Geçici İş
görmezlik ödeneği
5510 sayılı Genel sağlık sigortası kanunun
18.maddesi geçici iş görmezlik ödeneği ve ödenme
şartlarını düzenlemiştir. Buna göre;
MADDE 18- Kurumca yetkilendirilen hekim
veya sağlık kurullarından istirahat
raporu alınmış olması şartıyla;
a) is kazası veya meslek hastalığı nedeniyle is
göremezlige uğrayan sigortalıya her gün için,
b) (Değişik: 17.4.2008-5754/11 md.) 4 üncü
maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile
5 inci madde kapsamındaki sigortalılardan
hastalık sigortasına tabi olanların hastalık
sebebiyle is göremezlige uğraması halinde, is
göremezligin başladığı tarihten önceki bir yıl
İçinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta
primi bildirilmiş olması şartıyla geçici is
göremezligin üçüncü gününden baslamak üzere her
gün için,
c) (Değişik: 17/4/2008-5754/11 md.) 4 üncü
maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile
(b) bendinde belirtilen muhtarlar ile aynı
bendin (1), (2) ve (4) numaralı alt bentleri
kapsamındaki sigortalı kadının analığı halinde,
doğumdan önceki bir yıl içinde en az doksan gün
kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması
şartıyla, doğumdan önceki ve sonraki sekizer
haftalık sürede, çoğul gebelik halinde ise
doğumdan önceki sekiz haftalık süreye iki
haftalık süre ilâve edilerek çalışmadığı her gün
için,
d) (Değişik: 17.4.2008-5754/11 md.) 4 üncü
maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile
(b) bendinde belirtilen muhtarlar ile aynı
bendin (1), (2) ve (4) numaralı alt bentleri
kapsamındaki sigortalı kadının isteği ve hekimin
onayı ile doğuma üç hafta kalıncaya kadar
çalışılması halinde, doğum sonrası istirahat
süresine eklenen süreler için, geçici is
göremezlik ödenegi verilir.
506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu gereğince
istirahat alan işçilerin istirahat sürelerinin
ilk iki günü için SSK, geçici işgöremezlik
ödeneği ödemez. Bu iki günlük sürenin ücretini
işveren de vermek zorunda değildir.
İş kazası, hastalık veya analık durumu nedeniyle
sağlık raporu alan işçiler için bazı işverenler
sigorta primi yatırmak istemektedir. İşveren,
sağlık sebebiyle çalışamayan işçisinin sosyal
güvenlik yönünden bir hak kaybına uğramasını
istememektedir. Bunun da ötesinde, çalışamayan
işçinin ekonomik anlamda bir kayba uğramaması
için ücret ödemektedir.
Özellikle iş kazasına uğrayan işçilerin maruz
kaldığı olay nedeniyle ortaya çıkan kayıplarını
gidermek isteyen işverenler bu yola başvururlar.
Diğer yandan, hekim raporu ile çalışamayacağı
tespit edilen işçi adına Sosyal Sigortalar
Kurumuna prim ödemenin de bir suç unsuru olduğu
düşünülmektedir.
Raporlu işçi çalıştırılamaz
İlk bakışta bu düşünce doğru gibi görünüyor.
Gerçekten, herhangi bir rahatsızlığı nedeniyle
sağlık raporu alarak çalışmayan kişi için
sigorta primi ödemek çok anlamlı gelmiyor. İlk
akla gelen, raporlu olduğu halde işçinin
çalıştırılmış olmasıdır. Sağlık raporu olduğu
halde işçi çalıştırılırsa ve bunun sonucunda
işçinin hastalığında bir artış meydana gelirse
veya tedavi süreci uzarsa, Sosyal Güvenlik
Kurumu tarafından yapılan sağlık harcamalarının
tamamı işverenden tahsil edilir. Bu nedenlerden
dolayı işverenlere kesinlikle istirahatli olan
işçileri çalıştırmamalarını tavsiye ediyoruz.
Çalışmayan işçiye ücret ödenirse sigorta
primi ödenmeli
İş Kanunu'nda ve Sosyal Sigortalar Kanunu'nda
istirahatlı olan işçi adına sigorta primi
ödenmesi veya ödenmemesi hakkında yakın zamana
kadar açık bir hüküm bulunmamaktaydı. Genel
kural, raporlu olan işçi için işveren sigorta
primi ödemez. İşçi, ortaya çıkan gelir kaybını
prim ödediği hastalık, iş kazası veya analık
sigortası kolundan karşılamaktadır. Yani,
istirahatlı olan işçi, Sosyal Güvenlik Kurumuna
müracaat ederek çalışmadığı günler için iş
göremezlik ödeneği, diğer bir deyişle istirahat
parası almaktadır.
Sosyal Sigortalar Kumru tarafından 1988 yılında
çıkarılan 16 sayılı Genelge ile "Sigortalılara
İstirahatlıyken Ödenen Ücretler" konusu ayrı bir
başlık altında düzenlenmiştir. Buna göre;
"Kurumdan geçici iş göremezlik ödeneği alan
sigortalılara istirahatlı bulundukları devrede
işverenlerce ödenen geçici iş göremezlik ödeneği
ile o devredeki kazancı arasındaki fark
ücretlerin veya bu devrede Kurumca ödenen geçici
iş göremezlik ödeneği nazara alınmadan ödenen
tam ücretlerin bundan böyle Tüzük, Yönetmelik,
Toplu Sözleşme gibi genel düzenleyici
tasarruflara dayanarak veya işverence atıfet
kabilinden ödenmiş olmasına bakılmaksızın 506
sayılı Kanunun 77. maddesinin (a) fıkrası
kapsamında mütalaa edilerek prime tabi
tutulması, bu fark ücretlerin prime esas asgari
günlük kazancın altında kalması halinde 506
sayılı Kanunun 78. maddesi gereğince prime esas
asgari günlük kazana iblağ edilmek suretiyle iş
kazaları ve meslek hastalıkları sigortası primi
de dahil olmak üzere prime tabi tutulması ve bu
primlerin ilişkin olduğu sürenin, aylık sigorta
primleri bildirgeleri ile dört aylık sigorta
primleri bordrolarında gün sayısı olarak
gösterilmesi gerekmektedir
İşte, istirahatlı işçiye yapılan ücret
ödemelerinin sigorta primine tabi tutulması ve
işçi adına hizmet olarak kayıt edilmesi, söz
konusu genelgenin bu düzenlemesine
dayanmaktaydı.Burada herksin yanlış anladığı
prim ödeme günü işçinin çalıştığı günü
gösterdiği ve buraya herhangi bir gün yazılması
halinde çalışmayan işçinin çalışmış gibi
gösterilmesi manasına geldiği
yanılgısıdır.Halbuki Kurum prim ödeme gün
sayılarını işçinin çalışdığı değil ücret aldığı
günler dikkate alınarak hesaplamaktadır.Ve
kişinin çalışmaması ücret almamasına engel
değildir. SSK raporlu işçiye geçici iş
göremezlik ödeneği öderken, işverenlerden
çalışıp-çalışmadığını sormaktadır; ücret
alıp-almadığını değil, çünkü raporlu işçiyi
çalıştırmak suçtur, ücret ödemek ise suç
değil.Geçici iş görmezlik ödeneği alan
personelin çalışmadığını aldığı istirahat
raporunu elektronik ortamda girerek (çalışmazlık
belgesini) kuruma bildirim yapılmaktadır.
Bu çalışmazlık belgesinin girilmemesi durumda
ise kurum işçinin çalışmış olduğunu kabul
etmektedir. Ve nihayet SGK kurumu bununla ilgili
olarak 28.09.2008 tarih ve 27011 sayılı Resmi
gazete yayınladığı “AYLIK PRİM VE HİZMET
BELGESİNİN SOSYAL GÜVENLİK KURUMUNA VERİLMESİNE
VE PRİMLERİN ÖDENME SÜRELERİNE DAİR USUL VE
ESASLAR HAKKINDA TEBLİĞ“ ile konuya açıklık
getirmiştir. Buna göre;
e- İşverenlerce, Kurumumuzdan geçici iş
göremezlik ödeneği alan sigortalılara,
istirahatlı oldukları süreler için ücret
ödenmesi halinde prim ödeme gün sayısının
hesaplanması Kurumumuzdan geçici iş göremezlik
ödeneği alan (ay/dönem içinde istirahatlı olan)
sigortalıların prim ödeme gün sayıları, “d”
bölümde açıklandığı üzere ücret aldığı günler
dikkate alınmak suretiyle hesaplanmaktadır.
İşverenlerce Kurumumuzdan geçici iş göremezlik
ödeneği alan sigortalılara, Kurumumuzca ödenen
geçici iş göremezlik ödeneği ile normal günlük
kazançları arasındaki fark ücretleri veya
Kurumumuzca ödenen geçici iş göremezlik ödeneği
dikkate alınmaksızın ayrıca normal günlük
ücretlerinin ödendiği durumlarda, geçici iş
göremezlik ödeneği alan sigortalılara
istirahatlı bulundukları süreler için
işverenlerince yapılan bu ödemeler, 506 sayılı
Kanunun 77 inci maddesinin birinci fıkrasının
(a) bendi kapsamında değerlendirilerek prime
tabi tutulacaktır.
Dolayısıyla prime tabi tutulan bu ödemelerin
sigorta primine esas günlük kazanç alt sınırının
altında kalması halinde, 506 sayılı Kanunun 78
inci maddesi gereğince prime esas günlük kazanca
tamamlanarak, iş kazası ve meslek hastalığı
sigortası primi de dahil olmak üzere prime tabi
tutulması ve bu primlerin ilişkin olduğu
sürelerin aylık prim ve hizmet belgesinde prim
ödeme gün sayısına ilave edilmesi gerekmektedir.
Örnek - Özel sektöre ait bir işyerinde
çalışmakta iken 17/3/2009 - 25/3/2009 döneminde
istirahatlı olması nedeniyle Kurumumuzdan geçici
iş göremezlik ödeneği alan bir sigortalı için,
işvereni tarafından bu süreler için Kurumumuzca
ödenen geçici iş göremezlik ödeneği dikkate
alınmaksızın tam ücretinin ödendiği
varsayıldığında, söz konusu sigortalının
2009/Mart ayındaki prim ödeme gün sayısı 30
olacaktır
Ayrıca, hem 1475 sayılı mülga İş Kanununda ve
hem de 4857 sayılı İş Kanununda bu konu ile
ilgili şöyle bir hüküm bulunmaktadır. İşveren,
istirahatlı olan işçisine ücret ödemesi yaparsa,
işçisinden SSK'dan aldığı istirahat parasını
geri isteyebilir. İşçiye raporlu olduğu sürece
tam ücret ödemesi yapan işveren, işçinin SSK'dan
aldığı hastalık ödeneğini talep hakkına sahiptir
Orhan Ustaoğlu
Muhasebe Uzmanı
orhan_ustaoglu@hotmail.com
07.04.2009 |
