|
28 Eylül 2008 PAZAR |
Resmî Gazete |
Sayı : 27011 |
Sosyal Güvenlik Kurumundan:
5510 SAYILI KANUNUN 4 ÜNCÜ MADDESİNİN BİRİNCİ FIKRASININ
(a) VE (b) BENTLERİ
KAPSAMINDAKİ SİGORTALILAR İLE SADECE GENEL SAĞLIK
SİGORTASINA
TABİ SİGORTALILARIN PRİME ESAS TUTULACAK KAZANÇLARINA
DAİR TEBLİĞ
1- Genel Açıklamalar
Bilindiği üzere, 5510 sayılı
Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun
“Prime esas kazançlar”
başlıklı
80 inci maddesinin birinci
fıkrasında; Kanunun
4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi
kapsamındaki sigortalıların, ikinci fıkrasında; 4 üncü
maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki
sigortalıların, aynı maddenin dördüncü fıkrasında ise;
sadece genel sağlık sigortasına tabi sigortalıların
prime esas tutulacak kazançları belirtilmiştir.
Sözkonusu
hükümlerin uygulanmasına ilişkin
28/8/2008
tarihli ve 26981 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Sosyal
Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde, prime esas tutulacak
kazançlar, “Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının
(a) bendi kapsamındaki sigortalıların prime esas
kazançları” başlıklı 103 üncü, “Kanunun 4 üncü
maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki
sigortalıların prime esas kazançları” başlıklı 104 üncü
ve “Yalnızca genel sağlık sigortasına tabi olanların
prime esas aylık kazançları” başlıklı 106
ncı maddelerinde
düzenlenmiştir.
Sözkonusu
hükümler bağlamında, Kanunun 4 üncü maddesinin birinci
fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamında bulunan
sigortalılar ile yalnızca genel sağlık sigortasına tabi
olanların prime esas tutulacak ve tutulmayacak
kazançları aşağıda açıklanmıştır.
2- 5510 sayılı
Kanunun 4 üncü Maddesinin Birinci Fıkrasının (a) Bendi
Kapsamındaki Sigortalılar Yönünden
2.1- Prime esas tutulacak kazançlar:
2.1.1-
Ücret
ve ücret niteliğindeki kazançların prime tabi tutulması;
5510 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin 12
numaralı bendinde ücret, 4 üncü maddenin birinci
fıkrasının (a) ve (c) bendi kapsamında sigortalı
sayılanlara saatlik, günlük, haftalık, aylık veya yıllık
olarak para ile ödenen ve süreklilik niteliği taşıyan
brüt tutar olarak tanımlanmıştır.
4857
sayılı İş Kanununun 32 nci
maddesinde ise, genel anlamda bir kimseye bir iş
karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından
sağlanan ve para ile ödenen tutar olarak tanımlanmıştır.
Yine 4857 sayılı
Kanununun, 41, 42 ve 43
üncü maddeleri uyarınca yapılan fazla çalışmalar ve 46
ncı maddesi uyarınca hak
kazanılan hafta tatili ile 47 nci
maddesi uyarınca ulusal bayram ve genel tatil günleri
için ücret, 57 nci maddesi
uyarınca hak kazanılan yıllık izin ücreti, 70 inci
maddesi uyarınca Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca
hazırlanan, Hazırlama Tamamlama ve Temizleme İşleri
Yönetmeliğinin 15 inci maddesi uyarınca yapılan
hazırlama, tamamlama ve temizleme işleri için de
artırımlı ücret ödenmektedir.
5510 sayılı Kanunun
4
üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi
kapsamındaki sigortalıların
yukarıda açıklanan ücretlerinin prime esas kazanca
dahil edilebilmesi için
Kanunun 80 inci maddesinin birinci fıkrasının (a)
bendine göre hak edilmesi yeterli olup, sigortalıların
ay içindeki prime esas kazanç tutarlarının hesaplanması
sırasında, sözkonusu
ücretlerin, ödenip ödenmediğine veya ne zaman ödendiğine
bakılmaksızın, hak edildiği ayın prime esas kazancına
dahil edilmek suretiyle prime tabi tutulması
gerekmektedir.
Örnek
1 -
5510
sayılı Kanunun
4 üncü maddesinin birinci
fıkrasının (a) bendi
kapsamındaki (D) sigortalısının 2008/Ekim ayına ait
aylık brüt ücretinin 700,00 YTL olduğu,
sözkonusu ayda yapmış olduğu
fazla çalışmaya istinaden 100,00 YTL tutarında fazla
mesai ücretine hak kazandığı ve 700,00
YTL tutarındaki ücretin 2008/Kasım ayında, 100,00 YTL
tutarındaki fazla mesai ücretinin ise 2008/Aralık ayında
ödendiği varsayıldığında, bahse konu sigortalının aylık
ücreti ile fazla mesai ücretinin hangi tarihte ödendiği
üzerinde durulmaksızın, 2008/Ekim ayına ilişkin olarak
düzenlenecek aylık prim ve hizmet belgesinde, prime esas
kazanç tutarı 800,00 YTL olarak Kuruma bildirilecektir.
Buna
karşın, sigortalıların hak kazanıp da kullanmadıkları
yıllık izin sürelerine ait ücretlerin hizmet akdinin
feshinden sonra ödenmesi halinde, 4857 sayılı Kanunun 59
uncu maddesine göre akdin feshedildiği tarihte hak
kazanıldığı nazara alınarak, bu nitelikteki yıllık izin
sürelerine ilişkin ücretler akdin feshedildiği ayın
kazancına dahil edilecektir.
Örnek 2-
2007 yılında hak kazanmış olduğu yıllık iznini
kullanmayan (B) sigortalısının 2008/Şubat ayında işten
ayrıldığı varsayıldığında,
sözkonusu sigortalının izin ücretinin hangi tarih
itibariyle ödeneceği üzerinde durulmaksızın bahse konu
sigortalının hak kazanmış olduğu yıllık izin ücreti
2008/Şubat ayına ait prime esas kazanca
dahil edilecektir.
Diğer taraftan,
- Toplu
iş sözleşmeleri uyarınca veya kamu kurum ve
kuruluşlarında çalışan ve toplu iş sözleşmesi dışında
kalan personel ile toplu iş sözleşmesine tabi olmakla
birlikte sendikalara üye olmamaları nedeniyle özel
sektöre ait işyerlerinde sözleşme kapsamında bulunmayan
personele geriye yönelik olarak ücret farkı ödenmesine
karar verilmesi halinde, sözkonusu
ücret farkları, ilişkin oldukları ayların,
- Toplu
iş sözleşmesi hükümlerinin uygulandığı işyerlerinde, bir
aydan fazla istirahat alan sigortalılara, Kurumumuzca
ödenen geçici iş göremezlik ödeneğinin yanı sıra
işverenlerce de toplu iş sözleşmelerine dayanılarak
istirahatlı bulunan süre için ayrıca ücret ödenmesi
durumunda, bu ücretler istirahatlı bulunulan ayların,
kazancına
dahil edilerek prime tabi tutulacaktır.
Örnek 3-
Özel nitelikteki bir işyerinde 2008/Ekim ayında
imzalanan toplu iş sözleşmesine istinaden geriye yönelik
olarak 2008/Ocak ila Eylül dönemi aylarına ilişkin her
bir ay için 100,00 YTL ücret farkı ödenmesine karar
verildiği varsayıldığında, bu ücret farklarına ilişkin
ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgeleri 2008/Ocak
ila Eylül dönemi aylarının prime esas kazançlarına
dahil edilecektir.
2.1.2- Ücret ve ücret niteliği dışındaki kazançların
prime tabi tutulması;
a) Hizmet akdi devam eden sigortalılar
yönünden;
Sigortalıların prime esas tutulacak
kazançlarının hesaplanması sırasında, ücret ve ücret
niteliği dışındaki kazançlar öncelikle ödendiği ayın
kazancına dahil edilecektir.
Toplu iş sözleşmelerine tâbi
işyerlerinde ve kamu idareleri veya yargı mercilerince
verilen kararlara istinaden sonradan ödenen, ücret ve
ücret niteliği dışındaki kazançlar da yine ödendiği ayın
kazancına dahil edilecektir.
Ancak,
prime esas kazanca dahil
edilmesi gereken bu nitelikteki ödemelerin yapıldığı
ayda prime esas
kazanç üst sınırının aşılması nedeniyle prime tabi
tutulamaması halinde, sözkonusu
ödemeler, ödemenin yapıldığı ayı takip eden aydan
başlanarak iki ayı geçmemek üzere prime esas kazancın
üst sınırının altında kalan sonraki ayların prime esas
kazançlarına ilave edilerek prime tabi tutulacaktır.
b) Hizmet akdi sona ermiş olan
sigortalılar yönünden
Toplu iş sözleşmelerine tâbi işyerleri işverenlerince
veya kamu idareleri veya yargı mercilerince verilen
kararlara istinaden sonradan ödenen ücret dışındaki
ödemelerin hizmet akdinin mevcut olmadığı veya askıda
olduğu bir tarihte ödenmesi durumunda,
ücret dışındaki bu ödemeler
5510 sayılı Kanunun 82 nci
maddesine göre belirlenen prime esas kazancın alt ve üst
sınırları da nazara alınmak suretiyle prime esas
kazancın tâbi olduğu en son ayın kazancına
dahil edilecektir.
2.1.3-
Hizmet akdinin feshinin geçersizliği halinde yapılacak
ödemeler:
İş
Kanununun uygulandığı otuz veya daha fazla işçi
çalıştırılan işyerlerinde en az altı aylık kıdemi
bulunan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesinin geçerli
sebep gösterilmeden veya gösterilen sebebin geçerli
olmadığı iş mahkemesince veya özel hakem tarafından
tespit edilerek feshin geçersizliğine karar verilmesi
halinde;
İşçiyi başvurusu
halinde bir ay içinde işe başlatmayan işverence işçiye
ödenen ve mahkeme veya özel hakemce belirlenen en az
dört, en çok sekiz aylık ücreti tutarındaki tazminatın,
niteliği itibariyle ücret sayılabilecek bir kazanç
durumunda olmaması ve işe başlatılmayan sigortalının
sigortalılık niteliğinin de kalmaması nedeniyle anılan
tazminat tutarı prime tabi tutulmayacaktır.
Feshin geçersizliğine dair mahkeme veya
özel hakem kararının kesinleştirilmesine kadar işçiye
çalıştırılmadığı süre için en çok dört aya kadar doğmuş
bulunan ücret ve diğer hakların da işverenin işçiyi işe
başlatması veya başlatmamasına bakılmaksızın
ödeneceğinden, bu düzenleme ile,
feshin geçersizliğine dair karar alan işçiyi, işe
başlatıp başlatmama konusunda işverene verdiği
inisiyatife karşılık işçiye en çok dört aya kadar doğmuş
bulunan ücret ve diğer haklarının ödenmesini hüküm
altına alarak korumuş, sözleşmenin fesih tarihini, en
çok dört aya kadar ileri bir tarihe atmış bulunmaktadır.
Buna
göre, işçinin işe iadesi için kesinleşen mahkeme veya
özel hakem kararının kendisine tebliğinden itibaren on
iş günü içinde işe başlamak üzere başvurmuş olması
kaydıyla, işe başlatılsın veya başlatılmasın bu
nitelikteki işçilere çalıştırılmayan süre için ödenen en
çok dört aya kadar ücret ve diğer haklar, akdin
feshedildiği aydan başlanılarak ilgili ayların prime
esas kazançlarına dahil
edilerek işsizlik sigortası primi de dahil olmak üzere
tüm sigorta kollarına ait primler kesilecek ve bu
süreler hizmetten sayılacaktır.
Öte yandan, işçi işe
başlatıldığında bildirim süresine ait (ihbar) ücreti ile
kıdem tazminatı peşin olarak ödenmiş ise işçiye ödenecek
en çok dört aya kadar olan ücret ve diğer alacaklarından
mahsup edileceğinden, 5510 sayılı Kanunun 80 inci
maddesi uyarınca bildirim süresine ait (ihbar) ücret ile
kıdem tazminatının prime tabi tutulmaması nedeniyle
işçiye işe başlatılması halinde ödenecek en çok dört aya
kadar olan ücret ve diğer hakları mahsup edilmemiş
haliyle prime tabi tutulacak ve bu süreler prim ödeme
gün sayısından sayılacaktır.
2.1.4-
Sigortalıların idari yargı kararlarına istinaden
görevlerine iade edilmesi üzerine yapılacak işlem:
Bilindiği gibi, Anayasa ile tanınan, kamu hizmetinin
gerektirdiği asli ve sürekli görevleri yürütmek üzere
“diğer kamu görevlilerinin” çalıştırılması, bu kişilerin
“atanma, görev, yetki, her türlü özlük hakları ile
hukuki durumlarının kanunlarla düzenlenmesi” esasının
sonucu olarak bazı kişiler; toplu iş sözleşmesi ile
istihdam edilen ve iş hukuku kurallarına bağlı bulunan
işçilerden farklı olarak idare hukuku içinde yer
almaktadırlar.
Bu
nedenle, bazı işyerlerinin hukuki statüleri, hangi
istihdam şeklinde personel çalıştırılacağını belirtmekte
ve bunlardan bir kısmı,
memur ya da işçi statüsünde olmayan sözleşmeli personel
niteliğini taşımaktadır. Kamu hizmeti görevi yapan bu
durumdaki personel ile işveren arasındaki ilişkiden
doğan uyuşmazlıklar da idari yargının görev alanına
girmektedir.
Bu durumdaki personelin görevlerine
işverenlerince son verilmesi veya işten uzaklaştırılması
üzerine görevlerine iadesi amacıyla idari yargı nezdinde
açılan davalar üzerine anılan mahkemelerce yürütmenin
durdurulmasına karar verilmesi durumunda, esas hakkında
karar verilinceye kadar eski, yani idari işlemin
tesisinden önceki durumun devamı sağlanmaktadır.
İdareler bu kararların gereklerine göre ve gecikmeksizin
işlem yapmaya veya eylemde bulunmaya mecburdur. Bu
konudaki ana kural, yürütmenin durdurulması kararının
geriye yürür biçimde sonuç doğurması, dava konusu
işlemin yapıldığı andan önceki durumun geri gelmesidir.
Aynı
şekilde, kamu personeli durumunda olan bir kimsenin
işverence görevine son verilmesi üzerine işveren (idare)
aleyhine açtığı iptal davası sonucunda mahkemece işlemin
iptaline karar verilmişse, idarece yapılmış idari işlem
ve buna bağlı olarak yapılmış diğer işlemlerin eski
durumuna getirilmesi gerekmektedir.
İptal davası sonucunda iptal veya göreve
iade kararı verilmesiyle yasa gereği, kişinin görevde
olmadığı sürelerdeki hakları kendisine verilmekte,
ücreti ödenmekte ve kişinin bu idari davadan önceki
durumu işverence (idarece) sağlanmaktadır.
Bu bakımdan, idari yargı tarafından
verilen kararlara istinaden sigortalılara fiilen
çalışmadıkları süreler için ücret ve benzeri nitelikte
ödeme yapılması halinde; ücretler, ilişkin olduğu aylara
maledilmek, ücret dışındaki
diğer ödemeler ise ödendiği ayın kazancına
dahil edilmek suretiyle prime
tabi tutulacaktır.
2.1.5-
Prime esas kazancın üst sınırını aşan ücret dışındaki
ödemeler:
Bilindiği gibi, ücret dışında sigortalılara ödenmekte
olan prim, ikramiye gibi her türlü ödemeler, ödemenin
yapıldığı ayın kazancına dahil
edilerek prime tabi tutulmaktadır. Ancak, sözü geçen
ödemelerin ücret ile birleştirilerek prime tabi
tutulması durumunda, bazı sigortalıların aylık prime
esas kazançları, prime esas kazancın üst sınırını
aşabilmektedir.
Bu
durumda, sigortalılara, ücretinin yanı sıra prime esas
kazanca dahil edilebilecek
nitelikte ücret dışında ödeme yapılması halinde, bu
nitelikteki kazançlar, prime esas kazanç aylık üst
sınırı aşılmamak kaydıyla prime tabi tutulacak, buna
karşın her iki kazanç toplamının üst sınırı aşması
halinde, ücret dışındaki ödemenin üst sınırı aşan kısmı,
5510 sayılı Kanunun 82 nci
maddesi hükmü de dikkate alınarak en fazla takip eden
iki ayın prime esas kazanç tutarına dahil edilecektir.
Örnek-
Aylık brüt ücreti 3.000,00 YTL olan (D) sigortalısına,
2008/Ekim ayında brüt 4.000,00 YTL ikramiye ödendiği
varsayıldığında, 01/07/2008 – 31/12/2008 tarihleri
arasında aylık kazanç üst sınırı 4.151,70
YTL olduğu nazara alınarak bahse konu sigortalının,
2008/Ekim ayındaki prime esas kazancı 3.000 YTL ücret +
1.151,70 ikramiye = 4.151,70
2008/Kasım ayındaki prime esas kazancı 3.000YTL ücret +
1.151,70 ikramiye = 4.151,70
2008/Aralık ayındaki prime esas kazancı 3.000YTL ücret
+1.151,70 ikramiye = 4.151,70,
olarak
Kuruma bildirilecek,
1.151,70 X 3 = 3.455,10 prime esas kazanca
dahil edilen ikramiye,
4.000,00 – 3.455,10 = 544,90 YTL tutarındaki ikramiye
ise prime esas kazanca dahil
edilmemiş olacaktır.
Diğer
taraftan, sigortalılara, çeşitli nedenlerle (ücretsiz
izin, istirahat gibi) ay içinde çalışmasının bulunmadığı
ve ücret ödenmediği aylarda prime esas kazanca
dahil olacak nitelikte ücret
dışında bir ödeme yapılması halinde, ücret dışındaki bu
ödemeler, ödemenin yapıldığı ayda sigortalının prim
ödeme gün sayısının bulunmaması nedeniyle ödemenin
yapıldığı tarihi takip eden iki ayı geçmemek üzere
ilgili ayların prime esas kazancına dahil edilecektir.
Ancak ödemenin yapıldığı tarihi takip eden iki ayda da
ücret ödemesine hak kazanılmadığı durumlarda, ücret
dışındaki bu ödemeler prime esas kazanca
dahil edilemeyecektir.
2.1.6-
Kanunda istisna olarak sayılmayan
diğer ödemeler:
5510 sayılı Kanunun 80 inci
maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde, (b)
bendinde belirtilen istisnalar dışında her ne adla
yapılırsa yapılsın, tüm ödemelerin prime tabi tutulacağı
ve diğer kanunlardaki prime tabi tutulmaması gerektiğine
dair muafiyet ve istisnaların bu Kanunun uygulanmasında
dikkate alınmayacağı, öngörülmüştür. Bu bakımdan,
sigortalıların yakacak, temizlik, aydınlatma ve benzeri
nitelikteki giderleri için yahut tahsil veya mesken
yardımı gibi kanunda ismen sayılmayan nedenlerle yapılan
ödemeler, ödemenin yapıldığı aydaki prime esas kazanca
dahil edilecektir.
Öte yandan, Kanundaki bu
hükme istinaden, 6772 sayılı Devlet ve Ona Bağlı
Müesseselerde Çalışan İşçilere İlave Tediye Yapılması ve
6452 Sayılı Kanunla 6212 Sayılı Kanunun 2
nci Maddesinin Kaldırılması
Hakkında Kanun’a istinaden ödenmekte olan ikramiyeler
ile ilave tediyeler prime tabi tutulacağı gibi, 4857
sayılı Kanunun 61 inci maddesindeki istisnai hüküm
üzerinde durulmaksızın hak kazanıldığı halde
kullanılmayan yıllık izin süresi için ödenecek
ücretlerden de kısa vadeli sigorta kolları primi
kesilecektir.
2.2- Kısmen prime tabi tutulacak kazançlar:
2.2.1 -
Yemek paraları:
Sigortalılara yemek parası
adı altında yapılan ödemelerin, işyerinde veya
müştemilatında yemek verilmemesi şartıyla, fiilen
çalışılan gün sayısı dikkate alınarak 16 yaşından
büyükler için belirlenen günlük asgari ücretin % 6
sının, yemek verilecek gün sayısı ile çarpılması
sonucunda bulunacak miktarı, aylık prime esas
kazançların tespitinde
dikkate alınmayacak,
dolayısıyla bu tutardan prim kesilmeyecektir.
Bu durumda,
yemek parası adı altında yapılan ödemelerden prime esas
kazanca dahil
edilecek tutar,
Brüt
Günlük Asgari Ücret X
% 6 X
(Ay içinde Fiilen Çalışılan gün
sayısı) Yemek Parası Verilen Gün Sayısı = İstisna
Tutarı,
Ödenen Yemek Parası – İstisna Tutarı = Prime Esas
Kazanca Dahil Edilecek Yemek
Parası,
Formülü vasıtasıyla hesaplanacaktır.
Öte yandan, sigortalılara ay içinde yemek parası olarak
nakit ödeme yapılmaksızın, çalıştıkları işyerinin
dışında yemek üretimi yapan başka firma veya şahıslar
tarafından (örneğin yemek kuponu karşılığında) gerek
işyerinde, gerekse işyerinin dışında yemek verilmesi
halinde, işverenlerce bu firma veya şahıslara fatura
karşılığında yemek bedeli olarak ödenen fatura bedelleri
prime esas kazanca dahil
edilmeyecektir.
2.2.2-
Çocuk
zammı:
Sigortalıya çocuk zammı adı altında yapılan ödemelerden,
sigortalı veya isteğe bağlı sigortalı sayılmayan, kendi
sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış
olan çocuklarından 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim veya
5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Meslekî Eğitimi
Kanununda belirtilen aday çırak, çırak ya da
işletmelerde meslekî eğitim görmesi halinde 20 yaşını,
yüksek öğrenim görmesi halinde 25 yaşını doldurmamış ve
evli olmayan çocukları ile yaşına bakılmaksızın 5510
sayılı Kanuna göre malûl olduğu tespit edilen evli
olmayanlarından en fazla iki çocuğa kadar (iki çocuk
dahil) olanları için,
sigortalının hizmet akdinin devam etmesi şartıyla fiilen
çalışmasının olup olmadığı üzerinde durulmaksızın iki
çocuğu geçmemek kaydıyla, çocuk başına her yıl
belirlenen aylık asgari ücretin %2'si oranındaki tutarı,
aylık prime esas kazançların hesaplanmasında dikkate
alınmayacaktır.
Bu
durumda, çocuk zammı adı altında yapılan ödemelerden
prime esas kazanca dahil
edilecek tutar;
Brüt
Aylık Asgari
Ücret
X
% 2 X
Çocuk Sayısı (İki Çocuğa Kadar)
=
İstisna Tutarı,
Ödenen Çocuk Zammı – İstisna Tutar = Prime Esas Kazanca
Dahil Edilecek Çocuk Zammı,
Formülü vasıtasıyla hesaplanacaktır.
2.2.3-
Aile zammı (yardımı):
Sigortalılara aile zammı
adı altında yapılacak ödemelerin, sigortalının hizmet
akdinin devam etmesi şartıyla fiilen çalışmasının olup
olmadığı üzerinde durulmaksızın, sigortalının eşinin
5510 sayılı Kanuna tabi zorunlu sigortalı olmayı
gerektirecek şekilde çalışmaması ve Kurumdan gelir
veyahut aylık almaması durumunda, 16 yaşından büyükler
için belirlenen aylık asgari ücretin %10'u oranındaki
tutar aylık prime esas kazançların hesaplanmasında
dikkate alınmayacaktır.
Bu
durumda, aile zammı adı altında yapılan ödemelerden
prime esas kazanca dahil
edilecek tutar;
Brüt
Aylık Asgari Ücret X
% 10 =
İstisna Tutarı,
Ödenen Aile Zammı – İstisna Tutarı = Prime Esas Kazanca
Dahil Edilecek Aile Zammı,
Formülü vasıtasıyla hesaplanacaktır.
Diğer
taraftan, sigortalılara yemek parası ile çocuk ve aile
zamlarının yıllık olarak bir defada ödenmesi halinde, bu
defa ödemenin yapıldığı tarihteki asgari ücret
üzerinden,
Yemek parası için;
Brüt
Günlük Asgari
Ücret
X
% 6 X
(Yıl İçinde Fiilen Çalışılan Gün
Sayısı) Yemek Parası Verilen Gün Sayısı = Yıllık İstisna
Tutarı,
Yıllık Olarak Ödenen Yemek Parası – Yıllık İstisna
Tutarı = Yıllık Prime Esas Kazanca
Dahil Edilecek Yemek Parası,
Çocuk zammı için;
Brüt
Aylık Asgari
Ücret
X
% 2 X
Çocuk Sayısı (İki Çocuğa Kadar)
X
12 Ay
=
Yıllık İstisna Tutarı,
Yıllık Olarak Ödenen Çocuk Zammı – Yıllık İstisna Tutarı
= Yıllık Prime Esas Kazanca Dahil
Edilecek Çocuk Zammı,
Aile zammı için ise,
Brüt
Aylık Asgari
Ücret
X
% 10
X
12 Ay
=
Yıllık İstisna Tutarı
Yıllık
Olarak Ödenen Aile Zammı – Yıllık İstisna Tutarı =
Yıllık Prime Esas Kazanca Dahil
Edilecek Aile Zammı,
Formülü
vasıtasıyla
ödemenin yapıldığı ayın
kazancına dahil edilecektir.
2.2.4-
İşverenler tarafından sigortalılar
için özel sağlık sigortalarına ve bireysel Emeklilik
Sistemine Ödenen Özel Sağlık Sigortası Primi ve Bireysel
Emeklilik Katkı Payları Tutarları:
5510 sayılı
Kanunun 80 inci maddesinin birinci fıkrasının (b)
bendinde, “… işverenler
tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına
ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı
asgarî ücretin % 30’unu geçmeyen özel sağlık sigortası
primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları,
prime esas kazanca tâbi tutulmaz.” denilmektedir.
Buna göre,
sigortalı adına ay içinde özel sağlık sigortası primi ve
bireysel emeklilik katkı payı adı altında işverence
yapılan ödemeler toplamının aylık asgari ücretin %
30’una isabet eden kısmı prime esas kazanca
dahil edilmeyecek, kalan
tutar ise
ödendiği ayın prime esas
kazancına dahil edilecektir.
Bu durumda,
özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı
payı adı altında
işverenlerce
yapılan ödemelerden prime
esas kazanca dahil edilecek
tutar;
Brüt
Aylık Asgari
Ücret
X
% 30
=
İstisna Tutarı,
Özel Sağlık
Sigortası Primi + Bireysel Emeklilik Katkı Payı –
İstisna Tutarı = Prime Esas Kazanca
Dahil Edilecek Özel Sağlık Sigortası Primi ve
Bireysel Emeklilik Katkı Payı Tutarı,
Formülü
vasıtasıyla hesaplanacaktır.
Örnek -
2008/Ekim ayında (A) sigortalısı
için işverence brüt 200,00 YTL özel sağlık sigortası
primi ve brüt 100,00 YTL bireysel emeklilik katkı payı
ödendiği varsayıldığında, bu tarihte
yürürlükte bulunan asgari
ücret de 638,70 YTL
olduğundan,
638,70 X 30 % =
191,61 YTL istisna tutarı,
200,00 YTL +
100,00 YTL = 300, 00 YTL
300,00 YTL –
191,61 = 108,39 YTL 2008/Ekim ayın
prime esas kazancına dahil
edilecektir.
Buna
karşın, sigortalının özel sağlık sigortası ve bireysel
emeklilik katkı payının ödendiği aydaki prime esas
kazancının, 82 inci maddeye istinaden belirlenen prime
esas kazanç üst sınırının üzerinde olması halinde,
sözkonusu özel sağlık
sigortası ve bireysel emeklilik katkı payları takip eden
iki ayda üst sınır aşılmamak kaydıyla prime esas
kazancına dahil edilecektir.
Sigortalı adına işveren tarafından yalnızca özel sağlık
sigortası primi veya yalnızca bireysel emeklilik katkı
payı ödenmiş olması durumunda ise, prime esas kazanca
dahil edilecek tutar, ödenen
özel sağlık sigortası primi veya bireysel emeklilik
katkı payı üzerinden %30 oranındaki istisna tutarının
düşülmesi suretiyle hesaplanacaktır.
2.3
-
Prime tabi tutulmayacak kazançlar:
2.3.1-
Ayni yardımlar;
Bilindiği gibi, bazı işverenlerce sigortalılara zaman
zaman mal olarak (örneğin,
yağ, un, ayakkabı, elbise gibi) ayni yardımlar
yapılmaktadır.
Sözü
geçen ve mal olarak yapılan yardımlar, tutarları
üzerinde durulmaksızın, prime esas kazançlara
dahil edilmeyecektir. Ancak,
ayni yardımların sigortalılara nakden ödenmesi halinde
(örneğin yağ parası, un parası, ayakkabı parası gibi)
prime tabi tutulması gerekmektedir.
2.3.2-
Ölüm,
doğum ve evlenme yardımları;
Ölüm, doğum
ve evlenme hallerinde yapılan yardımlar, miktarı ne
olursa olsun, prime esas kazançların hesabında dikkate
alınmayacaktır.
Sigortalının anne ve babası, eşi veya çocuğunun ölümü
halinde sigortalıya verilen ölüm yardımı ile
sigortalının evlenmesi veyahut çocuğunun olması halinde
işveren tarafından yapılan doğum ve evlenme yardımları
prime esas kazançların hesabına
dahil edilmeyecektir.
2.3.3-
Görev yollukları;
Görev
yolluklarından ne anlaşılması gerektiği, işverenlerin
sigortalılar için ödediği yollukların neleri
kapsadığı, 6245 sayılı Harcırah Kanununun 3 üncü
maddesinde açıklanmıştır.
Buna
göre, anılan maddede belirtilen yol masrafı, gündelik,
aile masrafı ve yer değiştirme masrafı niteliğinde
yapılan ödemeler yolluk kapsamındadır.
Bu
bakımdan, sigortalılara bireysel iş sözleşmesine veya
toplu sözleşmeye dayanılarak ve işveren tarafından
sigortalının geçici bir görevle başka yere gönderilmesi
veya görev yerini değiştirmesi dolayısıyla verilen ve
yolluk kavramına giren ödemeler prime esas kazanca
dahil edilmeyecektir.
2.3.4-
Seyyar
görev tazminatı, kıdem tazminatı,
İş Sonu Tazminatı veya Kıdem Tazminatı Mahiyetindeki
Toplu Ödemeler ve Keşif Ücreti;
Görevleri
gereği sigortalılara ödenen seyyar görev tazminatı, iş
akdinin feshi veya çeşitli sebeplerle işten ayrılan
işçilere işveren tarafından bir defaya mahsus olmak
üzere ödenen kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya
kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödemeler ve keşif
ücreti; prime tabi tutulması gereken ödemeler kapsamında
olmadığından, prime esas kazancın hesaplanması sırasında
dikkate alınmayacaktır.
Ancak,
yukarıda belirtilen ödemeleri kanıtlayıcı nitelikteki
belgeler, gerektiğinde denetim elemanlarına ibraz
edilecektir.
2.3.5-
İhbar
tazminatı;
4857 sayılı Kanunun 17 nci
maddesinde,
belirsiz
süreli iş sözleşmelerinin feshinden önce durumun diğer
tarafa bildirilmesi gerektiği, işçinin kıdemine göre
değişen süreler sonunda iş sözleşmesinin feshedilmiş
sayılacağı, bildirim şartına uymayan tarafın, bildirim
süresine ilişkin ücret tutarında tazminatı (ihbar
tazminatı) ödemek zorunda olduğu belirtilmiştir. Bu
durumda sigortalının işyeri ile hukuki ilişkisi iş
sözleşmesinin feshi ile sona ermiş olduğundan, ödenen
tazminat, ücret niteliğinde olmadığı için prime esas
kazanca da dahil
edilemeyecektir.
Ayrıca, işverenin bildirim şartına uymaması veya
bildirim süresine ait ücreti peşin ödeyerek sözleşmeyi
feshetmesi,
4857 sayılı İş Kanununun
18, 19, 20 ve 21 inci maddeleri hükümlerinin
uygulanmasına engel teşkil etmeyeceğinden, İş Kanununun
18 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca, 18, 19, 20
ve 21 inci maddelerinin uygulama alanı dışında kalan
işçilerin iş sözleşmesinin, fesih hakkının kötüye
kullanılarak sona erdirildiği durumlarda işçiye bildirim
süresinin üç katı tutarında tazminat ödenmesi
gerekmektedir.
Bu durumda da işçinin işyeri ile olan hukuki bağı, iş
sözleşmesinin feshi ile sona erdiğinden, işçiye ödenen
kötü niyet tazminatı prime esas kazanca da
dahil edilemeyecektir.
Ancak, işçiye bildirim süresince iş araması için belli
bir süre izin verilmesi İş Kanununun gereği olup, bu
süre zarfında işçi-işveren arasındaki hukuki bağ sona
ermediğinden bildirim süresi içinde işçinin aldığı
ücretler prime esas kazanca da dahil
edilecektir.
2.3.6- Kasa Tazminatı;
İşyerlerinde para veya kıymetli evrak ya da eşya
muhafazası ile görevli bulunan sigortalılara muhtemel
açıkları kapatmak amacıyla işverenler tarafından ödenen
kasa tazminatları, ücret niteliğinde sayılamayacağından,
prime esas kazançtan
istisna tutulması gerekmektedir.
Ancak, kasa tazminatı niteliğinde olan ödemelerin para
ve kıymetli evrak veyahut eşya muhafazası ile görevli
bulunan sigortalıya ödenmesi gerektiğinden, bu tür
sorumluluğu bulunmayan sigortalılara bu nitelikte bir
ödemenin yapılması halinde
sözkonusu ödemeler
prime esas kazanca dahil
edilecektir.
3- 5510
Sayılı Kanunun 4 üncü Maddesinin Birinci Fıkrasının (b)
Bendi Kapsamındaki Sigortalıların Prime Esas Kazançları:
5510
sayılı Kanunun değişik 80 inci maddesi gereğince,
Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi
kapsamındaki sigortalıların aylık prime esas kazançları,
82 nci maddeye göre
belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırı ile üst
sınırı arasında kalmak şartı ile kendileri tarafından
beyan edilecek günlük kazancın otuz katı olacaktır. Bu
sigortalılar tarafından Kuruma aylık olarak prime esas
kazanç beyanında bulunulur. Sigorta primine esas kazanç
sınırları dâhilinde yapılan ödemeler ödemenin ait olduğu
ay için beyan olarak kabul edilir. Bu ay için başkaca
beyanları dikkate alınmaz. İlişkin olduğu aya ait
primini süresinde ödemeyen veya bu süre içinde yazılı
beyanda bulunmayan sigortalının primleri, asgari aylık
prime esas kazanç üzerinden tahakkuk ve tahsil edilir.
Ancak, iş kazasının olduğu
veya meslek hastalığı dolayısıyla iş göremezliğin
başladığı tarihte, verilecek ödenek veya bağlanacak
gelirin hesabına esas tutulan son aya ait prime esas
kazanç beyanında bulunulmamış ise varsa son aydan bir
önceki ay için prim tahakkuku yapılan prime esas kazanç,
yok ise asgari prime esas kazanç üzerinden prim
tahakkuku yapılır.
5510
sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b)
bendi kapsamında sigortalı sayılan kişi, aynı zamanda
işveren ise, beyan edeceği aylık kazancı, çalıştırdığı
sigortalıların prime esas günlük kazancının en
yükseğinin otuz katından az olamaz. Aylık prime esas
kazancı, çalıştırdığı sigortalılardan günlük kazancı en
yüksek olan sigortalının otuz günlük prime esas
kazancından düşük olduğu tespit edilen sigortalıların
aylık prime esas
kazançları, tespit edilen kazanç düzeyine çıkartılarak
aradaki prim farkı, 89 uncu madde hükümlerine göre
gecikme cezası ve gecikme zammı uygulanmak suretiyle
tahsil edilir.
Öte yandan,
5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının
(b) bendi kapsamında sigortalı sayılmayı gerektirecek
birden fazla durumun söz konusu olması halinde, yukarıda
belirtilen esaslara göre tek beyanda bulunulur.
5510
sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b)
bendine tabi sigortalılardan tarımsal faaliyetlerde
bulunanlar hariç, kendi adına ve hesabına bağımsız
çalışan sigortalılardan, Kanunun yürürlük tarihinden
önce sigortalı olarak kaydı ve tescili yapılmış
olanların Kanunun 80 inci
maddesine göre belirlenen prime esas kazançlarını
1/10/2008 (dâhil) tarihi ilâ 31/12/2008 (dâhil) tarihi
arasında beyan etmemeleri hâlinde, ödeyecekleri aylık
primler beyanda bulununcaya kadar daha önce bulundukları
en son gelir basamaklarına karşılık gelen tutarlar
üzerinden alınır. Bu süre içinde beyanda bulunulması
hâlinde; beyan ettiği prime esas kazanç üzerinden ilgili
ayın prim tahakkuku yapılır, beyanda bulunulmayan ancak
bu süre içinde kalan ay için ise prime esas asgari
kazanç üzerinden prim tahakkuku yapılır.
5510 sayılı
Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi
kapsamında sigortalı sayılanların erken ödemeye ilişkin
işlemleri, anılan Kanunun 88 inci maddesinin altıncı
fıkrası ve Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 115
inci maddesi hükümlerine göre yürütülür.
4-
Sadece Genel Sağlık Sigortasına Tabi Olanların Prime
Esas Kazançları:
5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin
birinci fıkrası kapsamında sayılan genel sağlık
sigortalılarının prime esas kazançları, Kanunun 80 inci
maddesine göre tespit edilir.
İsteğe bağlı sigorta kapsamındaki genel
sağlık sigortalılarının prime esas kazançları, Kanunun
82 nci maddesine göre
belirlenen prime esas kazancın alt sınırı ile üst sınırı
arasında olmak koşuluyla kendilerince belirlenir.
5510 sayılı Kanunun 60
ıncı maddesinin birinci fıkrası (c) bendinde
belirtilen genel sağlık sigortalarının prime esas
kazançları,
a) Anılan bendin (1) numaralı alt bendi
kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılmak için
müracaat etmekle birlikte bu bent kapsamında
sayılmayanlardan, Kurumca belirlenecek test yöntemleri
ve veriler kullanılarak tespit edilen aile içindeki
gelirin kişi başına düşen aylık tutarı;
1) Asgari ücretin üçte birinden asgari
ücrete kadar olduğu tespit edilen kişiler için Kanunun
82 nci maddesine göre
belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz
günlük tutarının üçte biridir.
2) Asgari ücretten asgari ücretin iki
katına kadar olduğu tespit edilen kişiler için Kanunun
82 nci maddesine göre
belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz
günlük tutarıdır.
3) Asgari ücretin iki katından fazla olduğu
tespit edilen kişiler için 82 nci
maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt
sınırının otuz günlük tutarının iki katıdır.
b) 5510 sayılı Kanunun 60
ıncı maddesi birinci
fıkrasının (c) bendinde belirtilenler için asgari
ücrettir.
Mütekabiliyet esası da dikkate alınmak
şartıyla, oturma izni almış yabancı ülke
vatandaşlarından yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında
sigortalı olmayan genel sağlık sigortalısının prime esas
kazancı, 5510 sayılı Kanunun 82 nci
maddesine göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt
sınırının iki katının otuz günlük tutarıdır.
4447 sayılı Kanun gereğince işsizlik
ödeneği ve ilgili kanunları gereğince kısa çalışma
ödeneğinden yararlandırılan genel sağlık sigortalısının
prime esas kazancı, 5510 sayılı Kanunun 82
nci maddesine göre
belirlenen prime esas kazanç alt sınırıdır.
4046 sayılı Kanunun 21 inci maddesi
kapsamında iş kaybı tazminatı alanların prime esas aylık
kazançları, iş kaybı tazminatı aylık tutarıdır.
Yukarıda sayılanlar dışında kalan ve başka bir ülkede
sağlık sigortasından yararlanma hakkı bulunmayan
vatandaşlar için prime esas kazanç, Kanunun 82
nci maddesine göre
belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırının iki
katının otuz günlük tutarıdır.
Tebliğ olunur. |
