|
VERGİ DAİRESİ
BAŞKANI NASIL ATANIR GÖREV YETKİ VE SORUMLULUKLARI NELERDİR
I. GİRİŞ
Maliye Bakanlığının ana hizmet birimlerinden biri
olan Gelirler Genel Müdürlüğü 5345 sayılı kanunla
kaldırılmış yerine Bakanlığa bağlı Gelir İdaresi
Başkanlığı kurulmuş, bu tarihten itibaren de Gelir
İdaresi Başkanlığı, vergi dairesi başkanlığı, vergi
dairesi başkanı gibi yeni kurum ve unvanlar sıkça
kullanılmaya başlanmıştır.
Bu yazımızda, 5 yıllık uygulama süresince adından
sıklıkla bahsedilen ve kimi zaman değişik unvanlarla
karıştırılan vergi dairesi başkanı unvanı hakkında bilgi
verilmiş; atanma usulü, görev, yetki ve sorumlulukları
hakkında açıklamalar yapılmıştır.
II. VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIKLARI
VE VERGİ DAİRESİ BAŞKANI
A. VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIKLARI
Gelir İdaresi Başkanlığının kurulduğu 2005
yılından bu yana adı sıkça duyulan ve 29 ilde kurulan
vergi dairesi başkanlıkları, Türkiye’nin vergi
gelirlerinin %95’inin toplandığı ve faal mükelleflerin
%85’inin bulunduğu illerde Gelir İdaresi Başkanlığına
doğrudan bağlı olarak ve 5345 sayılı Kanuna dayanılarak
Bakanlar Kurulu Kararıyla kurulmuştur.
29 ilde faaliyet gösteren vergi dairesi
başkanlıklarının sayısı İstanbul’da bulunan Büyük
Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığıyla birlikte 30
adettir.
Her vergi dairesi başkanlığı, kurulduğu ilin
hudutları içerisinde yetkilidir.
Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı hariç
diğerlerinin henüz “vergi dairesi” ve “tahsil dairesi”
sıfatı yoktur. Bu sıfatlar, halen “vergi dairesi
müdürlükleri ile mal müdürlüklerine” aittir.
Vergi dairesi başkanlıklarının kurulmadığı 52
ilimizde vergi ile ilgili işlemler eskiden olduğu gibi
Defterdarlıklara bağlı olarak faaliyet gösteren vergi
dairesi müdürlüklerince yapılmaktadır.
Vergi dairesi başkanlığı kurulmuş olan illerde,
tüm vergi daireleri ile mal müdürlüklerinin gelir
birimleri başkanlığa bağlı olarak faaliyetlerini
sürdürmektedirler.
Öte yandan bu illerde vergi inceleme ve
denetimleri Başkanlığa bağlı Denetim Grup Müdürlüğü
bünyesindeki vergi denetmenleri marifetiyle
yürütülmektedir. Yaygın yoğun vergi denetimleri ise
Denetim Koordinasyon Müdürlükleri marifetiyle yapılmakta
olup bu müdürlükte çalışan görevliler özel yoklama yetki
belgeli memurlardır.
B. VERGİ DAİRESİ BAŞKANI
5345 sayılı yasanın 25’inci maddesi “vergi
dairesi başkanı” başlığını taşımaktadır. Bu madde
hükmünde, vergi dairesi başkanının, başkanlığın amiri
olduğu ve madde hükmünde yer alan görevleri ifa etmekten
doğrudan Gelir İdaresi Başkanlığına karşı sorumlu olduğu
belirtilmiştir.
Anılan kanunun 33’üncü maddesinde Gelir
İdaresi Başkanlığının görev alanına giren konularda
“mülki idare amirleri”ne, “mahallin en büyük memuru”na,
“ilin en büyük mal memuru”na, “defterdar”a,
“malmüdürü”ne yapılmış atıflar, ilgisine göre vergi
dairesi başkanına yapılmış sayılır hükmüne yer
verilmiştir.
5345 sayılı Kanunun 24’üncü maddesine dayanılarak
çıkarılan Vergi Dairesi Başkanlıklarının Kuruluş ve
Görev Yönetmeliğinin 5’nci maddesinde de vergi dairesi
başkanı ile ilgili düzenlemeler yapılmıştır. Bu madde
metninde yasadaki düzenlemeler tekrar edilmiştir.
Maddenin ikinci fıkrasında ise, anılan yasanın 33’üncü
maddesi gereğince başkanın, başkanlığının görev
alanına giren konularda mevzuatın mülki idare
amirine, mahallin en büyük memuruna, ilin
en büyük malmemuruna verilmiş görev ve yetkileri
haiz olduğu belirtilmiştir.
Bu hükümdeki “başkanlığının”
ibaresinin vergi dairesi başkanlığını ifade ettiği
kuşkusuzdur. Bilindiği üzere mülki idare amiri, ilin en
büyük memuru ifadesi, illerde vali, ilçelerde kaymakam
için kullanılmaktadır.
Bu durumda, vergi dairesi başkanlığının görev
alanına giren konularda, diğer mevzuatta mülki
idare amirine veya ilin en büyük memuruna
verilmiş olan görev ve yetkiler, 5345 sayılı kanun ve bu
kanuna dayalı olarak çıkarılan yönetmelik düzenlemeleri
uyarınca, başkanlık kurulan illerde vergi dairesi
başkanına tanınmış olmaktadır.
Vergi dairesi başkanlığının görevleri, 5345
sayılı kanunun 24’üncü maddesinde düzenlenmiştir. Buna
göre vergi dairesi başkanlığının görev ve yetkileri;
1.
Yetki alanı içindeki mükellefi tespit etmek,
2.
Vergi ve benzeri mali yükümlülüklere ilişkin
tarh, tahakkuk, tahsil, terkin, tecil, iade, ödeme,
muhasebe ve benzeri işlemleri yapmak,
3.
Bu işlemler ile personel atama, disiplin, terfi,
sicil, harcırah ve benzeri özlük işlemlerinden dolayı
idarî yargı mercileri nezdinde yaratılan ihtilaflarla
ilgili olarak bu merciler nezdinde talep ve savunmalarda
bulunmak
4.
Gerektiğinde temyiz ve tashihi karar talebinde
bulunmak,
5.
Yargı kararlarının uygulanması işlemlerini
yürütmek,
6.
Vergi uygulamalarını geliştirmek ve iyileştirmek,
7.
Mükelleflere kanunların uygulanması ile ilgili
görüş bildirmek,
8.
Mükellefi hakları konusunda bilgilendirmek ve
uygulamalarında mükellef haklarını gözetmek,
9.
Mükellef hizmetleri ile bilgi işlem, istatistik,
bilgi toplama, eğitim, satın alma, kiralama, vergi
inceleme ve denetimi, uzlaşma, takdir ve benzeri
görevleri ve işlemleri yürütmektir.
Yukarıda belirtilen görevler kapsamında diğer
mevzuatta mülki idare amiri, mahalli en büyük memur,
ilin en büyük memuru, defterdar unvanlarına verilmiş
olan görev ve yetkiler anılan yasal düzenleme uyarınca
vergi dairesi başkanına geçmiştir.
6183 sayılı kanunun 13’üncü maddesinde “alacaklı
amme idaresinin mahalli en büyük memuru” ibaresi ile
ihtiyati hacizde yetkili kamu görevlisi belirlenmiş olup
yukarıdaki açıklamalara göre Devlete ait amme
alacaklarında ihtiyati haciz kararı vermeye yetkili kişi
başkanlıkların olduğu illerde vergi dairesi başkanıdır.
Benzer şekilde aynı kanunun 64’üncü maddesinde
haciz varakasını tasdik edecek olan merci “alacaklı amme
idaresinin mahalli en büyük memuru” veya tevkil edeceği
memur olarak belirlenmiştir. Bu hükümde de alacaklı amme
idaresi Devlet olan amme alacaklarında haciz varakasını
tasdik etmeye yetkili olan vergi dairesi başkanıdır.
Aynı hükme göre vergi dairesi başkanı bu yetkisini
altlarına devredebilir.
Diğer bir düzenleme ise haczedilmiş
gayrimenkullerin satış komisyonu ile ilgili olanıdır. Bu
maddeye göre satış komisyonu il ve ilçelerde en büyük
mal memurunun veya vekil kılacağı memurun reisliği
altında, hükümde belirtilen diğer kişilerden teşekkül
edecektir. Bu durumda il ve ilçelerde kurulacak satış
komisyonlarına vergi dairesi başkanı veya tevkil edeceği
kişi başkanlık edecektir. Öte yandan satılamayan
gayrimenkullerin teferruğ edilmesi kararı da, reisi
vergi dairesi başkanı veya tevkil ettiği kişi olan satış
komisyonu karar verecektir.
Öte yandan Vergi Usul Kanununun incelemeye
yetkilileri belirleyen 135’inci maddesinde geçen “ilin
en büyük mal memuru” sıfatı başkanlık kurulan illerde
vergi dairesi başkanını ifade ettiğinden vergi dairesi
başkanları vergi incelemesine de yetkilidirler.
III. VERGİ DAİRESİ BAŞKANININ
ATAMA USULÜ
Vergi dairesi başkanları, 5345 sayılı kanunun
atamaya ilişkin 28’nci maddesi hükmü uyarınca halen,
Gelir İdaresi Başkanının önerisi üzerine Maliye Bakanı
tarafından atanmaktadırlar.
5345 sayılı kanunun 28’inci maddesi hükmüne göre
vergi dairesi başkanı kadrolarına atanabilmek için
gerekli şartlar eğitim ve hizmet süresiyle ilgili olup
aşağıda belirtilmiştir.
1.
Hukuk, siyasal bilgiler, iktisat, işletme,
iktisadi ve idari bilimler fakültelerinde en az lisans
düzeyinde yüksek öğrenim görmüş olmak ve
2.
Devlet memuriyetinde en az on hizmet yılını
doldurmuş olanlardan; Gelir İdaresi Başkanlığı’nda en az
üç yıl yönetici düzeyinde çalışmış olmak,
3.
Devlet memuriyetinde en az on hizmet yılını
doldurmuş maliye müfettişi, hesap uzmanı veya gelirler
kontrolörü olmak
gerekir.
Buna göre vergi dairesi başkanı olarak atanabilmek
için, belirtilen alanlarda lisans eğitimini tamamlamış
olmak şartı yanında en az on yıl devlet memuriyeti
hizmet süresini doldurmuş ve bu sürede en az üç yıl
yönetici düzeyinde çalışmış olmak gerekmektedir.
Diğer yandan devlet memuriyetinde on yıl hizmet
süresini doldurmuş olan maliye müfettişi, hesap uzmanı
ve gelirler kontrolörleri de vergi dairesi başkanı
olarak atanabilecektir.
Gelir idaresi başkan yardımcıları, daire
başkanları ve vergi dairesi başkanlarının atama usulünü
düzenleyen hüküm Anayasa Mahkemesi tarafından Anayasa’ya
aykırı bulunmuş ve oybirliğiyle iptal edilmiştir.
Anayasa Mahkemesi, 02.07.2009 tarihli ve 2005/66
Esas, 2009/102 Karar sayılı kararında; vergi dairesi
başkanlarını;
1.
Kamu politikasının tayinine katılan,
2.
Etkin bir otoriteye sahip olan,
3.
Kuruluşların amacının gerçekleşmesinde önemli
yetki ve sorumluluklarla donatılan,
4.
Planlama, örgütlenme, personel ve kadrolarını
yöneten,
5.
Denetim ve temsil gibi işlevleri yerine getiren
üst düzey yönetici konumunda
kamu görevlileri
olarak değerlendirmiş ve
başkanların atamalarının müşterek kararname ile
yapılmasını Anayasal bir zorunluluk olarak
görmüştür.
Diğer yandan, Anayasa Mahkemesi, anılan madde
hükmünün iptal edilmesi nedeniyle doğacak hukuksal
boşluk kamu yararını ihlal edici nitelikte görüldüğünden
iptal hükmünün, kararın resmî gazete’de yayımlanmasından
başlayarak dokuz ay sonra yürürlüğe girmesine, oybirliği
ile karar vermiştir.
Bu karar uyarınca vergi dairesi başkanlarının,
2451 sayılı Bakanlıklar ve Bağlı Kuruluşlarda Atama
Usulüne İlişkin Kanun kapsamında atanması için
yasal düzenleme
yapılması gerekmektedir. Böyle bir düzenleme yapılması
durumunda vergi dairesi başkanları Maliye Bakanı,
Başbakan ve Cumhurbaşkanı tarafından imzalanan müşterek
kararla atanacak, nakilleri ve görevden alınmaları da
aynı usule göre yapılacaktır. Bunun için yeni bir
kanunla, anılan kanuna ekli II sayılı cetvele “vergi
dairesi başkanı” unvanının eklenmesi gerekmektedir.
IV. VERGİ DAİRESİ BAŞKANININ
GÖREV, YETKİ VE SORUMLULUKLARI
A. GÖREVLERİ
5345 sayılı kanunun 25’inci maddesi vergi dairesi
başkanı başlıklı olup, maddede vergi dairesi başkanının
görevleri de belirtilmiştir.
Buna göre vergi dairesi başkanının görevleri;
1.
Yetki alanındaki işlemlerin mevzuat hükümlerine
göre yürütülmesi ve izlenmesi,
2.
Vergi inceleme ve denetimlerinin
gerçekleştirilmesi,
3.
Kendisine bağlı birimlerin görevlerini etkin bir
şekilde yerine getirmelerinin sağlanması,
4.
Mükelleflere kanunların uygulanmasına ilişkin
görüş bildirilmesi,
5.
Mükellef haklarının gözetilmesi,
6.
Faaliyetleri hakkında Başkanlığın
bilgilendirilmesi,
7.
Kanunlara aykırı hareketi görülenler hakkında
takibatta bulunulması ve
8.
Emrine atanan personelin özlük işlemlerinin
yürütülmesi
olarak belirtilmiştir.
Vergi dairesi başkanının görevleri daha ayrıntılı
bir şekilde anılan kanunun 24’üncü maddesine dayanılarak
çıkarılan Vergi Dairesi Başkanlıklarının Kuruluş ve
Görev Yönetmeliğinin 26’ncı maddesinde
18 bent halinde
sayılmıştır.
B. YETKİLERİ
Anılan yönetmeliğin 27’nci maddesi vergi dairesi
başkanının yetkilerini düzenlemiştir.
Buna göre vergi dairesi başkanının; çeşitli
mevzuatla doğrudan doğruya kendisine verilmiş olan ve
bir daire yöneticisi olarak sahip olduğu yetkileri
vardır. Öte yandan 5345 sayılı yasanın 27’nci
maddesindeki hükümlere istinaden Gelir İdaresi
Başkanlığı tarafından devredilen yetkileri de
bulunabilmektedir.
Vergi dairesi başkanı, başkanlığın kurulduğu il
sınırları dâhilinde yetkilerini kullanabilmektedir.
Yukarıda da bahsedildiği üzere, vergi dairesi
başkanı, vergi dairesi başkanlığının görev alanına
giren konularda, mevzuatla mülki idare amirlerine,
mahallin en büyük memuruna, ilin en büyük malmemuruna
verilmiş olan görev ve yetkileri de haizdir.
Öte yandan vergi dairesi başkanları,
başkanlığında görevli olan,
·
Gelir idaresi grup müdürlerinin 1’nci,
·
Vergi dairesi müdürlerinin, birim
müdürlerinin ve vergi denetmenlerinin 2’nci,
·
Müdür yardımcısı ve vergi dairesi müdür
yardımcısının 3’üncü,
sicil amiridir.
Vergi dairesi başkanları, başkanlığında görevli
olan,
·
Gelir idaresi grup müdürlerinin 1’nci,
·
Müdür ve vergi dairesi müdürleri ile vergi
denetmenlerinin,
üst disiplin amiridirler.
C. SORUMLULUKLARI
5345 sayılı Kanunun 25’inci maddesinde yukarıda
sayılan görevlerin ifasından dolayı vergi dairesi
başkanının doğrudan Gelir İdaresi Başkanlığına karşı
sorumlu olduğu hükme bağlanmıştır.
Diğer yandan Yönetmeliğin 28’inci maddesi vergi
dairesi başkanının sorumluluklarını üç bent halinde
sayarak belirlemiştir. Buna göre vergi dairesi başkanı;
a)
Görevlerini mevzuata, stratejik plan ve programlara,
performans ölçütlerine ve hizmet kalite standartlarına
uygun olarak yürütmekten,
b) Devrettiği
yetkilerin iyiye kullanılmamasından,
c) Kanunların
uygulanması ile ilgili olarak verdiği emirlerden doğan
Hazine zararlarından,
sorumludur.
Gelir İdaresi Başkanlığı Disiplin ve Sicil
Amirleri Yönetmeliklerine göre vergi dairesi
başkanlarının 1’nci sicil amiri ve disiplin amiri Gelir
İdaresi Başkanı olarak belirlenmiştir. Anılan
yönetmeliklerde vergi dairesi başkanlarının 2’nci ve
3’ncü sicil amiri ve üst disiplin amiri yoktur.
V. SONUÇ
5345 sayılı kanunla birlikte 2005 yılından buyana
vergi idaresinin merkez ve taşra teşkilatında yeni bazı
kurumlar ve unvanlar oluşturulmuştur. Bu kurum ve
unvanlardan biri de, Gelir İdaresi Başkanlığı’na
doğrudan bağlı olarak 29 ilde faaliyet gösteren vergi
dairesi başkanlıkları ve bu başkanlıkların amiri vergi
dairesi başkanlarıdır.
Yukarıdaki bölümlerde, vergi dairesi
başkanlıkları hakkında özet bilgilere yer verilmiş olup
izleyen bölümlerde ise vergi dairesi başkanlarının atama
usulü, görev, yetki ve sorumluluklarına ilişkin
açıklamalar yapılmıştır.
Vergi dairesi başkanının görevleri
Madde 26-
Vergi dairesi başkanı aşağıda yazılı işleri yapmakla
görevlidir.
a) Mevzuat ve
talimatlarla doğrudan kendisine verilen görevleri
yapmak.
b) Grup
müdürü, diğer müdürler ve vergi dairesi müdürleri ile
birlikte vergi dairesi başkanlığı sorumluluğuna verilen
iş ve işlemleri yapmak.
c) Vergi
dairesi başkanlığı işlemleri ile ilgili olarak idari
yargı mercilerine intikal ettirilen ihtilaflarda,
Hazineyi temsilen talep ve
savunmada bulunmak.
d) Vergi
dairesi başkanlığında yürütülen iş ve işlemleri sürekli
ve düzenli olarak izlemek, değerlendirmek ve denetlemek.
e) Uygulamada
karşılaşılan eksiklik ve aksaklıkları giderici
tedbirleri almak, müdürlüklerin koordinasyonunu ve
uygulama birliğini sağlamak.
f) Vergi
dairesi başkanlığı yöneticisi olarak, personel yönetimi
ile ilgili gerekli işlemlerin yapılmasını sağlamak ve
tedbirleri almak.
g) Vergi
dairesi başkanlığına atanacak ve başkanlıktan alınacak
memurlar hakkında Gelir İdaresi Başkanlığına görüş ve
öneride bulunmak.
h) Vergi
dairesi başkanlığı ile mükellef ilişkilerinin
geliştirilmesini sağlamak.
i) Vergi
dairesi başkanlığına verilen görevlerin yerine
getirilmesi için gerektiğinde, diğer kuruluşlarla
koordinasyon ve işbirliği yapmak.
j) Grup
müdürlükleri ve diğer müdürlükler ile vergi dairesi
müdürlüklerinin yönetimine vekil tayin etmek ve vekil
tayinlerini sona erdirmek; sağlık, izin, geçici görev ve
benzeri durumlardan kaynaklananlar hariç olmak üzere her
iki durumu Gelir İdaresi Başkanlığına bildirmek.
k) Vergi
dairesi başkanlığının harcama yetkilisi görevini
yürütmek.
l) Vergi
dairesi başkanlığında görevli vergi
denetmenlerini, vergi incelemeleri ve denetim
yapmak konusunda görevlendirmek
ve vergi
denetmenlerince düzenlenen
raporları gereği yapılmak üzere ilgili yerlere
göndermek.
m) Gelir
İdaresi Başkanlığınca, vergi dairesi başkanlığına
devredilen yetkiye dayanarak vergi ve benzeri mali
yükümlülüklere ilişkin
taksitlendirme, tecil ve terkin işlemlerini
yaptırmak.
n) Bütçe
gelirlerinden yapılacak red
ve iadelerde, muhasebe işlem fişini imzalamak.
o) Vergi
dairesi başkanlığının yetki alanı ve görev konuları ile
ilgili soruları cevaplandırmak.
p)
Teftişlerde, teftiş raporlarını ilgililerle birlikte
cevaplandırmak.
r)
İstatistikî bilgileri ilgili
birimlere göndermek.
s) Gelir
İdaresi Başkanlığınca verilen diğer görevleri yapmak.
www.muhasebenet.net |
