kişiden satın aldığı veya başka suretle temin ettiği bir
malın zilyetliğini,her türlü faydayı sağlamak üzere ve
belli bir süre feshedilmemek şartıyla kira bedeli
karşılığında, kiracıya bırakmasını öngören bir
sözleşmedir. (FKK.md.4) Finansal
Kiralamaya taşınır ve taşınmaz tüm mallar konu olabilir.
Ancak patent gibi fikri ve sınai haklar finansal
kiralamanın kapsamı dışındadır. (FKK.md 5)
Finansal
kiralamaya konu olan malların yeni olmaları şarttır.
Yeni olmasalar dahi finansal kiralamaya konu olacak
iktisadi kıymetler Hazine Müsteşarlığınca
belirlenmektedir. (FKK.md 9) kiracı, finansal kiralama
konusu maldaki zilyetliğini bir başkasına devredemez.(FKK.md
15)
Söz
konusu mal kiralayan şirketin mülkiyetindedir.kiralayan
şirket söz konusu malı sözleşme süresince sigorta
ettirmek zonundadır.Sigorta primlerinin ödenmesi
kiracıya aittir.(FKK.md.17)
FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMİNİN UNSURLARI
4842 sayılı
kanunla (01.07.2003) VUK’na “Finansal Kiralama
İşlemlerinde Değerleme” başlığı altında mük. 290.’ıncı
madde eklenmiştir.
Vergi Usul Kanunu’nda yapılan
düzenlemeye göre kiralama ister leasing şirketi
tarafından ister diğer ticari işletmeler tarafından
yapılsın şu dört kriterden herhangi birisine uyulması
halinde, kiralama finansal kiralama işlemi kabul
edilerek değerlendirilecektir. (VUK GT.319)
Kiralanan iktisadi
kıymetin mülkiyetinin kira süresi sonunda kiracıya
devredilmesi,
Kiracıya kira süresi sonunda iktisadi kıymeti rayiç
bedelinden düşük bir bedelle satın alma hakkı
tanınması,
Kiralama süresinin, iktisadi kıymetin ekonomik ömrünün %
80’inden daha büyük bir bölümünü kapsaması,
Kira
ödemelerinin bugünkü değerinin toplamının iktisadi
kıymetin rayiç bedelinin % 90’ından daha büyük bir değer
oluşturması.
Finansal Kiralama İşlemlerinde Değerlenecek kalemler:
-
Finansal
kiralamaya konu olan iktisadi kıymet
-
Sözleşmeden doğan kullanım hakkı ( 265-Finansal
kiralama Konusu Kıymetler)
-
Sözleşmeden doğan borç (301-404-Finansal Kiralama
İşlemlerinde Borçlar)
-
Sözleşmeden doğan alacak (120-220-Alıcılar Hesabı)
-
Kiralayan Açısından Yapılan değerleme
Finansal kiralamaya konu
olan iktisadi kıymet ve sözleşmeden doğan alacak
kiralayan tarafından değerlemeye tabi tutulacaktır.
Sözleşmeden doğan alacak:
Kiralama süresi boyunca yapılacak kira ödemelerinin
toplam tutarı olarak değerlenecektir.
Aktifleştirilen alacak tutarı ile kira ödemelerinin
bugünkü değeri arasındaki fark oluşur ise bu fark
“gelecek dönemlere ilişkin faiz geliri” olarak (-)
değerle bilanço aktifinde 124-Kazanılmamış Finansal
kiralama Gelirleri hesabına kaydedilir.
Finansal kiralamaya konu İktisadi kıymet: İktisadi
kıymetin net bilanço aktif değerinden kira ödemelerinin
bugünkü değerinin düşülmesi sonucu bulunan tutarla
değerlenecektir. Eğer bu tutar sıfır veya negatif sonuç
veriyorsa iz bedeliyle değerlenecek aradaki fark
iktisadi kıymetin elden çıkarılmasında elde edilen kar
gibi işleme tabi tutulacaktır. www.muhasebenet.net
Örnek: Bir işletme aktifte kayıtlı değeri 40.000-TL
olan bir iktisadi kıymeti 4 yılda eşit taksitle ödenmek
kaydıyla 01.10.2006 tarihinde 96.000-TL’ye
kiralanmıştır. kira ödemelerinin bugünkü değeri 60.000-TL’dir. İşletme
bu kıymeti şu şekilde değerleyecektir.
İktisadi kıymet değeri
= 1-TL
Toplam
Alacak
= 96.000-TL
Kazanılmamış Fin. Kir. Gel.
= (96.000-60.000)= 36.000
İktisadi kıymet satış Karı =
(60.000-40.000)= 20.000
Yapılacak Muhasebe Kaydı:
------------------------/-------------------------------
120/220 Alıcılar Hesabı
96.000
253 Tesis Makine ve
cihazları Hesabı 40.000
649 diğer olağan
Gelir ve Karlar Hs 20.000
124/224 Kazanılmamış
Finansal kiralama
faiiz
Gelirleri Hs. 36.000
Açıklama:Finansal
kiralama kaydı
---------------------------/--------------------------------
İşletme 31.12.2006 tarihine kadar üç ayda toplam 10.000-TL
tahsilat yapmış olup yapılan bu tahsilatın 3.000-TL’si
ana paradır.
Yapılacak Muhasebe Kaydı:
-----------------------------/--------------------------
100 Kasa Hesabı
10.000
124 kazanılmamış F..Kir.Faiz
Gel. 7.000
120 Alıcılar
Hesabı 10.000
642 Faiz Gelirleri
Hesabı 7.000
--------------------------------/--------------------------
- Kiracı Açısından Yapılan
değerleme www.muhasebenet.net
Finansal kiralamaya konu olan iktisadi kıymeti kullanma
hakkı ile sözleşmeden doğan borç kiracı tarafından
değerlemeye tabi tutulacaktır.
Sözleşmeden doğan kullanma hakkı ve Sözleşmeden Doğan
borç:
Kiralama konusu iktisadi
kıymetin rayiç bedeli veya sözleşmeye göre yapılacak
kira ödemelerinin bugünkü değerinden düşük olanı ile
değerlenecektir. Bu şekilde aktifleştirilen hak VUK mük.298
ve kiralamaya konu iktisadi kıymetlere ilişkin hükümler
çerçevesinde amortisman ayrılır. Sözleşmeden doğan borç
ta aynı ilkeye göre değerlemeye tabi tutulup
aktifleştirilir. Aktifleştirilen borca ayrıca reeskont
uygulanmaz.
Örnek: Yukarıdaki örnekte yer alan iktisadi kıymet rayiç
bedelinin 60.000-YTL olduğunu kabul edelim. Bu durumda
kiracı işletmenin, finansal kiralama muhasebe kaydı
aşağıdaki gibi olacaktır.
Yapılacak Muhasebe Kaydı:
---------------------/-------------------------------
265 Finansal kiralama Konusu
Kıymetler 60.000
302- 402 Ertelenmiş F. Kirl.
Borçl. Maliyetleri 36.000
301-401 Finansal kiralama işlemlerinde Borçlar
96.000
Açıklama : Finansal
kiralama kaydı.
----------------------/---------------------------------
İşletme 31.12.2006 tarihine kadar üç ayda toplam 10.000-TL
ödeme yapmış olup yapılan bu ödemenin 3.000-TL’si ana
paradır.
www.muhasebenet.net
Yapılacak Muhasebe Kaydı:
------------------------/--
--------------------------
301 Finansal kiralama işl.
Borçlar 10.000
780 Finansman Giderleri
7.000
100 Kasa Hesabı
10.000
302 Ert. Finansal
Kirl Borçl. Maliyetleri 7.000
--------------------------/------- ---------------------
Finansal kiralamada uygulanacak amortisman oranı
Kiralanan iktisadi kıymeti kullanma hakkı ve iktisadi
kıymetin kendisi genel esaslara göre tabi oran
üzerinden amortismana tabi tutulacaktır. Söz konusu
amortisman uygulaması 333 no.lu VUK Genel Tebliği’nde
bütün iktisadi kıymetler için ayrı ayrı belirtilmiştir.
“gayri maddi haklar” için belirlenen 15 yıllık faydalı
ömrün dikkate alınmayacaktır.
SMMM NİHAT CEYLAN
