|
Defterlerin tasdiki
Türk Ticaret Kanunu'nun 66.
maddesine göre her tacir ticari işletmesinin
iktisadi ve mali durumunu, borç ve alacak
münasebetlerini ve her iş yılı içinde elde edilen
neticeleri tespit etmek maksadıyla bazı defterleri
tutmaya mecburdur. Bu defterler tüzelkişi tacirler
için, yevmiye defteri, defteri kebir, envanter
defteri ve karar defteri şeklinde belirlenmiştir.
Gerçek kişi tacirlerin tutması gereken defterler de
-karar defteri hariç- aynıdır. Kanun bunların
dışında tacirlere, işletmenin mahiyet ve önemine
göre gerekli defterleri tutma yükümlülüğünü de
yüklemiş ancak bu konudaki belirlemeyi ticari
işletmelere bırakmıştır. Ticari defterlerin tasdiki
konusunu daha önce de ele almıştık. Ancak içinde
bulunduğumuz ayın, gelecek yıl kullanılacak
defterler için tasdik dönemi olması sebebiyle bir
kez daha aktaralım istedik.
Türk Ticaret
Kanunu'nun 69. maddesine göre;
- Şirket kuruluş aşamasında yukarıda belirtilen
defterlerin kullanılmaya başlanmadan önce tacir
tarafından ticari işletmenin bulunduğu yerin ticaret
sicili memurluğuna veya notere ibraz edilerek tasdik
ettirilmesi,
- Şirketin müteakip yıl defterleri ile kullanılması
zorunlu diğer defterlerin ise Vergi Usul Kanunu'nun
defterlerin tasdikine ilişkin hükümlerine göre
tasdik ettirilmesi, gerekmektedir.
Aynı madde hükmü uyarınca her tacir, tutmaya mecbur
olduğu diğer defterlerle tutmak istediği defterlerin
her birinin nevi ve mahiyetleriyle sayfa sayılarını
gösteren iki nüsha beyannameyi bu defterleri
kullanmaya başlamadan önce sicil memuruna vermeye
mecburdur. Memur, bunlardan birisini tasdik ederek
tacire geri verecektir. Bu mükellefiyeti hiç veya
kanuna uygun şekilde yerine getirmeyen tacirin bu
gibi defterleri lehine delil olmamaktadır.
Öte yandan Ticaret Kanunu'nun 70. maddesinde bir yıl
için tutulan yevmiye defterinin yeni senenin en geç
ocak ayı sonuna kadar notere ibraz edilip son kaydın
altına noterce "görülmüştür" sözü yazılarak mühür ve
imza ile tasdik ettirilmesinin şart olduğu; 72.
maddesinde ise, envanter defterine geçirilen
envanter ve bilançonun kurumlarda idare işlerine
selahiyetli olan kimseler tarafından imza ve notere
ibraz olunacağı, noterin "görülmüştür" kaydı ile
kapanış tasdikini yapacağı hükme bağlanmıştır.
Defteri kebir için ise böyle bir uygulama
öngörülmemiştir.
Tutulacak defterler
Vergi Usul Kanunu ise tacirleri birinci ve ikinci
sınıf tacir şeklinde iki grup olarak
sınıflandırdıktan sonra, birinci sınıf tüccarın
bilanço esasına göre, ikinci sınıf tüccarın ise
işletme hesabı esasına göre defter tutmalarını
öngörmüştür.
Kanunda bilanço esasına göre defter tutacak birinci
sınıf tüccarın tutması gereken defterler, yevmiye
defteri, defteri kebir ve envanter defteri şeklinde,
ikinci sınıf tacirlerin tutması gereken defter ise
işletme hesabı defteri şeklinde belirlenmiştir.
Serbest meslek erbabı için ise serbest meslek kazanç
defteri tutma yükümlülüğü öngörülmüştür.
"Defteri Kebir" için tasdik zorunluluğu Vergi Usul
Kanunu'ndan değil, Ticaret Kanunu'ndan gelmektedir.
Aynı şekilde, "kapanış tasdikleri", sadece Ticaret
Hukuku açısından söz konusudur. Vergi hukukunda,
defterlere kapanış tasdiki yaptırma yükümlülüğü
yoktur. Dolayısıyla defteri kebirin tasdiksiz
kullanılmasının veya defterlere kapanış tasdiki
yaptırılmamasının yaptırımı, sadece ticaret hukuku
için söz konusudur, vergi hukuku bakımından söz
konusu değildir.
Tasdik zamanı
Defterlerin tasdik zamanı ise Vergi Usul Kanunu'nun
221. maddesinde şöyle düzenlenmiştir.
1- Öteden beri işe devam etmekte olanlar defterin
kullanılacağı yıldan önce gelen son ayda (takvim
yılı esasına tabi olan mükellefler aralık ayında,)
2- Hesap dönemleri Maliye Bakanlığı tarafından
tespit edilenler (özel hesap dönemine tabi olanlar),
hesap döneminden önce gelen son ayda,
3- Yeniden işe başlayanlar, sınıf değiştirenler ve
yeni bir mükellefiyete girenler; işe başlama, sınıf
değiştirme ve yeni mükellefiyete girme tarihinden
önce, vergi muafiyeti kalkanlar ise muaflıktan çıkma
tarihinden başlayarak 10 gün içinde,
4- Tasdike tabi defterlerin dolması dolayısıyla veya
sair sebeplerle yıl içinde yeni defter kullanmaya
mecbur olanlar bunları kullanmaya başlamadan önce,
defterlerini tasdik ettirmek zorundadırlar.
Öte yandan Vergi Usul Kanunu'na göre mükelleflerce
tutulması mecburi olan defterlerin A4 (210 x 297 mm)
ebadında ve müteharrik sayfalar şeklinde noterlere
tasdik ettirilmesi de mümkündür.
Anonim şirketlerin karar defterleri ise her yıl
tasdike tabi olmayıp, defter doldukça yeni defter
tasdik ettirilir.
Mevcut defterlerini ertesi yılda da kullanmak
isteyenlerin ise ocak ayı (hesap dönemleri Maliye
Bakanlığı'nca tespit edilenler bu dönemin ilk ayı)
içinde tasdik yeniletmeye (ara tasdiki yaptırmaya)
mecburdurlar.
Tacirlerin kullanacakları defterleri süresinde
tasdik ettirilmeleri büyük önem taşımakta olup,
tasdik yükümlülüğüne gerektiği gibi uyulmaması hem
ticaret hukukunda hem de vergi hukukunda ayrı ayrı
ağır yaptırımları gündeme getirebilmektedir.
Bumin Doğrusöz
Referans/01.12.2008 |
