay kararı çerçevesinde Belediyelerin hibe yoluyla şirket kurmaları

-Sermaye şirketlerinde hisse devrinde dikkat edilmesi gereken hususlar