|
KAYITDIŞI EKONOMİYLE MÜCADELE
STRATEJİSİ
2008-2010
EYLEM PLANI
Ekonominin rekabet gücünün artırılması ve kamu
finansmanının sağlıklı bir yapıya kavuşturulması
amacıyla 5 Şubat 2009 tarihli ve 27132 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanan 2009/3 nolu Başbakanlık
Genelgesiyle Kayıtdışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi
Eylem Planı yürürlüğe konulmuştur.
Bu planın uygulama sürecinin izlenmesi ve
değerlendirilmesi Gelir
İdaresi Başkanlığı
tarafından yerine getirilecektir.
Eylem planında sorumlu ve koordinatör olarak
belirlenen kuruluşlar aşağıdadır.
1.
Maliye Bakanlığı,
2.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı,
3.
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı,
4.
Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı,
5.
Hazine Müsteşarlığı,
6.
Gümrük Müsteşarlığı,
7.
Sosyal Güvenlik Kurumu,
8.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu,
9.
Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkollü İçkiler
Piyasası Düzenleme Kurumu ve
10.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu,
Sorumlu kuruluşlar,
gerçekleştirilecek eylem ile doğrudan veya dolaylı
ilişkisi bulunan ve koordinatör kuruluşun işbirliği
yaparak somut destek talep edeceği kuruluşlardır. Diğer
taraftan sorumlu kuruluşlar arasında yer alan bazı
kurumlar ise eylem planının hazırlanması sırasında
işbirliği yapılan kurumlarla ortaklaşa proje
gerçekleştirecekleri ifade edilen kamu kurum ve
kuruluşlarıdır.
Koordinatör kurumlar,
aslında öngörülen eylemi gerçekleştirerek süresinde
sonuçlandırmaktan ve gelişmeleri Gelir İdaresi
Başkanlığına doğrudan raporlamaktan sorumlu
kuruluşlardır.
Haziran 2008’de oluşturulmuş olan Kayıtdışı
Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Planının amaçları
ve hedefleri Genelgede aşağıdaki tabloda gösterildiği
gibi belirlenmiştir.
|
AMAÇLAR |
HEDEFLER |
|
1.KAYIT İÇİ
FAALİYETLERİ ÖZENDİRMEK |
Kayıt İçi
İstihdam Yaratma Potansiyelini Güçlendirmek |
|
Gönüllü Uyumu
Artırmak |
|
2.DENETİM
KAPASİTESİNİ GÜÇLENDİRMEK VE YAPTIRIMLARIN
CAYDIRICILIĞINI ARTIRMAK |
Denetim
Kapasitesini Geliştirmek |
|
Veri Tabanı
Paylaşımı |
|
Cezaların
Caydırıcılığını Sağlamak |
|
3.KURUMSAL VE
TOPLUMSAL MUTABAKATI SAĞLAMAK VE
GÜÇLENDİRMEK |
Kurumsal
İşbirliğini Sağlamak, Güçlendirmek ve Devam
Ettirmek |
|
Eğitim ve
Tanıtım Yoluyla Toplumsal Mutabakatı
Sağlamak ve Güçlendirmek |
Tabloda yer alan amaçların gerçekleştirilmesi ve
hedeflere ulaşılabilmesi için hangi eylemlerin
yapılacağı ise genelge ekinde yer alan tablolarda
ayrıntılı olarak gösterilmiştir.
Eylem planının detayına baktığımızda 105 eylem
belirlendiği ve her bir eylem için performans
göstergeleri ile sorumlu ve koordinatör kuruluşun tespit
edildiği anlaşılmaktadır. Diğer yandan her bir eylemin
ne kadar sürede tamamlanacağı da bir takvime
bağlanmıştır.
Kayıtiçi faaliyetleri özendirmek için, çalışma
hayatı ve vergi uygulamaları açısından yapılması
gerekenler kayıtdışı istihdamın önlenmesi ile vergi
bilinci ve vergi ahlakının toplumda yerleşmesinin
sağlanması üzerinde durulmuştur.
Kayıt içi işlemler özendirilirken, kayıtdışı
işlemler yapanların hızlı bir şekilde tespit edilmesi
gerekecektir. İşte bu amaçla tüm kurumlarda mevcut
bilgilerin veri tabanı paylaşımı hedefi çerçevesinde hem
sağlıklı bir şekilde elde edilmesi hem de ilgili
kurumlarla paylaşılması söz konusu olacaktır. Öte yandan
kayıt dışı kalmayı tercih edenlerin tespit edilmesi
üzerine etkili bir şekilde cezalandırılması için denetim
kapasitesi güçlendirilecek ve yaptırımlar caydırıcı hale
getirilecektir. Ancak denetimler bilinçlendirme ve
eğitime dönük yapılacak böylece kişilerin yasalara uygun
hareket etmesi sağlanmış olacaktır.
Kayıtdışılığın toplumsal bir sorun olduğu ve
toplum kesimlerinin tamamını ilgilendirdiği ve çözümünde
de tüm kesimlerin işbirliği ve dayanışma içinde olmakla
mümkün olacağı ana fikrinden hareketle, kurumsal ve
toplumsal mutabakat sağlanmak suretiyle kayıtdışılıkla
daha etkin mücadele edileceği anlaşılmaktadır. Bu
sebeple hem tüm kurumların hem de toplumu oluşturan
kesimlerin temsilcilerinin mutabakatının sağlanması
gerekmektedir.
105 eylem üzerinde göz gezdirdiğimizde
dikkatimizi çekenler aşağıda özetlenerek sıralanmıştır.
1.
Kayıtdışı istihdamın önlenmesi için elektronik
ortamda Alo 170 İhbar
Hattı tesis edilecek,
2.
Tüm kanunlardaki açıklar tespit edilecek ve
kapatılacak,
3.
Vergi dairelerindeki iş süreçleri daha az
maliyetli hale getirilerek geliştirilecek,
4.
İşveren pirim
payında 5 puanlık indirim
yapılacaktır,
5.
Genç işgücü ve kadınların çalışmaya katılmaları
sağlanacaktır,
6.
Özürlü çalıştırma
maliyetlerinin düşürülmesi,
bunlara ait işveren primlerinin yarısının Hazinece
karşılanması,
7.
İşyeri açılması
prosedürünün azaltılması,
bürokratik işlemlerin azaltılması,
8.
Ev işlerinde
çalışan kadınların primlerinin yarısını ödemek
suretiyle isteğe bağlı sigortalı olmaları sağlanacak,
9.
İşverenlerin işçi
ücretlerini bankalar vasıtasıyla ödemesinin
zorunluluk haline getirilmesi,
10.
Part-time çalışanların eksik günler için
isteğe bağlı sigortalı
olarak prim ödemelerine imkan sağlanması,
11.
Maliyece yapılan yoklamalarda çalışan işçi
tespitinin yapılması, tespitlerde çalışanların TC kimlik
numaralarının yazılması,
12.
LPG ve petrol piyasasının gözetim ve denetimine
ilişkin çalışmalar yapılacak,
13.
Dış ticarette
e-belge ve e-imza
uygulamalarına geçilecek,
14.
Vergiyle ilgili her türlü bildirim, beyanname ve
formlar gözden geçirilecek,
15.
Muhtasar beyanname ekinde
ücretlere ilişkin bildirim
verilmesi sağlanacak,
16.
Muhtasar
beyanname ve SGK Bildirimi birleştirilecek,
17.
İnşaat sektöründeki katma değer vergisi rejimi
yeniden düzenlenecek,
18.
Katma değer vergisi iadelerinde
kod sistemine
geçilecek,
19.
Mevzuat sadeleştirilecek, MTV ve Damga vergisinde
tek tebliğ çalışmaları yapılacak,
20.
Gönüllü uyumu artırmak için eğitici broşürler
hazırlanacak,
21.
Kısa Mesaj
Servisiyle,
mükelleflere MTV, Trafik para cezası sorgulaması imkanı
sağlanmıştır.
22.
Vergi idaresi personeli eğitime tabi tutulacak,
mükellef-vergi dairesi
çalışanı ilişkileri
geliştirilecek,
23.
Sektörel bilgilendirme toplantıları yapılacak,
24.
Tarım alanında
lisanslı depoculuk sistemi
katma değer vergisi, damga vergisi, stopaj
istisnalarıyla desteklenerek yerleştirilmeye
çalışılacak,
25.
Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonuyla
işbirliği içinde esnaf ve sanatkarların
bilinçlendirilmesine dönük eğitim çalışmaları yapılacak,
26.
e-fatura
modeli oluşturulacak, sanal alışverişlerde katma değer
vergisi rejimi belirlenecek,
27.
e-belge
oluşturulması, muhafazası ve iletilmesiyle ilgili
çalışmalar yapılacak,
28.
muhasebe kayıtlarının elektronik ortamda
muhafazasına ilişkin standartlar belirlenecek,
29.
taşıt kimlik
birimi sistemi projesi
uygulamaya geçirilecek,
30.
akaryakıt satışlarının
online takibi
sağlanacak,
31.
incelenecek mükellefler
risk analizine dayalı modelle
seçilecek,
32.
e-defter
projesi için teknik ve hukuki altyapı oluşturulacak,
33.
maliye denetçileri, kayıtdışı çalıştırılan
işçilerle ilgili tespitlerini SGK’ya bildirecek, SGK
denetçileri kayıtdışı çalışanlarla ilgili tespitlerini
Maliyeye gönderecek,
34.
e-teftiş
uygulamalarıyla vergi daireleri teftiş edilecek,
35.
say200i ve veri ambarındaki bilgiler
değerlendirilerek kamu harcamaları esas alınarak
önleyici denetimler
yapılacak,
36.
gümrüklerde yolcu taşıyan firmalara
varış öncesi bilgi verme
yükümlülüğü getirilecek,
37.
POS cihazlarının
yazar kasa niteliğine
kavuşturulması için çalışmalar yapılacak,
38.
Ulusal maker
uygulamasına geçilecek, akredite laboratuar kurulumu
gerçekleştirilecek,
39.
Gümrük, TAPDK, SGK, GİB, TÜİK, yukarıda
belirtilen Bakanlıkların bilgi işlem veri tabanlarından
oluşan bilgi bankası kurulacaktır.
40.
Sebze ve meyve hallerinde
hal kayıt sistemi
kurulacak,
41.
Merkezi Tüzel
Kişilik Kayıt Projesi
hayata geçirilecek,
42.
Şirketler Bilgi
Sistemi Projesi
kapsamında sanayi envanteri oluşturulacak,
43.
Tüm kurumların bilgilerinden ortak bir
veri havuzu
kurulması için çalışmalar yapılacak,
44.
Yasal düzenlemelerle
vergi cezalarının caydırıcılığı
artırılacak,
45.
SGK’ca uygulanan idari para cezaları artırılacak,
görevi engelleyenlere ağır cezalar öngörülecek, bu
kişiler hakkında suç duyurusunda bulunulması sağlanacak,
46.
Eylem planında sorumlu ve koordinatör kurumlar
arasında işbirliği sağlanacak, eğitim ve bilinçlendirme
faaliyetlerinde yoğunluk ve etkinlik sağlanacak.
Eylem planında yer alan her bir
eylem (bir kısmı için süre sonu öngörülmemiş olmakla
yani sürekli yapılacağı belirtilmekle birlikte) için
öngörülen takvim 2010 yılı sonuna kadar sürecektir.
Gerçekten de kayıtdışı ekonominin
toplumsal bir boyutu olduğu için, toplum kesimlerinin
öncelikle kayıtdışı ekonominin önemli bir sorun olduğunu
ve topluma, ülkeye nelere mal olduğunu fark etmesi ve bu
sorunu çözme konusunda istekli olması gerektiği
anlaşılmaktadır. Bunun farkında olarak hazırlanan eylem
planında da toplumsal mutabakatın sağlanması ve
geliştirilmesi önemli bir amaç olarak belirlenmiş ve bu
amaca ulaşmada hedefler ortaya konulmuştur.
Gerek insanları ve kurumları
kayıtdışılığa iten sebeplerin tespiti ve ortadan
kaldırılması, gerekse kayıtdışı işlem yapanlarla etkin
ve etkili mücadele, ancak toplumsal ve kurumsal
mutabakatla arzu edilen seviyede mümkün olacaktır.
Nihayet eylem planıyla kayıt dışı ekonomiyle mücadelenin
tek bir kurumun ya da sadece devletin görevi ve
sorumluluğunda olmadığı, bu sorunun tüm taraflarının da
en az devletin ilgili kurumları kadar sorumlu ve görevli
olduğu anlaşılmıştır. Bu sebeple kayıtdışı ekonomiyle
mücadelede başarı için, gerek kamunun tüm kurumları ve
gerekse meslek kuruluşları ile sivil toplum
kuruluşlarının bu konudaki katkılarının en yüksek
seviyede ve etkinlikte ortaya konulması gerektiği
açıktır.
Fehmi GÜNAY
Hatay Vergi Dairesi Başkanı
www.muhasebenet.net
25.03.2009 |
