|
İşverenler, işçilerini ücretsiz izne gönderemez
Çalıştığım işyerinde
aşağıdaki konuyla ilgili çok farklı görüşler beyan
edildiğinden, bize yardımcı olmanızı rica ediyorum.
Aynı iş yerinde Nisan 2008’den beri çalışmaktayım.
Çalıştığım şirket kriz nedeniyle önümüzdeki 3 ay,
15’er günlük ücretsiz izin kullandırtacak. İzinli
geçen süreler için sigorta primi yatırılmayacak.
Yine de sağlık hizmetlerinden yararlanabilir miyiz,
elden prim yatırmamız gerekir mi? E.A.
Ebru Hanım, yazının başlığından da görüleceği üzere
işverenlerin işçilerini ücretsiz izne gönderme hakkı
yasal olarak yoktur. İşçilerin ücretsiz izne
çıkarılabilmesinin iki yolu vardır. Birincisi
işçinin bu tür talebinin işveren tarafından kabul
edilmesi, ikincisi de 4447 sayılı Kanun gereğince
zorda olan işverenin İŞKUR’a müracaatla kısa çalışma
ödeneği verdirmesidir.
1-Ücretsiz izni işçi isteyebilir
İşverenlerin işçilerini yasal olarak ücretsiz izne
çıkarma hakları yoktur. Ücretsiz izni işçi talep
ederse de bu kere işverenler isterse verebilir. 4857
sayılı İş Kanunu’nun 24’üncü maddesinin III bendi
gereğince, “III. Zorlayıcı sebepler: İşçinin
çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin
durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya
çıkarsa.” İşçilerin kıdem tazminatlarını talep
ederek işi bırakma hakları ortaya çıkar. Yani
işveren “sizi 15 gün ücretsiz izne çıkardım” derse
sizler de “o zaman biz de işi tamamen bırakıyoruz,
kıdem tazminatlarımız ile her türlü diğer
haklarımızı bize ödeyeceksiniz” deme hakkını elde
edersiniz.
2-Kısa çalışma ödeneği nedir?
Peki o zaman zorda olan işveren ne yapsın diye
sorabilirsiniz. Bunun cevabı da 4447 sayılı İşsizlik
Sigortası Kanunu’nun Ek 2’nci maddesinde
bulabiliriz. Maddeye göre;
“Bu Kanuna göre sigortalı sayılan kişileri hizmet
akdine tabi olarak çalıştıran işveren; genel
ekonomik kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki
haftalık çalışma sürelerini geçici olarak önemli
ölçüde azaltması veya işyerinde faaliyeti tamamen
veya kısmen geçici olarak durdurması halinde, durumu
derhal gerekçeleri ile birlikte Türkiye İş
Kurumu’na, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı
sendikaya bir yazı ile bildirir. Talebin
uygunluğunun belirlenmesine ilişkin usul ve esaslar
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nca çıkarılacak
yönetmelikle belirlenir.
Yukarıda belirtilen nedenlerle işyerinde geçici
olarak en az dört hafta işin durması veya kısa
çalışma hallerinde işçilere çalıştırılmadıkları süre
için işsizlik sigortasından kısa çalışma ödeneği
ödenir. Kısa çalışma süresi, zorlayıcı sebebin
devamı süresini ve herhalde üç ayı aşamaz. İşçinin
kısa çalışma ödeneğine hak kazanabilmesi için,
çalışma süreleri ve işsizlik sigortası primi ödeme
gün sayısı bakımından işsizlik ödeneğine hak kazanma
şartlarını yerine getirmesi gerekir.
Günlük kısa çalışma ödeneğinin miktarı, işsizlik
ödeneği miktarı kadardır. Kısa çalışma ödeneğinden
yararlananlara ait sigorta primlerinin aktarılması
ve sağlık hizmetlerinin sunulmasına ilişkin işlemler
506 sayılı Kanun’da belirtilen esaslar çerçevesinde
yürütülür. Kısa çalışma ödeneği olarak yapılan
ödemeler başlangıçta belirlenen işsizlik ödeneği
süresinden düşülür.
Zorlayıcı sebeplerle işyerinde faaliyetin tamamen
veya kısmen geçici olarak durması halinde, kısa
çalışma ödeneği ödemeleri 4857 sayılı Kanun’un
24’üncü maddesinin (III) numaralı bendinde ve aynı
Kanun’un 40’ıncı maddesinde öngörülen bir haftalık
süreden sonra başlar.”
Görüldüğü üzere işveren, genel ekonomik kriz veya
zorlayıcı sebeplerle işini durdurmuş veya azaltmışsa
durumu İŞKUR’a bildirerek işçilerine para
ödeyemediğini, iş veremediğini bu durumu tespit
edip, işsizlik ödeneği ödemeye başlayın diyebilir.
3- Alınacak ödenekler ve süre ne kadar?
Alınacak ödenen süresi ise;
Hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün
prim ödeyerek sürekli çalışmış olanlardan, son üç
yıl içinde;
a) 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik
sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 180
gün,
b) 900 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik
sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 240
gün,
c) 1080 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik
sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 300
gündür.
Aylık işsizlik ödeneği ise ortalama brüt kazancının
yüzde kırkı olmakla birlikte, bu rakam 510 YTL’den
çok ve 255 YTL’den az olamaz. İşverenler, genel
ekonomik kriz veya zorlayıcı sebeplerle işçilerine
iş veremez duruma geldiklerini belirterek İŞKUR’a
müracaat ederlerse, İŞKUR işçiler işten çıkarılmasa
bile en fazla üç ay süresince kısa çalışma ödeneği
adı altında işsizlik ödeneği ödeyebilmektedir.
4- İşsiz kalanlar da bu parayı alabilir
İster işveren işten çıkarmış olsun isterse de
yukarıdaki gibi kanunu bilmeyen işverenlerin
işçilerini ücretsiz izne çıkarması halinde işçinin
de 4857/24 gereğince işi bırakması halinde de işçiye
işsizlik sigortasından para ödenir. Bilindiği üzere,
4447 sayılı Kanun gereğince 2000 yılı haziran
ayından beridir ülkemizde işsizlik sigortası
uygulaması başlatılmış olup, işçi olarak
çalışanlardan işlerini kendi kusurları olmaksızın
kaybedenler, yeniden çalışma istek ve arzusuyla,
İŞKUR’a 30 gün içinde başvururlarsa kendilerine
belli şartlarla işsizlik ödeneği verilmektedir.
İşsizlik ödeneği alınabilmesi için, öncelikle işten
ayrılma tarihinden itibaren 30 gün içinde İşten
Ayrılma Bildirgesi ile İŞKUR’a başvuru
gerekmektedir.
Öte yandan, işsizlik ödeneği alınabilmesinin diğer
şartı, hizmet akitlerinin sona ermesinden önceki son
üç yıl içinde en az 600 gün sigortalı olarak çalışıp
işsizlik sigortası primi ödemiş ve işten ayrılmadan
önceki son 120 gün içinde prim ödeyerek sürekli
çalışmış olmaktır.
Ali Tezel
Akşam/25.11.2008 |
