Yıllık
beyanların elektronik ortamda verilmesi
Maliye’nin denetimlerini kolaylaştırmış
beyanname bilgilerinden yola çıkarak
elektronik ortamda hesaplar üzerinden
vergi incelemesi yapılmasına olanak
sağlamıştır.
Elektronik ortamdaki verilerden artık
mükelleflerin nakit durumu, karlılık analizleri gibi bilgiler, bilgi
sistemince elenerek defterlerin yerinde incelenmesine gerek kalmadan
kolayca saptanmakta incelemeye konu olan mükellefler bu yolla tespit
edilmektedir. Örneğin yıllık beyannamede verilen mali tablolar
yardımıyla işletmenin kasa durumu, ortaklara borçları, elde ettiği
faiz gelirleri gibi hesap kalemleri elektronik süzgeçten geçerek
mükelleflerin vergi beyanlarının eksik olup olmadığı kolayca
anlaşılmaktadır.
Örnek Olay: İşletme Kurumlar Vergisi Beyannamesinin ekinde
düzenlediği mali tablolarda 100 Kasa Hesabında 500.000,00 TL, 131 /
231 Ortaklardan Alacaklar Hesabında 600.000,00 TL görünmekte, faiz
geliri bulunmamaktadır. (642 Faiz Gelirleri Hesabı)
Sonuç: İşletmenin kasasındaki fazlalık kabul edilebilir düzeyde
olmadığı için bu değerin kasada mevcudunda olmadığı, şirket
bünyesinde olması gereken bu değerlerin ortaklar tarafından
kullanıldığı, ortakların kullandığı bu değerler için ve Ortaklardan
Alacaklar Hesabı için faiz tahakkuk ettirilmediği görülmektedir. Bu
şekildeki mükelleflere maliye bir bilgi isteme yazısı ile faiz
hesabını gösteren tablo istemekte, faiz hesaplanmadığın anlaşılması
halinde mükellefler vergi cezalarıyla karşı karşıya kalmaktadır.
Adat Hesaplama Yöntemi
Bu duruma düşmemek için Kasa Hesabındaki ve Ortaklardan Alacaklar
Hesabındaki değerlere faiz hesaplayıp matraha ilave etmek
gerekmektedir. Faiz hesaplama formülü (Gün x Tutarı x Faiz Oranı) /
36.000) şeklinde uygulanır. (Kasa hesabı için tutarı; günlük
belirlenen azami bakiyenin düşülmüş halidir.) Faiz oranı olarak
uygulamada genellikle Reeskont Faiz Oranı kullanılmaktadır. Her iki
hesaba uygulanan faiz için ayrıca KDV hesaplamak uygun olacaktır.
Adat Faizi Muhasebe Kaydı
Örnek olay; İşletme Kasa / Ortaklardan Alacaklar Hesabı için
4.500,00 TL Adat Faizi + 810,00 TL %18 KDV hesaplamıştır.
Yukarıdaki yevmiye kaydı uygulamadaki
yevmiye kayıtlarına nazaran Tekdüzen Hesap Planına ve vergi
incelemesine daha uygundur. Yukarıdaki yevmiye kaydında mali
tablolarda faiz geliri 642. Hesapta gösterilerek elektronik
incelemede faiz gelirleri görüneceğinden bu yevmiye kaydıyla faiz
geliri elde edildiği anlaşılır. 689. Hesaptaki tutar, KKEG olarak
beyannamede matraha tekrar ilave edileceğinden yok edilmiş olur.
Uygulamada bazen 689. Hesap yerine 131. Hesap kullanılmaktadır.131.
Hesabının çalıştırılmamasının sebebi adat hesabı sadece vergi
hesaplamak amacıyla yapıldığı içindir. Herhangi bir alacak tahakkuku
olmaksızın sadece vergi ziyaına sebep vermemek için hesaplandığından
dolayı 131. Hesap çalıştırılmamıştır. 131. Hesap çalıştırılmış
olursa bu hesaptaki biriken tutarların tevsik edilen belgelerle
tekrar tahsili gerekecektir. Tahsil edilmediği sürece her dönem
hesaplanan adat faizi, 131. Hesapta bakiye artışı yapacağından her
dönem için önceki dönemlerin adat faizleri tekrar tekrar adat faizi
hesabına konu olacak ve hesaplanmış vergiden tekrar vergi
hesaplanması gerekecektir. 642. Hesap yerine uygulamada bazen 679.
Hesabın çalıştırıldığı görülmektedir. 679. Hesap çalıştırıldığında
bu hesabın detayları yıllık beyanda görülemediğinden mükellef bu
hesabın detayını gösteren bilgileri Maliye’ye ayrıca bildirmediği
sürece bilgi isteme yazısına muhatap olacak ve hesabın detayını izah
etmek zorunda kalacaktır. Bu sebeplerden dolayı 131. Hesap ve 679.
Hesabı çalıştırılmamıştır. Ayrıca KDV Beyannamesine ilave edilecek
olan adat hesabında hesaplanan KDV için fatura kesilmesi yerinde
olacaktır.
Uygulamadaki diğer görüşlere ait yevmiye kaydı aşağıdaki gibidir.
