|
Dar
mükellef ulaştırma kurumlarının vergilendirilmesi
Yabancı ulaştırma kurumlarının
ülkemizde Vergi Usul Yasası'nda tanımı yapılan şekilde
bir işyerinin veya daimi temsilcisinin bulunması ve
bunlar aracılığıyla kazanç elde etmeleri halinde elde
edilen gelir ticari kazanç olarak kabul edilmekte, buna
karşılık söz konusu kazancın daimi temsilci veya bir
işyeri bağlantısı dışında elde edilmesi halinde, söz
konusu kazanç Kurumlar Vergisi Yasası'nın 3-e bendi
kapsamında "Türkiye'de elde edilen diğer kazanç ve
iratlar" olarak değerlendirilmektedir.
Genel ilke olarak, dar yükümlü kurumların niteliği
itibariyle ticari kazanç olan ulaştırma işlerinden elde
ettikleri kazançların Kurumlar Vergisi Yasası'nda yer
alan hükümler doğrultusunda tam yükümlü kurum kazancının
tespitine ilişkin hükümler çerçevesinde belirlenmesi
gerekmektedir. Dolayısıyla Türkiye sınırları içerisinde
ulaştırma faaliyetinde bulunan dar yükümlü kurum
kazancının tam yükümlülükle ilgili düzenlemeler
çerçevesinde vergilendirilmesi zorunlu olmaktadır.
Ancak kanuni ve iş merkezleri Türkiye dışında bulunan
kurumların ulaştırma işlerinde elde ettikleri kurum
kazancının gerçek ve safi tutarının belirlenmesi, işin
niteliği dolayısıyla doğru olarak saptanamamaktadır. Bu
tür kuruluşların ana merkezleri Türkiye dışında
bulunduğundan, kurum safi kazancının Türkiye'ye isabet
miktarının tespitinde zaman zaman bazı zorluklarla
karşılaşması kaçınılmaz olmaktadır. Bu nedenle özel bir
düzeleme ile Kurumlar Vergisi Yasası'nın 23'üncü maddesi
gereği olarak yabancı ulaştırma kurumlarının vergiye
tabi matrah olacak kurum kazancı, sağladıkları hasılata
ortalama emsal oranlarının uygulanması suretiyle
hesaplanmaktadır.
Buna bağlı olarak da Gelir Vergisi Yasası'nın 45'inci
maddesi uyarınca dar mükellefiyete tabi olan gerçek
kişilerin Türkiye ile yabancı ülkeler arasında
yaptıkları ulaştırma işlerinde elde ettikleri kazançlar
Kurumlar Vergisi'ne tabi yabancı ulaştırma kurumlarının
kazançlarının belirlenmesindeki ilkeler çerçevesinde
hesaplanmaktadır.
Kurumlar Vergisi Yasası'nın 23'üncü maddesi gereği
olarak dar yükümlü ulaştırma kurumlarının hasılatına
uygulanacak ortalama emsal oranları;
a) Kara taşımacılığında yüzde 12
b) Deniz taşımacılığında yüzde 15
c) Hava taşımacılığında yüzde 5
olarak uygulanmaktadır.
Yasal düzenleme gereği olarak ticari ve arizi ticari
kazançları dar mükellefiyet kapsamında vergilendirilen
yabancı ulaştırma kurumlarının Türkiye'de elde edilmiş
sayılan hasılatı aşağıdaki unsurlardan oluşmaktadır.
* Türkiye sınırları içinde gerçekleştirilen kara
taşımacılığında, bilet bedeli ile birlikte alınan gider
karşılıkları dahil olmak üzere yolcu, yük ve bagaj
taşıma ücreti olarak her ne adla olursa olsun aldıkları
tutarlar,
* Türkiye'deki yükleme limanlarından yabancı ülkelerdeki
varış limanlarına veya diğer bir kurumun gemisine
aktarma yapılacak yabancı limana kadar gerçekleşen deniz
ve hava taşımacılığında, bilet bedeli ile birlikte
alınan gider karşılıkları dahil olmak üzere yolcu, yük
ve bagaj taşıma ücreti olarak her ne adla olursa olsun
aldıkaları tutarlar,
* Türkiye dışındaki taşımacılık faaliyeti için kurumlar
hesabına Türkiye'de sattıkları yolcu ve bagaj biletleri
ile Türkiye'de yaptıkları navlun sözleşmeleri
dolayısıyla kendilerine verilen komisyonlar ve ücretler,
Kara taşımalarında, hasılatın Türkiye'de elde edilmiş
sayılması için, taşımanın Türkiye sınırları içinde
gerçekleşmiş olması yeterli olup, yol bedelinin
Türkiye'de alınması şart değildir.
Ancak deniz ve hava taşımacılığında hasılatın Türkiye'de
elde edilmiş satılmasına karşınTürkiye'den yapılmasına
bağlıdır. Yabancı ulaştırma kurumları tarafından yabancı
ülkelerdeki yükleme veya kalkış limanlarından
Türkiye'deki varış limanlarına kadar yapılan deniz ve
hava ulaştırmalarında alınan yolcu, yük ve bagaj taşıma
ücretleri bu kapsamın dışındadır.
Dolayısıyla deniz ve hava taşımacılığında ücrete esas
mesafe Türkiye sınırlarını aşmakta ve bir Türk
limanından yabancı limana yapılan taşıma ücretinin
tanımını kapsamaktadır.
Deniz ve hava taşımacılığı hasılatın Türkiye'de elde
edilmiş sayılması için yüklemenin Türkiye limanlarından
yapılması gerekli ve aynı zamanda yeterli olup, taşıma
işi karşılığı ücretin Türkiye içinde veya dışında
alınmış olmasının herhangi bir önemi yoktur.
Taşıma işine aracılık yapanlar çoğu kez bilet ve navlun
bedelleri ile birlikte, Türkiye'deki bazı kurumlar adına
aidat veya hisseler tahsil etmekte ve bunlar için de bir
komisyon almaktadırlar. Bu komisyonlarda Türkiye'de elde
edilmiş hasılat sayılmaktadır. Vergi Usul Yasası'nın
207'nci maddesi gereği olarak yabancı ulaştırma
kurumları ve bunları Türkiye'de temsil eden şube ve
acenteleri "Hasılat defteri" tutmakla yükümlüdürler.
Kurumlar Vergisi Yasası'nın 23. maddesi hükmü gereği
olarak belirlenen ve hasılat defterlerine kayıt edilen
toplam hasılat tutarlarına ortalama emsal oranları
uygulanmak suretiyle dar yükümlü ulaştırma kurumlarının
kurum kazançları hesaplanmaktadır.
Veysi Seviğ
10.10.2008 |
