|
Maliye
Bakanlığından:
GELİR
VERGİSİ GENEL TEBLİĞİ (SERİ NO: 265)
1. Giriş
5615 sayılı
Kanunla 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununda yapılan değişiklikler
sonucu vergi sistemimize giren gerçek ücretlerin
vergilendirilmesinde asgarî geçim indirimi uygulaması ile ilgili
açıklama ve düzenlemeler bu Tebliğin konusunu oluşturmaktadır.
2. Yasal
Düzenleme
5615 sayılı
Gelir Vergisi Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına
Dair Kanunun1 2
nci
maddesi ile 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun mülga 32
nci maddesi
01/01/2008 tarihinden geçerli olmak üzere başlığıyla
birlikte aşağıdaki şekilde yeniden düzenlenmiştir.
“Asgari geçim
indirimi
Madde 32-
Ücretin gerçek usûlde
vergilendirilmesinde asgarî geçim indirimi uygulanır.
Asgarî geçim indirimi; ücretin elde
edildiği takvim yılı başında geçerli olan ve sanayi kesiminde
çalışan 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan asgarî ücretin
yıllık brüt tutarının; mükellefin kendisi için % 50’si, çalışmayan
ve herhangi bir geliri olmayan eşi için % 10’u, çocukların her
biri için ayrı ayrı olmak üzere; ilk
iki çocuk için % 7,5 diğer çocuklar için % 5’idir.
Gelirin kısmî döneme ait olması
halinde, ay kesirleri tam ay sayılmak suretiyle bu süreye isabet
eden indirim tutarları esas alınır. Asgarî geçim indirimi, bu
fıkraya göre belirlenen tutar ile 103 üncü maddedeki gelir vergisi
tarifesinin birinci gelir dilimine uygulanan oranın çarpılmasıyla
bulunan tutarın, hesaplanan vergiden mahsup edilmesi suretiyle
uygulanır. Mahsup edilecek kısmın fazla olması halinde iade
yapılmaz.
İndirimin
uygulamasında “çocuk” tabiri, mükellefle birlikte oturan veya
mükellef tarafından bakılan (nafaka verilenler, evlat edinilenler
ile ana veya babasını kaybetmiş torunlardan mükellefle birlikte
oturanlar dâhil) 18 yaşını veya tahsilde olup 25 yaşını
doldurmamış çocukları, “eş” tabiri ise, aralarında yasal evlilik
bağı bulunan kişileri ifade eder.
İndirim
tutarının tespitinde mükellefin, gelirin elde edildiği tarihteki
medenî hali ve aile durumu esas alınır. İndirim, yukarıdaki
oranlara göre hesaplanan tutarları aşmamak kaydıyla, ücret geliri
elde eden aile fertlerinden her biri için ayrı
ayrı, çocuklar için eşlerden yalnızca
birisinin gelirine uygulanır. Boşananlar için indirim tutarının
hesabında, nafakasını sağladıkları çocuk sayısı dikkate alınır.
Bakanlar
Kurulu, indirim konusu yapılacak toplam tutarın asgarî ücretin
yıllık brüt tutarını aşmaması şartıyla ikinci fıkrada belirtilen
asgarî geçim indirimi oranlarını artırmaya veya kanunî oranına
kadar indirmeye yetkilidir.
Asgarî geçim
indiriminin uygulama dönemleri ve mahsup şekli ile diğer hususlara
ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığınca belirlenir.”
3.
Uygulamanın Esasları
Asgari geçim
indirimi uygulamasından ücretleri gerçek usulde vergilendirilen
gerçek kişiler yararlanabilecektir.
Asgari geçim
indirimi, ücretin elde edildiği takvim yılı başında belirlenen 16
yaşından büyük işçiler için uygulanan asgari ücretin yıllık brüt
tutarına;
·
Mükellefin kendisi için
% 50’si
·
Çalışmayan ve herhangi
bir geliri olmayan eşi için % 10’u
·
Çocukların her biri
için ayrı ayrı olmak üzere ilk iki
çocuk için % 7,5’i
·
Diğer çocuklar için %
5’i
olmak
üzere ücretlinin şahsi ve medeni durumu dikkate alınarak
hesaplanan indirim oranlarının uygulanması sonucu bulunacak
tutarın, Gelir Vergisi Kanununun 103 üncü maddesinde yer alan
Gelir Vergisi tarifesinin birinci gelir dilimine uygulanan oranla
çarpılması sonucu bulunacak indirim tutarının 1/12’sinin aylık
olarak hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilmesi suretiyle
bulunacaktır.
Peşin olarak
ödenen ücretler, asgari geçim indirimi uygulaması yönünden, nakden
veya hesaben ödemenin yapıldığı
dönemin geliri sayılacaktır. Örneğin,
01/01/2008 tarihinden önceki dönemde ücretlerin peşin
olarak ödenmesi nedeniyle, bu tarihten sonraki döneme isabet eden
ücret gelirleri, tahakkuk esasının geçerliliği nedeniyle,
01/01/2008 tarihinden önce elde edilmiş sayıldığından söz konusu
ücretler için asgari geçim indirimi uygulanmayacaktır.
Asgari geçim
indirimi tutarının, ücretlinin aylık hesaplanan vergisinden fazla
olması halinde, fazlası dikkate alınmayacaktır.
Asgari geçim
indiriminden, ücret gelirlerini yıllık beyanname ile bildirenler
de yararlanabilecektir.
Gelir Vergisi
Kanununun 61 inci maddesi kapsamında değerlendirilen ücret geliri
elde edenler, örneğin sosyal güvenlik destekleme primi ödemek
suretiyle çalışanlar ile kurumların yönetiminde görevli olanlar da
genel hükümlere göre asgari geçim indiriminden yararlanacaklardır.
Aşağıda sayılan
ücret geliri elde edenler asgari geçim indirimi uygulamasından
yararlanamayacaklardır.
·
Ücretleri diğer ücret
kapsamında vergilendirilen hizmet erbabı,
·
Dar
mükellefiyet kapsamında ücret geliri elde edenler,
·
Başka
bir kanun hükmü (3218, 4490, 4691 sayılı kanunlar v.b.) uyarınca
ücretlerinden gelir vergisi
tevkifatı yapılmayanlar,
·
Ücret geliri elde
etmeyen diğer gerçek kişiler.
4.
Uygulamanın Yürürlüğe Giriş Tarihi
Asgari geçim
indirimi uygulaması, 2008 yılından itibaren elde edilecek ücret
gelirlerine uygulanmak üzere, 01/01/2008
tarihinden itibaren yürürlüğe girecektir.
5. Asgari
Geçim İndirimi Tutarının Hesaplanması
Asgari geçim indirimi (A.G.İ.) tutarı, ücretin elde edildiği
takvim yılı başında geçerli olan ve sanayi kesiminde çalışan 16
yaşından büyük işçiler için uygulanan asgarî ücretin yıllık brüt
tutarına bu Tebliğin “3. Uygulamanın Esasları” başlıklı bölümünde
yer alan oranların uygulanması ile bulunan tutarın, gelir vergisi
tarifesinin birinci gelir dilimine karşılık gelen oranla çarpımı
sonucu bulunur.
A.G.İ. Yıllık
Tutarı = (Asgari Ücretin Yıllık Brüt Tutarı x A.G.İ. Oranı) x %15
2
Asgari geçim
indirimi yıllık tutarı, ücretlinin asgari geçim indiriminden bir
yıl boyunca faydalanacağı net menfaattir. Aylık yapılan ücret
ödemelerinde ise asgari geçim indirimi, hesaplanan yıllık tutarın
12’ye bölünmesi suretiyle uygulanacak ve bir ay içerisinde
yararlanılabilecek asgari geçim indirimi tutarı, yıllık olarak
hesaplanan tutarın 1/12’sini geçemeyecektir.
Asgari geçim
indiriminin yıllık tutarı, her ücretli için asgarî ücret üzerinden
hesaplanan yıllık vergi tutarını aşamayacak ve yılı içerisinde
asgari ücret tutarında meydana gelen değişiklikler, asgari geçim
indirimi uygulamasında dikkate alınmayacaktır.
Ücretlinin
faydalanacağı azami indirim tutarı, elde ettiği ücret geliri
üzerinden hesaplanan gelir vergisi ile sınırlı olduğundan, mahsup
edilecek kısmın fazla olması halinde ücretliye herhangi bir iade
yapılmayacaktır.
Onsekiz
yaşını doldurmuş çocuklardan öğrenimi sona erenler, öğrenimin sona
erdiği ayı takip eden aydan itibaren anne veya babasının asgari
geçim indirimi hesabında dikkate alınmayacaklardır.
Yıl içinde
işyeri veya işvereni değişen ücretliler, yeni işyerlerinde veya
işverenleri nezdinde çalışmaya başladıkları aydan itibaren asgari
geçim indiriminden yararlanmaya devam edeceklerdir.
Örnek 13:
Çalışmayan ve
herhangi bir geliri olmayan eşi ile dört çocuğu bulunan bir asgari
ücretlinin 2008 yılının Ocak ayında yararlanabileceği asgari geçim
indirimi tutarı aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır. (Ücretlinin
2008/Ocak Ayında Hesaplanan Gelir Vergisi 71,72
YTL’dir.)
2008 yılında
Asgari Ücretin Yıllık Brüt Tutarı
(562,50x12=) : 6.750,00 YTL
Asgari Geçim
İndirimi
Oranı
: % 85
- Mükellefin kendisi
için % 50
- Mükellefin eşi
için % 10
- Mükellefin çocukları
için % 25
Asgari Geçim
İndirimine Esas Tutar (6.750,00x% 85=)
: 5.737,50 YTL
Asgari Geçim
İndiriminin Yıllık Tutarı (5.737,50x%
15=) : 860,62 YTL
Hesaplanan
yıllık tutarın 1/12’si olan (860,62/12=)
71,72 YTL, aylık olarak hesaplanan gelir vergisi
tevkifatı tutarından mahsup
edilecektir.
Bu ücretlinin
Ocak ayı için, asgari geçim indirimi mahsup işlemi aşağıdaki
şekilde gerçekleştirilecektir.
- 2008
yılı Ocak Ayı Brüt
Ücreti
: 562,50 YTL
- 2008
yılı Ocak Ayı Tevkifat
Matrahı
: 478,13 YTL
- 2008
yılı Ocak Ayı Ücretinden Hesaplanan Gelir Vergisi
: 71,72 YTL
- 2008
yılı Ocak Ayı Mahsup Edilecek Asgari Geçim İndirimi
Tutarı : 71,72 YTL
- 2008
yılı Ocak Ayı Ödenecek Gelir Vergisi
: 0,00
YTL’dir.
Buna göre,
işveren mahsup edilen asgari geçim indirimi tutarı kadar yani
71,72 YTL ücretliye daha fazla ödeme yapacaktır. Diğer bir
ifadeyle ücretlinin net eline geçen tutar 403,03 YTL iken 474,75
YTL olmaktadır.
Net ücret
üzerinden anlaşmak suretiyle çalışanlar da asgari geçim
indiriminden yaralanacak olup, hesaplanan vergiden mahsup edilen
asgari geçim indirimi tutarları net ücretleri ile birlikte
ücretliye ödenecektir.
Örnek 2:
Üç çocuğu için
nafaka vermekte olan bir baba 01/04/2008
tarihinden itibaren 695 YTL net ücret sözleşmesi ile özel sektörde
çalışmaya başlamıştır. Bu durumda babanın, 2008/Nisan ayı asgari
geçim indirimi tutarı şu şekilde hesaplanacaktır.
2008 yılında
Asgari Ücretin Yıllık Brüt Tutarı (562,50 x
12=) : 6.750,00 YTL
Mükellefin
Asgari Geçim İndirimi
Oranı
: % 70
- Mükellefin kendisi için
% 50
- Mükellefin çocukları için
% 20
Asgari Geçim
İndirimine Esas Tutar (6.750,00 x %
70=) : 4.725,00 YTL
Asgari Geçim
İndiriminin Yıllık Tutarı ( 4.725,00 x %
15=) : 708,75
YTL’dir.
Hesaplanan
yıllık tutarın 1/12’si olan (708,75 YTL/12=) 59,06 YTL, aylık
olarak hesaplanan gelir vergisi tevkifat
tutarından mahsup edilecektir.
Bu ücretlinin
Nisan ayı için, asgari geçim indirimi mahsup işlemi aşağıdaki
şekilde gerçekleştirilecektir.
- 2008 yılı
Nisan Ayı Net
Ücreti
: 695,00 YTL
- 2008 yılı
Nisan Ayı Brüt
Ücreti
: 970,00 YTL
- 2008 yılı
Nisan Ayı
Tevkifat
Matrahı
: 824.49 YTL
- 2008 yılı
Nisan Ayı Ücretinden Hesaplanan Gelir
Vergisi : 123,67 YTL
- 2008 yılı
Nisan Ayı Mahsup Edilecek A.G.İ.
Tutarı : 59,06 YTL
- 2008 yılı
Nisan Ayı Ödenecek Gelir Vergisi
(123,67-59,06=) : 64,61
YTL’dir.
Buna göre,
işveren Nisan ayından itibaren mahsup edilen asgari geçim indirimi
tutarı kadar yani 59,06 YTL ücretliye daha fazla ödeme yapacaktır.
Diğer bir ifadeyle ücretlinin net eline geçen tutar 695,00 YTL
iken 754,06 YTL olmaktadır.
Ancak, ücretli
Nisan ayında işe başladığı için yıl içinde ücret geliri elde
etmediği Ocak, Şubat ve Mart ayları için asgari geçim indirimi
tutarından yararlanamayacaktır.
Örnek 3:
Eşi çalışan ve
iki çocuğu olan bir asgari ücretlinin 2008 yılı asgari geçim
indirimi tutarı şu şekilde hesaplanacaktır.
2008 yılında
Asgari Ücretin Yıllık Brüt Tutarı
(562,50x12=) : 6.750,00 YTL
Mükellefin
Asgari Geçim İndirimi
Oranı
: % 65
- Mükellefin
kendisi için % 50
- Mükellefin
çocukları için % 15
Asgari Geçim
İndirimine Esas Tutar (6.750,00 x %
65=) : 4.387,50 YTL
Asgari Geçim
İndiriminin Yıllık Tutarı ( 4.387,50x%
15=) : 658,13
YTL’dir.
Hesaplanan
yıllık tutarın 1/12’si olan (658,13/12=)
54,84 YTL, aylık olarak hesaplanan gelir vergisi
tevkifatı tutarından mahsup
edilecektir.
Bu ücretlinin
ocak ayı için, asgari geçim indirimi mahsup
işlemi aşağıdaki şekilde gerçekleştirilecektir.
- 2008
yılı Ocak Ayı Brüt
Ücreti
: 562,50 YTL
- 2008
yılı Ocak Ayı Tevkifat
Matrahı
: 478,13 YTL
- 2008
yılı Ocak Ayı Ücretinden Hesaplanan Gelir Vergisi
: 71,72 YTL
- 2008
yılı Ocak Ayı Mahsup Edilecek Asgari Geçim İndirimi
Tutarı : 54,84 YTL
- 2008 yılı
Ocak Ayı Ödenecek Gelir Vergisi (71,72-54,84=)
: 16,88 YTL’dir.
Buna göre,
işveren mahsup edilen asgari geçim indirimi tutarı kadar yani
54,84 YTL ücretliye daha fazla ödeme yapacaktır. Diğer bir
ifadeyle ücretlinin net eline geçen tutar 403,03 YTL iken 457,87
YTL olmaktadır.
Örnek 4:
Bekar
olan ve ikinci derece (aylık 280 YTL4) sakatlık
indiriminden faydalanmakta olan bir ücretlinin 2008 yılı asgari
geçim indirimi tutarı şu şekilde hesaplanacaktır.
2008 yılında
Asgari Ücretin Yıllık Brüt Tutarı
(562,50x12=) : 6.750,00 YTL
Mükellefin
Asgari Geçim İndirimi
Oranı
: % 50
- Mükellefin
kendisi için % 50
Asgari Geçim
İndirimine Esas Tutar (6.750,00 x %
50=) : 3.375,00 YTL
Asgari Geçim
İndiriminin Yıllık Tutarı ( 3.375,00 x%
15=) : 506,25
YTL’dir.
Bu ücretlinin
ocak ayı için, asgari geçim indirimi mahsup işlemi aşağıdaki
şekilde gerçekleştirilecektir.
- 2008
yılı Ocak Ayı Brüt
Ücreti
: 562,50 YTL
- 2008
yılı Ocak Ayı Tevkifat
Matrahı
: 478,13 YTL
- İkinci
Derece Sakatlık
İndirimi
: 280,00 YTL
- Sakatlık
İndirimi Düşüldükten Sonra Kalan Tevkifat
Matrahı : 198,13 YTL
- 2008
yılı Ocak Ayı Ücretinden Hesaplanan Gelir Vergisi
: 29,72 YTL
- 2008
yılı Ocak Ayı Mahsup Edilebilecek A.G.İ.
Tutarı : 42,19 YTL
- 2008
yılı Ocak Ayı Ödenecek Gelir
Vergisi
: 0,00 YTL
- 2008
yılı Ocak Ayında yararlanılacak A.G.İ. Tutarı
: 29,72 YTL’dir.
Bu ücretlinin
gelir vergisi matrahı hesaplanırken sakatlık indirimi de mahsup
edilecek, sakatlık indiriminin mahsubundan sonra kalan gelir
vergisi matrahı üzerinden hesaplanan gelir vergisi tutarından da
yıllık asgari geçim indirimi tutarının 1/12’si olan (506,25/12=)
42,19 YTL mahsup edilecektir. Ancak mahsup edilecek tutar, kalan
gelir vergisi tutarını aşamayacağından yalnızca 29,72
YTL’lik kısmı ücretliye ödenecek ve
(42,19-29,72=) 12,47 YTL asgari geçim
indirimi farkı diğer dönemlerde de değerlendirilmeyecektir.
Buna göre,
işveren mahsup edilen asgari geçim indirimi tutarı kadar yani
29.72 YTL ücretliye daha fazla ödeme yapacaktır. Diğer bir
ifadeyle ücretlinin net eline geçen tutar sakatlık indirimi tutarı
ile birlikte 445,03 YTL iken 474,75 YTL olmaktadır.
Örnek 5:
Eşi çalışan ve
bir çocuğu bulunan bir asgari ücretlinin, 2008 Ocak ayında 15
günlük süre çalışması halinde, asgari geçim indirimi tutarı şu
şekilde hesaplanacaktır.
2008 yılında
Asgari Ücretin Yıllık Brüt Tutarı (562,50 x
12=) : 6.750,00 YTL
Mükellefin
Asgari Geçim İndirimi
Oranı
: % 57,5
- Mükellefin
kendisi için % 50
- Mükellefin
çocuğu için % 7,5
Asgari Geçim
İndirimine Esas Tutar (6.750,00 x %
57,5=) : 3.881,25 YTL
Asgari Geçim
İndiriminin Yıllık Tutarı ( 3.881,25 x %
15=) : 582,19
YTL’dir.
Bu ücretlinin
ocak ayı için, asgari geçim indirimi mahsup işlemi aşağıdaki
şekilde gerçekleştirilecektir.
- 2008
yılı Ocak Ayı Brüt
Ücreti
: 281,25 YTL
- 2008
yılı Ocak Ayı Tevkifat
Matrahı
: 239,06 YTL
- 2008
yılı Ocak Ayı Ücretinden Hesaplanan Gelir Vergisi
: 35,86 YTL
- 2008
yılı Ocak Ayı Mahsup Edilecek Asgari Geçim İndirimi
Tutarı : 48,52 YTL
- 2008
yılı Ocak Ayı Ödenecek Gelir Vergisi
: 0,00
YTL’dir.
Gelirin kısmî
döneme ait olması halinde, ay kesirleri tam ay sayılmak suretiyle
bu süreye isabet eden indirim tutarları esas alınacağından
hesaplanan yıllık tutarın 1/12’si olan (582,19/12=)
48,52 YTL’si Ocak ayına ait gelir
vergisi tutarından (35,86 YTL) mahsup edilecektir.
Asgari geçim
indirimi tutarı, hesaplanan gelir vergisi tutarından fazla
olamayacağından bu ücretli, asgari geçim indiriminden 48,52 YTL
yerine gelir vergisi tutarı olan 35,86 YTL kadar yararlanacak olup
mahsup edilecek kısmın fazla olması nedeniyle iade yapılmayacaktır.
Buna göre,
işveren mahsup edilen asgari geçim indirimi tutarı kadar yani
35,86 YTL ücretliye daha fazla ödeme yapacaktır. Diğer bir
ifadeyle ücretlinin net eline geçen tutar 201,52 YTL iken 237,38
YTL olmaktadır.
Örnek 6:
Eşi çalışmayan
ve çocuğu bulunmayan 850 YTL brüt maaşla çalışmakta olan bir
ücretlinin, 2008 yılı asgari geçim indirimi tutarı şu şekilde
hesaplanacaktır.
2008 yılında
Asgari Ücretin Yıllık Brüt Tutarı
(562,50x12=) : 6.750,00 YTL
Mükellefin
Asgari Geçim İndirimi
Oranı
: % 60
- Mükellefin
kendisi için % 50
- Mükellefin
eşi için % 10
Asgari Geçim
İndirimine Esas Tutar (6.750,00 x %
60=) : 4.050,00 YTL
Asgari Geçim
İndiriminin Yıllık Tutarı ( 4.050 x %
15=) : 607,50
YTL’dir.
Bu ücretlinin
ocak ayı için, asgari geçim indirimi mahsup işlemi aşağıdaki
şekilde gerçekleştirilecektir.
- 2008
yılı Ocak Ayı Brüt
Ücreti
: 850,00 YTL
- 2008
yılı Ocak Ayı Tevkifat
Matrahı
: 722,50 YTL
- 2008
yılı Ocak Ayı Ücretinden Hesaplanan Gelir Vergisi
: 108,38 YTL
- 2008
yılı Ocak Ayı Mahsup Edilecek Asgari Geçim İndirimi
Tutarı : 50,63 YTL
- 2008 yılı
Ocak Ayı Ödenecek Gelir Vergisi (108,38-50,63=)
: 57,75 YTL’dir.
Buna göre,
işveren mahsup edilen asgari geçim indirimi tutarı kadar yani
50,63 YTL ücretliye daha fazla ödeme yapacaktır. Diğer bir
ifadeyle ücretlinin net eline geçen tutar 609,02 YTL iken 659,65
YTL olmaktadır.
6. Medeni
Durum ve Eşin Gelirinin Olmadığının Tespiti
Ücretliler,
medeni durumları ve çocuk sayıları ile eşinin iş ve gelir durumu
hakkında Tebliğ ekinde yer alan “Aile Durumu Bildirimi” (EK:1)
ile işverenlerine bildirimde bulunacaklardır. Durumlarında
herhangi bir değişiklik olması halinde (evlenme, boşanma, ölüm,
doğum vb.) bu değişiklikleri işverene bir ay içerisinde
bildireceklerdir.
Asgari geçim indirimi oranını etkileyen
değişiklikler, söz konusu değişikliğin işverene bildirildiği tarih
itibariyle uygulanacak olup, eşlerin her ikisinin de ücretli
olması halinde çocuklar yalnızca sosyal güvenlik yönünden tabi
oldukları eşin bildirimine dahil
edilecektir.
Bu uygulamada
eşin çalışmadığı ve herhangi bir gelirinin olmadığına ilişkin
olarak (aksi tespit edilmediği sürece) ücretlinin beyanı yeterli
olacaktır.
Sadece ücret
geliri elde eden eş, “çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan
eş” kapsamında değerlendirilmeyecektir. Bunlar dışındakiler ise
çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eş kapsamında
değerlendirilecek olup, münhasıran emekli maaşı alanlar da
çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eş olarak kabul
edilecektir.
Örnek 7:
Eşi çalışan ve
bir çocuğu bulunan bir baba, aylık 48,52 YTL asgari geçim
indiriminden yararlanmaktadır. 05/04/2008
tarihinde bir çocuğu dünyaya geldiğini işverenine bildiren bu
ücretlinin 2008 yılı Nisan ayı ve takip eden aylara ilişkin asgari
geçim indirimi şu şekilde hesaplanacaktır.
2008 yılında
Asgari Ücretin Yıllık Brüt Tutarı (562,50 x
12=) : 6.750,00 YTL
Mükellefin
Asgari Geçim İndirimi
Oranı
: % 65
- Mükellefin
kendisi için % 50
- Mükellefin
çocukları için % 15
Asgari Geçim
İndirimine Esas Tutar (6.750,00 x %
65=) : 4.387,50 YTL
Asgari Geçim
İndiriminin Yıllık Tutarı (3.375,00 x % 15=)
: 658,13 YTL'dir.
Ocak ayı
itibariyle hesaplanan yıllık tutarın 1/12'si olan 48,52 YTL, ilk 3
ay (Ocak-Şubat ve Mart ayları) için aylık olarak hesaplanan gelir
vergisi tevkifatı tutarından mahsup
edilirken, doğum nedeniyle yeni indirim tutarı
olan aylık (658,13/12=) 54,84 YTL, kalan 9 ay için aylık
olarak hesaplanan gelir vergisi tevkifatı
tutarından mahsup edilecektir.
Aynı şekilde
annenin elde ettiği ücret gelirine ilişkin asgari geçim indirimi
ise; (örneğimizdeki çocukların sosyal güvenlik yönünden babaya
tabi olmaları ve babanın çalışması nedeniyle) aşağıdaki şekilde
hesaplanacaktır.
2008 yılında
Asgari Ücretin Yıllık Brüt Tutarı (562,50 x 12=)
: 6.750,00 YTL
Mükellefin
Asgari Geçim İndirimi Oranı
: %
50
- Mükellefin
kendisi için % 50
Asgari Geçim
İndirimine Esas Tutar (6.750,00 x %
50=) : 3.375,00 YTL
Asgari Geçim
İndiriminin Yıllık Tutarı (3.375,00 x % 15=)
: 506,25
YTL'dir.
Hesaplanan
yıllık tutarın 1/12'si olan (506,25/12=)
42,19 YTL, aylık olarak hesaplanan gelir vergisi
tevkifat tutarından mahsup
edilecektir.
Bu durumda,
annenin asgari ücretli olarak çalışması halinde ocak ayı için,
asgari geçim indirimi mahsup işlemi aşağıdaki
şekilde gerçekleştirilecektir.
- 2008
yılı Ocak Ayı Brüt Ücreti
: 562,50 YTL
- 2008
yılı Ocak Ayı Tevkifat
Matrahı
: 478,13 YTL
- 2008
yılı Ocak Ayı Ücretinden Hesaplanan Gelir
Vergisi : 71,72 YTL
- 2008
yılı Ocak Ayı Mahsup Edilecek Asgari Geçim İndirimi Tutarı
: 42,19 YTL
- 2008 yılı
Ocak Ayı Ödenecek Gelir Vergisi (71,72-42,19=)
: 29,53 YTL'dir.
Buna göre,
işveren mahsup edilen asgari geçim indirimi tutarı kadar yani
42,19 YTL Anneye daha fazla ödeme yapacaktır. Diğer bir ifadeyle
ücretlinin net eline geçen tutar 403,03 YTL iken 445,22 YTL
olmaktadır.
7. Asgari
Geçim İndirimine Ait Bordronun Düzenlenmesi
Asgari geçim
indirimi bordrosunun düzenlenmesine ilişkin ilkeler aşağıda
gösterilmiştir.
·
İşverenler,
kendilerinde mevcut medeni durum ve çocuk sayısı ile ilgili
bilgiler doğrultusunda, her yıl Ocak ayı itibariyle örneği Tebliğe
ekli "Asgari Geçim İndirimine Ait Bordro" yu
(EK:2) düzenleyeceklerdir.
·
Her bir ücretlinin
yararlanacağı asgari geçim indirimi ayrı ayrı
hesaplanarak bordroda ilgili aya ait
sütunda gösterilecektir.
·
Yıl içerisinde meydana
gelen değişiklikler için ayrı bir bordro
düzenlenebileceği gibi değişiklikler aynı bordro
üzerinde de gösterilebilecektir.
·
Bordro işveren nezdinde
muhafaza edilecek olup, istendiği takdirde
yetkililere ibraz edilecektir.
8.
İşverenlerce Yapılacak İşlemler
8.1.
Muhtasar Beyanname Veren İşverenlerce Yapılacak İşlemler
İşverenler, her
yılın Ocak ayında düzenleyecekleri asgari geçim indirimine ait
bordroda, her aya ilişkin ücretliler için hesaplayacakları asgari
geçim indirimi tutarını göstereceklerdir. Mevcut bilgilere göre
hesaplanan yıllık asgari geçim indirimi tutarının her aya isabet
eden kısmı, ücret üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup
edilecektir.
Ücretliye
yansıtılacak tutar ücret ödemesinin yapıldığı dönemde ücret
bordrosunda açılan “Asgari Geçim İndirimi” satırında gösterilecek
ve işveren tarafından ilgili aya ilişkin verilecek muhtasar
beyannamede tevkif suretiyle kesilen vergiler toplamından mahsup
edilerek kalan tevkifat tutarı
ödenecektir.
Mahsup edilecek
asgari geçim indirimi, ücretlinin o aydaki ücretinden kesilen
gelir vergisinden fazla olamayacaktır. Aşması halinde ise aşan
kısım için herhangi bir iade uygulaması yapılmayacaktır.
Muhtasar
beyanname üzerinde asgari geçim indirimi tutarının mahsup
edilebilmesi için, söz konusu tutarın mutlak suretle ücretlilere
ödenmiş olması gerekmektedir. Ücretlilere ödenmeyen tutarların
mahsup edilmesi halinde bu tutar işverenlerce muhtasar beyanname
üzerinden eksik beyan edilmiş ve ödenmemiş gelir vergisi
tevkifatı olarak addolunacaktır.
Üç aylık
dönemler halinde muhtasar beyanname veren işverenler de her yılın
Ocak ayından itibaren asgari geçim indirimi tutarını her ay ücret
ödemesi sırasında ücretliye peşin olarak ödeyeceklerdir. Örneğin,
Ocak-Şubat-Mart dönemine ilişkin asgari geçim indirimi tutarı,
Nisan ayında verilecek muhtasar beyannamede mahsup konusu
yapılacaktır.
8.2.
Muhtasar Beyanname Vermek Zorunda Olmayan İşverenlerce Yapılacak
İşlemler
Genel bütçeye
dahil olan daireler, yaptıkları gelir
vergisi tevkifatı için Gelir Vergisi
Kanununun 100 üncü maddesine göre muhtasar beyanname
vermemektedir. İşverenler, her yılın Ocak ayında düzenleyecekleri
asgari geçim indirimine ait bordroda, her aya ilişkin ücretliler
için hesaplayacakları asgari geçim indirimi tutarını
göstereceklerdir. Bu daireler, hak kazanılan asgari geçim indirimi
tutarını, çalışanlarına ödeyecekleri ücretler üzerinden tevkif
edecekleri vergiden mahsup edecekler, böylece de ücretlilere,
mahsup edilen vergi tutarı kadar ödeme yapılmış olacaktır.
9. Yıllık
Beyanname Veren Ücretlilerde Asgari Geçim İndirimi Uygulaması
9.1.
Tevkifata Tabi Olmayan Ücret Geliri
İçin Yıllık Beyanname Verilmesi
Gelir Vergisi
Kanununun 95 inci maddesi gereği ücretlerinden vergi tevkif usulü
cari olmayan ve bu nedenle ücretlerini yıllık beyanname ile beyan
etmek zorunda olan ücretlilerde asgari geçim indirimi, yıllık
beyannamede hesaplanan gelir
vergisinden mahsup edilmek suretiyle
gerçekleştirilecektir.
Asgari geçim
indiriminden faydalanmak isteyen ücretli; Tebliğ ekinde yer alan
“Aile Durumu Bildirimi”ni (EK: 1) doldurarak yıllık beyannameye
ekleyecektir.
Öte yandan,
tevkifata tabi olmayan ücretlerini
yıllık beyanname ile beyan etmek zorunda olan ücretliler bu
beyannameye diğer gelir unsurlarını da dahil
etmeleri halinde asgari geçim indirimi, yıllık beyannamede beyan
edilen ücret gelirlerine isabet eden vergiden mahsup edilecektir.
Örnek 8:
Yabancı bir
ülke konsolosluğunda çalışan ve ücret istisnasından yararlanmayan
Türk uyruklu bir hizmet erbabı 2008 yıllında 30.000 YTL ücret
geliri elde etmektedir. Bu mükellef aynı zamanda 20.000 YTL işyeri
kira geliri elde etmiştir. Hizmet erbabının eşi çalışmamakta ve
bir çocuğu bulunmaktadır.
Bu gelirleri
için 2009 yılında vereceği yıllık beyannamede asgari geçim
indirimi aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.
2008 yılında
Asgari Ücretin Yıllık Brüt Tutarı
(562,50x12=) : 6.750,00 YTL
Asgari Geçim
İndirimi
Oranı
: % 67,5
- Mükellefin
kendisi için % 50
- Mükellefin
eşi için % 10
- Mükellefin
çocukları için % 7,5
Asgari Geçim
İndirimine Esas Tutar (6.750,00 x %
67,5=) : 4.556,25 YTL
Asgari Geçim
İndiriminin Yıllık Tutarı (4.556,25 x %
15=) : 683,44
YTL’dir.
Ücret geliri ve
işyeri kira geliri nedeniyle verilen yıllık beyanname üzerinden
hesaplanan gelir vergisi tutarı 9.230,00 YTL’dir5.
Yıllık beyannamede hesaplanan vergi toplamından ücret gelirine
isabet eden vergi tutarı olan 5.811,50
YTL’den asgari geçim indirimi tutarı olan 683,44 YTL
beyanname üzerinden mahsup edilecektir. Böylece yıllık beyanname
ile bildirilen ücret gelirine isabet eden vergiden, asgari geçim
indirimi tutarı mahsup edilerek indirim tutarı ücretliye
yansıtılacaktır.
Diğer taraftan,
ücret gelirine isabet eden vergi tutarının, asgari geçim indirimi
tutarından az olması halinde sadece ücret gelirine isabet eden
vergi kadar kısım mahsup edilecek olup, aşan kısım diğer gelirlere
isabet eden vergiden mahsup edilmeyecektir.
9.2. Birden
Fazla İşverenden Ücret Alınması Dolayısıyla Ücret Gelirinin Yıllık
Beyanname İle Beyan Edilmesi
Asgari geçim
indirimi uygulaması işverenler aracılığıyla
gerçekleştirileceğinden tevkifata tabi
ücretlerini yıllık beyanname ile beyan eden ücretliler yıllık
beyannamelerinde indirim uygulamasına ilişkin olarak herhangi bir
bildirimde bulunmayacaklardır.
Ücretlerinden
vergi tevkifatı yapılan ve işverenler
aracılığıyla yıl içinde asgari geçim indiriminden yararlanan
mükelleflerin, tevkifata tabi ücret
gelirlerini yıllık beyannameye dahil
etmeleri halinde, beyan edilen gelir üzerinden hesaplanan
vergiden, yıl içinde kendisine ödenen ücret üzerinden kesilen
gelir vergisinin asgari geçim indirimi mahsup edilmeden önceki
tutarı mahsup edilecektir. Böylelikle kaynakta vergileme sırasında
ücretliye ödenmiş olan asgari geçim indirimi tutarlarının, yıllık
beyanname üzerinden yapılan vergileme sonucunda da ücretlide
kalması sağlanmış olacaktır.
Örnek 9:
Eşi çalışan ve
üç çocuğu olan bir ücretli; birinci işverenden 2008 yılında 24.000
YTL, ikinci işverenden ise 21.000 YTL ücret geliri elde etmiştir.
Ücretlerin tamamı tevkif yoluyla
vergilendirilmiş bulunmaktadır.
Birden sonraki
işverenden alınan ücret (21.000 YTL), 2008 yılı için geçerli
olduğu varsayılan 20.000 YTL’lik beyan
sınırını aştığı için, 45.000 YTL’lik
ücret gelirinin tamamı beyan edilecektir.
2008 yılında
Asgari Ücretin Yıllık Brüt Tutarı (562,50 x 12
=) : 6.750,00 YTL
Asgari Geçim
İndirimi
Oranı
: % 70
- Mükellefin
kendisi için % 50
- Mükellefin
çocukları için % 20
Asgari Geçim
İndirimine Esas Tutar (6.750,00 x %
70=) : 4.725,00 YTL
Asgari Geçim
İndiriminin Yıllık Tutarı (4.725,00 x %
15=) : 708,75 YTL
Asgari geçim
indirimi tutarı, ücretlinin yıl içinde net ücreti hesaplanırken
tevkif edilecek vergi tutarından mahsup edilmek suretiyle
mükellefe yansıtılmıştır.
Yıllık gelir
vergisi beyannamesi verilmesi nedeniyle beyanname üzerinden
hesaplanan 8.622,50 YTL’lik6 ödenecek gelir
vergisinden, asgari geçim indirimi mahsup edilmeden önceki vergi
tevkifatı tutarları toplamı olan
(3.803,00 +
3.195,03=) 6.998,00 YTL beyanname üzerinden
mahsup edilecektir.
Böylece mükellef, 1.624,50 YTL gelir vergisi
ödeyecektir.
10.
Asgari Geçim İndirimi Uygulamasına İlişkin Diğer Hususlar
10.1.
Birden Fazla İşverenden Ücret Alan Ücretlilerde Asgari Geçim
İndirimi Uygulaması
Aynı zamanda
birden fazla işverenden ücret alınması halinde, asgari geçim
indirimi uygulaması, en yüksek ücretin elde edildiği işveren
tarafından gerçekleştirilecektir.
Ücretliler
medeni durumu ve çocuk sayısı hakkında bildirimlerini, en yüksek
ücret geliri elde ettikleri işverene vererek uygulamanın ilgili
işverence yerine getirilmesini sağlayacaklardır. En yüksek ücretin
hangi işverenden alınacağının belli olmaması halinde, indirimden
yaralanacağı işvereni ücretli kendisi belirleyecektir. Ücretlinin
aynı anda birden fazla işverenden dolayı asgari geçim indiriminden
faydalandığının tespiti halinde; oluşan vergi
ziyaı, ücretliden cezalı olarak tahsil edilecektir.
10.2. Ödenmesi
Gereken Gelir Vergisinin Eksik Hesaplanması Halinde Uygulanacak
Cezai Müeyyideler
213 sayılı
Vergi Usul Kanununun 341 inci maddesinde aşağıdaki hükme yer
verilmiştir.
"Vergi
ziyaı, mükellefin veya sorumlunun
vergilendirme ile ilgili ödevlerini zamanında yerine getirmemesi
veya eksik yerine getirmesi yüzünden verginin zamanında tahakkuk
ettirilmemesini veya eksik tahakkuk ettirilmesini ifade eder.
Şahsi, medeni
haller veya aile durumu hakkında gerçeğe aykırı beyanlar ile veya
sair suretlerle verginin noksan tahakkuk ettirilmesine veya haksız
yere geri verilmesine sebebiyet vermek de vergi
ziyaı hükmündedir.
Yukarıdaki
fıkralarda yazılı hallerde verginin sonradan tahakkuk ettirilmesi
veya tamamlanması veyahut haksız iadenin geri alınması ceza
uygulanmasına mani teşkil etmez."
Buna göre,
işverenler tarafından hizmet erbabının ücret gelirlerinden kesilen
gelir vergisinden mahsup edilen asgari geçim indirimi tutarının, o
ayki ücretiyle birlikte ücretliye nakden ödenmesi gerekir. Aksi
takdirde, ücretliye nakden ödenmeyen asgari geçim indirimi,
işverenler tarafından haksız yere yapılan bir mahsup işlemi
niteliği taşıyacak ve tevkif suretiyle kesilen verginin bu tutar
kadar olan kısmı, muhtasar beyanname ile eksik beyan edilmiş
olacaktır.
Bu nedenle,
yukarıda belirtilen şekilde ücretliye nakden
ödenmeyen asgari geçim indirimi o ayda eksik beyan edilmiş
vergi tevkifatı olarak kabul edilerek,
bu vergiler için de işverenler hakkında cezalı tarhiyat
yapılacaktır.
Tebliğ olunur.
Ekler
1: Aile Durumu
Bildirimi
2: Asgari Geçim
İndirimine Ait Bordro
------------------------------
4 2008 yılı
için belirlenen sakatlık indirimi tutarları tebliğin yayımı
tarihinde resmi olarak belirlenmemiş olduğundan, 2007 yılında
uygulanan sakatlık indirimi tutarları dikkate alınmıştır.
5 (Ücret
matrahı: 25.500 YTL + GMSİ Matrahı: 15.000 YTL=) 40.500 YTL gelir
vergisi matrahı üzerinden Gelir Vergisi Kanununun 103 üncü
maddesinde yer alan vergi tarifesi esas alınarak 9.230,00 YTL
gelir vergisi hesaplanmıştır.
6 İki ücret
içinde SSK primi ödendiği dikkate alınarak gelir vergisi hesap
edilmiştir. |