|
YENİ
TÜRK TİCARET KANUNDA TİCARİ DEFTERLER VE
ENVANTER
I.
TİCARİ DEFTERLER VE DEFTER TUTMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ
Yeni
Ticaret Kanunu, Ticari işlemlere ilişki olmak
üzere hayatımıza yeni bir takım uygulamaları
sokmuştur.
Meslek
mensuplarını , İşletme sahip ve Yöneticilerini
doğrudan ilgilendirmesi yönü ile Ticari
Defterleri irdelemkte fayda bulunmaktadır. Buna
göre, Ticari defterler başlığı altında Defter
Tutma ve Envanter konusu geçmektedir. 64.madde,
defter Yükümlülüğü ile; Her tacir, ticari
defterleri tutmak ve defterlerinde, ticari
işlemleriyle malvarlığı durumunu, Türkiye
Muhasebe Standartlarına ve 88 inci madde
hükümleri başta olmak üzere bu Kanuna göre
açıkça görülebilir bir şekilde ortaya koymak
zorundadır. Defterler, üçüncü kişi uzmanlara,
makul bir süre içinde yapacakları incelemede
işletmenin faaliyetleri ve finansal durumu
hakkında fikir verebilecek şekilde tutulur.
İşletme faaliyetlerinin oluşumu ve gelişmesi
defterlerden izlenebilmelidir.
Tacir,
işletmesiyle ilgili olarak gönderilmiş bulunan
her türlü belgenin, fotokopi, karbonlu kopya,
mikrofiş, bilgisayar kaydı veya benzer şekildeki
bir kopyasını, yazılı, görsel veya elektronik
ortamda saklamakla yükümlüdür.Ticari defterler,
açılış ve kapanışlarında noter tarafından
onaylanır. Kapanış onayları, izleyen faaliyet
döneminin altıncı ayının sonuna kadar yapılır.
Şirketlerin kuruluşunda defterlerin açılışı
ticaret sicili müdürlükleri tarafından da
onaylanabilir. Açılış onayının noter tarafından
yapıldığı hâllerde noter, ticaret sicili
tasdiknamesini aramak zorundadır. Türkiye
Muhasebe Standartlarına göre elektronik ortamda
veya dosyalama suretiyle tutulan defterlerin
açılış ve kapanış onaylarının şekli ve esasları
ile bu defterlerin nasıl tutulacağı Sanayi ve
Ticaret Bakanlığınca bir tebliğle belirlenir.
Pay
defteri, yönetim kurulu karar defteri ve genel
kurul toplantı ve müzakere defteri gibi
işletmenin muhasebesiyle ilgili olmayan
defterler de ticari defterlerdir.Yevmiye,
defteri kebir ve envanter defteri dışında
tutulacak defterler Türkiye Muhasebe
Standartları Kurulu tarafından bir tebliğ ile
belirlenir.
II –
DEFTERLERİN TUTULMASI
65.
maddede belirtildiği üzere, Defterler ve gerekli
diğer kayıtlar Türkçe tutulur. Kısaltmalar,
rakamlar, harfler ve semboller kullanıldığı
takdirde bunların anlamları açıkça
belirtilmelidir. Defterlere yazımlar ve
diğer gerekli kayıtlar, eksiksiz, doğru,
zamanında ve düzenli olarak yapılır.Bir yazım
veya kayıt, önceki içeriği belirlenemeyecek
şekilde çizilemez ve değiştirilemez. Kayıt
sırasında mı yoksa daha sonra mı yapıldığı
anlaşılmayan değiştirmeler yasaktır.
Defterler
ve gerekli diğer kayıtlar, olgu ve işlemleri
saptayan belgelerin dosyalanması şeklinde veya
veri taşıyıcıları aracılığıyla tutulabilir; şu
şartla ki, muhasebenin bu tutuluş biçimleri ve
bu konuda uygulanan yöntemler Türkiye Muhasebe
Standartlarına uygun olmalıdır. Defterlerin ve
gerekli diğer kayıtların elektronik ortamda
tutulması durumunda, bilgilerin saklanma
süresince bunlara ulaşılmasının ve bu süre
içinde bunların her zaman kolaylıkla okunmasının
temin edilmiş olması şarttır. Elektronik ortamda
tutulma hâlinde birinci ilâ üçüncü fıkra
hükümleri kıyas yoluyla uygulanır.
III
- ENVANTER
Daha
önceki makalelerimizde Envanter tanımını
yapmıştık. Buna gerek duymamakla beraber
66.maddede belirtildiği üzere, Her tacir,
ticari işletmesinin açılışında, taşınmazlarını,
alacaklarını, borçlarını, nakit parasının
tutarını ve diğer varlıklarını eksiksiz ve doğru
bir şekilde gösteren ve varlıkları ile
borçlarının değerlerini teker teker belirten bir
envanter çıkarır.
Tacir
açılıştan sonra her faaliyet döneminin sonunda
da böyle bir envanter düzenler. Faaliyet dönemi
veya başka bir kanuni terimle hesap yılı oniki
ayı geçemez. Envanter, düzenli bir işletme
faaliyetinin akışına uygun düşen süre içinde
çıkarılır.
Maddi
duran malvarlığına dâhil varlıklarla, ham ve
yardımcı maddeler ve işletme malzemeleri düzenli
olarak ikame ediliyor ve toplam değerleri
işletme için ikinci derecede önem taşıyorsa,
değişmeyen miktar ve değerle envantere
alınırlar; şu şartla ki, bunların mevcutları
miktar, değer ve bileşim olarak sadece küçük
değişikliklere uğramış olsunlar. Ancak, kural
olarak üç yılda bir fiziksel sayım yapılması
zorunludur.
Aynı
türdeki stok malvarlığı kalemleri, diğer aynı
nitelikteki veya yaklaşık aynı değerdeki
taşınabilir malvarlığı unsurları ve borçlar ayrı
ayrı gruplar hâlinde toplanabilir ve ortalama
ağırlıklı değer ile envantere konulabilir.
IV –
ENVANTERE İLİŞKİN KOLAY YÖNTEMLER
Meslektaşlarımızın bildiği üzere, Envanter
çıkarılırken, malvarlığı mevcudu, sondaj
yöntemine göre ve genel kabul gören
matematiksel-istatistiksel yöntemler yardımı ile
çeşit, miktar ve değer olarak belirlenir.
Kullanılan yöntem, Türkiye Muhasebe
Standartlarına uygun olmalıdır. Bu şekilde
düzenlenen envanterin vardığı sonuçlar, fiziksel
sayım yapılmış olsaydı elde edilecek olan
envanterin sonuçlarına eş düşmelidir.
Bir
faaliyet döneminin kapanış envanteri
düzenlenmesinde Türkiye Muhasebe Standartlarına
uygun başka bir yöntemin uygulanması suretiyle,
cins, miktar ve değer olarak malvarlığı
mevcudunun güvenle tespiti sağlanabiliyorsa
fizikî envanter gerekli değildir.
Faaliyet
döneminin kapanışında, fizikî sayım veya ikinci
fıkraya göre izin verilen diğer bir usul
kullanılarak malvarlığı kalemlerinin cins,
miktar ve değerine göre faaliyet döneminin
kapanışından önceki üç veya sonraki iki ay
içinde bulunan bir gün itibarıyla düzenlenmiş
özel bir envanterde gösterilmişse, ayrıca bu
özel envantere dayalı olarak ve Türkiye Muhasebe
Standartlarına uygun bir şekilde ileriye dönük
tahmin yöntemiyle, faaliyet döneminin sonunda
mevcut varlıkların o faaliyet döneminin sonu
itibarıyla değerlemesi doğru yapılıyorsa,
varlıklara ilişkin envanterin yapılmasına gerek
yoktur
Yararlanılan Kaynak
Yeni Türk
Ticaret Kanunu
Kadir
DODİ
Mali Müşavir-Denetçi
18.02.2011
|
