|
TİCARİ ALACAKLAR
Ticari
alacaklar ; İşletmenin 1 yıl içinde paraya
dönüştürülmesi öngörülen ve işletmenin ticari alacakları
nedeniyle ortaya çıkan senetli ve senetsiz alacaklarını
ifade eder.
120-ALICILAR
121-ALACAK SENETLERİ
122-ALACAK SENETLERİ REESKONTU(-)
124-KAZANILMAMIŞ FİNANSAL KİRALAMA FAİZLERİ(-)
126-VERİLEN DEPOZİTO VE SENETLER
127-DİĞER TİCARİ ALACAKLAR
128-ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR
129-ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI(-)
Sevgili
arkadaşlar; 12'li grupta Ticari Alacaklar dan sınavda
mutlaka soru gelecektir hatta bu fikri biraz daha
pekiştirmek için şöyle bir espiri de yapılabilir,"bu
gruptan soru sorulmayacaksa sınav yapılmaz".Bu grup çok
önemlidir arkadaşlar,soru yaklaşımlı konuya kısaca göz
atalım;konunun rahat anlaşılabilmesi için isterseniz
küçük bir örnekle hesapları
bireyselleştirelim.Arkadaşlar alacağın 3 hali vardır biz
buna NŞD diyelim N:NORMAL, Ş:ŞÜPHELİ, D:DEĞERSİZ.
İnsanlar güncel hayatta hep birbirleriyle ilişki
içindeler,örneğin alışveriş yaparlar,iş ilişkilerinde
bulunurlar,bazen da bir arkadaşına durumu sıkışık olduğu
için borç para verirler,işte bu bir NORMAL alacaktır
ancak günü geldiğinde ödenmesse birden fazla telefonla
istenir sonra kişinin ayağına kadar gidilir ama bir
türlü tahsil edilemez, işte buda ŞÜPHELİ alacaktır,yani
bir gider bir zarar olmuştur artık,son aşamada ise
alacağın üzerinden soğuk bir bardak su içilir buda
alacağın DEĞERSİZ olduğuna işarettir.
NORMAL
ALACAKLAR
120
ALICILAR: işletmenin faaliyetiyle ilgili mal ve hizmet
satışlarından doğan SENETSİZ alacaklarını,
l21-ALACAK SENETLERİ:İşletmenin faaliyetiyle ilgili mal
ve hizmet satışlarından doğan SENETLİ alacaklarını ifade
eder,diğer bir ifade ile bu iki hesap işletmenin NORMAL
alacaklarını gösterir.
-----------------------------/---------------------------------------------
120-Alıcılar
121-Alacak senetleri
600-Y.içi satışlar
391-Hes.kdv.
----------------------------------------------------------------------------
senetsiz ve senetli satış yapılmıştır.
--------------------------------/--------------------------------------------
100-kasa
102
bankalar
120-alıcılar
121-Alacak senetleri
-----------------------------------------------------------------------------
kasa ve
banka yoluyla tahsilat yapılmıştır.
-----------------------------------/------------------------
------------------
610-Satıştan iadeler
611-satıştan iskontolar
191--İnd.kdv
120-alıcılar
------------------------------------------------------------------------------
satıştan iade ve iskonto yapılmıştır.
-------------------------------------/-----------------------------------------
121-Alacak senetleri
120-alıcılar
--------------------------------------------------------------------------------
alıcıladan olan alacak senede bağlanmıştır.
-----------------------------------/-------------------------------------------
121-Alacak senetleri 100
121-Alacak senetleri 90
642-Faiz gelirleri
10
---------------------------------------------------------------------------------
Alacak
senetleri yenilenmiştir.
sevgili
arkadaşlar normal alacak işleyişi yukarıdaki kayıtlar
gibidir,burada bono ve poliçe aynı şekilde işlem
görecektir.
ŞÜPHELİ ALACAKLAR
Ödeme
süresi geçmiş bu sebeble vadesi birkaç defa uzatılmış
veya protesto edilmiş,yazı ile birden fazla(dikkat)
istenmiş yada dava ve icra safhasına aktarılmış SENETLİ
(121)ve SENETSİZ(120) Alacakları kapsar.Tahsili şüpheli
hale gelmiş alacaklar (120-121) alacaklandırılırken,128
şüpheli ticari alacaklar borçlandırılmalıdır.VUK'un
323.maddesi şüpheli alacakları şöyle tanımlıyor;
1-Dava
ve icra safhasında bulunan alacaklar
2-Yapılan protestoya veya yazı ile birden fazla
istenmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş bulunan
dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük
alacaklar,şüpheli alacak sayılır.Bu tanımda dava ve icra
safhasına değmeyecek ifadesi pek açık olmamasına rağmen
sanıyorum bunun ölçüsü dava ve icra giderinin yaklaşık
tutarı olabilir.Ayrıca bir alacağın şüpheli
sayılabilmesi için bir teminata bağlanmamış olması
gerekiyor ve bu durumda menkul rehni veya gayrimenkul
ipoteği şeklinde teminata bağlanmış alacaklar için bir
karşılık sözkonusu olamaz.şüpheli duruma düşmesi
ise arkadaşlar bunu biraz daha açıklayıcı olması
bakımında konunun üzerinde duralım;şüpheli duruma düşen
alacaklar için karşılık ayrılır demiştik ancak vergi
matrahından düşürülebilmesi için yukarıda belitilen VUK
'un 2 aded maddesine uygun olması gerekir.Ayrıca icra
safhası ve dava aşaması dendiğinde mahkemeye takip
dilekcesinin verilmesi yeterli sayılır.
Yine
özün önceliği kavramı gereği vadesi gelmemiş bir alacak
ta şüpheli sayılabilir örneğin ; işletmenin alacaklı
olduğu işletme hakkında iflas kararı verildiğini ve bu
iflasın iflas masasına kayıtının yapıldığını tespit
etmiş olsun,bu durumda işletme bu alacağını şüpheli
sayarak karşılık ayırıp gider yazabilir ancak VUK a göre
KKEG olarak ticari kardan mali kara geçerken beyanname
üzerinde göstermelidir.
SINAV YAKLAŞIMLI İŞLEYİŞ
1.YAKLAŞIM SORU TİPİ;İşletme
240 ytl' lik alacağa 240 ytl karşılk ayırıp gider
yazıyor ve daha sonra aynı parayı tahsil ediyor olsun.
a-------------------------/------------------------------------
121-alacak senetleri 240
protostolu
senetler
121-alacak senetleri 240
cüzdandaki senetler
--------------------------------------------------------------
senedin
protosto edilmesi
b--------------------------------------/-------------------------------
128-şüpheli alacaklar 240
121 alacak senetleri 240
-------------------------------------------------------------------
normal
alacağı şüpheli hale gelmesi
c---------------------------------/----------------------------------
654-karşılık giderler 240
129-şüp.tic.al.karş(-)
240
-------------------------------------------------------------------
şüpheli
alacağın gider yazılması(karşılık ayrılması)
d-----------------------------------/---------------------------------
100-kasa 240
128-şüpheli alacaklar 240
--------------------------------------------------------------------
şüpheli
aklacağın tahsil edilmesi
e------------------------------------/--------------------------------
129-şüp.tic.al.karş(-)
240
644-konusu kalmayan karşılıklar 240
---------------------------------------------------------------------
2.YAKLAŞIM SORU TİPİ;
işletme 240 ytl'lik normal alacağı şüpheli hale gelmiş
ve buna 80 ytl karşılık ayırıp gider yazdıktan sonra
180 ytl sini tahsil etmiş olsun.
a-------------------------------/--------------------------------------
121-alacak senetleri 240
protostolu senetler
121-alacak senetleri 240
cüzdandaki senetler
----------------------------------------------------------------------
senedin
protosto edilmesi
b------------------------------------------/---------------------------------
128-şüpheli ticari alacaklar 240
121-alacak senetleri 240
------------------------------------------------------------------------------
şüpheli
alacal kaydı
YADA;
------------------------------/---------------------------------------------
128-şüpheli ticari alacaklar
120-alıcılar
------------------------------------------------------------------------------
olabilirdi.(senetsiz alacak olsaydı)
c-----------------------------------/----------------------------------------
654-karşılık giderleri 80
129-şüp.tic.al.karş.(-)
80
------------------------------------------------------------------------------
şüpheli
alacağın 80 ytl sine karşılık ayrılmıştır.
d---------------------------------/-------------------------------------------
100-kasa 180
129-şüp.tic.al.karş.(-) 80
128-şüpheli tic alacaklar 240
644-kon.kal.karşılıklar 20
------------------------------------------------------------------------------
not:sonraki yıl tahsil etmiş olsaydı 644 yerine 671
geç.yıll.karları olacaktı.Burada pratik düşünce 100+129
u toplayıp aradaki farkı gelir yazmak
olmalıdır.180+80=260
260-240=20 dir.
3.YAKLAŞIM SORU TİPİ;İşletme
240 ytl lik normal alacağı şüpheli hale gelmiş ve buına
90 ytl karşılık ayırıp gider yazdıktak sonra 140 ytl
sini tahsil etmiş olsun.
a-----------------------------------------/-------------------------------------------
121-Alacak senetleri 240
121-Alacak senetleri 240
b--------------------------------------------------------------------------------------
128-şüpheli tic.alacaklar 240
121-Alacal senetleri 240
----------------------------------------------------------------------------------------
c------------------------------------------------/---------------------------------------
654-karşılık giderleri 90
129-şüp.tiç.al.karş.(-) 90
------------------------------------------------------------
----------------------------
d--------------------------------------------------/--------------------------------------
100-kasa 140
129-şüp.tiç.al.karş.(-) 90
689-diğ.ol.dığı g/z 10
128-şüpheli tic.alacaklar 240
-----------------------------------------------------------------------------------------
not:sonraki yıl tahsil edilmiş olsaydı 689 yerine 681
geçmiş yıl.zararaları olacaktı.yine harcadığım yani
gider yazdığım değer+tahsil ettiğim değerden şüpheli
alacakları çıkardığımızda aradaki fark olumsuzsa gidere
,olumlu ise gelire yazmak suretiyle sorulara pratik
cevaplar verebiliriz.140+90=230, 230-240=--10 zarar
olacaktır.
Sevgili
arkadaşlar buraya kadar anlattığım hususları özetlemek
gerekirse ;
1-Şüpheli alacaklar için değerleme gününde pasifte
karşılık ayrılabilir.Yani gider yazılır,bir gideri gider
yazmanın yolu onu borçlandırmaktan geçer.
2-Ayrılan karşılığın hangi alacaklara ait olduğu
karşılık hesabında gösterilmelidir.teminatlı alacaklarda
karşılık,teminattan geri kalan miktara isabet eder.
3-Şüpheli alacakların sonradan tahsil edilen miktarları
tahsil edildikleri dönemde kar veya zarar yazılır.
4-Şüpheli alacaklar şüpheli duruma düştüğü anda ilgili
normal alacaktan çıkarılarak şüpheli ticari alacaklar
hesabına aktarılır.Daha sonra sözkonusu alacaklar için
karşılık ayırmak suretiyle gider yazılır.Ancak teminatlı
alacaklarda teminat tutarı düşüldükten sonra kalan tutar
için karşılık ayrılır.Yani diyelimki müşterinizden
10,000 ytl alacağınız var ancak daha önceden 9,000 ytl
lik bir ipotek aldığınızı varsayalım,bu durumda kalan
1000 ytl için karşılık ayrılabilir.Çünkü zaten 9000 ytl
lik kısmını teminata bağladığınızdan kaçması
düşünülemez. Ayrıca
hatır senetleri de şüpheli alacak sayılmazlar.
DEĞERSİZ ALACAKLAR
Değersiz alacakla ilgili söylenebilecek tek şey artık bu
senetli ve senetsiz alacağın tahsili imkansız hale
geldiğidir.Bu durumda zaten VUK 322 maddesi açıkca şöyle
diyor;"Kazai bir hükme ve kanaat getirici bir vesikaya
göre tahsiline artık imkan kalmayan alacaklar değersiz
alacaklardır."yani burada bir mahkeme kararından söz
edilebilir örneğin;alacaklı zaman aşımına düşmüştür yada
borçlunun iflasına karar verilmiştir.Yine VUK 324
.maddesinde alacaklı ve borçlunun anlaşma yoluyla
alacaklının alacağından vazgeçtiği bir alacak veya
borçlunun konkordato ilan etmesi de alacağı değersiz
hale getireceği bildirilmiştir.Bunun yanısıra "Aciz
vesikası"alacağı değersiz kılmaz çünkü borçlunun durumu
düzelebilir ve bu borcunu ödeyebilir aciz vesikası
sadece şüpheli alacak olarak karşılık ayırmaya yarar.
Bir
alacağın yolculuğunda önce normal alacak, daha sonra
şüpheli alacak ve daha sonrada değersiz alacak halini
aldığını görüyoruz.Yani bir normal alacak şüpeli alacak
aşamasını atlayarak değersiz hale gelmez .
Yukarıda d maddelerinin olmadığını varsaydığımızda,
------------------------------
-----/-------------------------------------
129-şüpheli tiç.al.karş.(-)
128-şüpheli tic.alacaklar
--------------------------------------------------------------------------
değersiz alacak kaydı.
---------------------------------/-----------------------------------------
100-kasa
679 diğ.ol.dışı g/k
---------------------------------------------------------------------------
olurda
birgün tahsilat yapılırsa,daha önce gider yazdığımız
alacağı yok etmenin en pratik yolu onu gelir yazmaktır.
Sevgili
arkadaşlar bu hafta size Ticari Alacaklardan
bahsettim,ilk baştada bahsettiğim gibi bu konudan
mutlaka soru çıkacaktır,eğer anlamadığınız bir yer varsa
veya bu konuyla ilgili daha önce çıkmış bütün soruları
tarayarak çözemediklerinizi mail göndererek
sorabilirsiniz.
|
