Dönemsonu (Envanter) İşlemleri Neden Gereklidir? 

Dönemsonu geldiğinde birçoğumuz bir takım işlemler yapılması gerektiğini bilir ve bu işlemleri yaparız. Ancak yapmış olduğumuz ve dönemsonu (envanter) işlemleri olarak adlandırdığımız bu işlemleri neden yapmamız gerektiği üzerine çok fazla kafa yorduğumuz söylenemez. 

Bizde bu yazımızda dönemsonunda yapılan dönemsonu (envanter) işlemlerinin neden yapılması gerektiği ve bu işlemlerin gerekliliğinden bahsedeceğiz. 

Muhasebenin temel kavramlarından işletmenin süreklilik kavramına karşın mükelleflerin belirli tarihlerde hesap kesimi yaparak, işletmelerinin finansal durumunu oluşturan varlık ve borçlarının nelerden oluştuğunu bilmek isterler.  

Ayrıca işletmenin faaliyeti sonucundaki dönem karı veya zararı, işletmenin içinde bulunduğu kişi ve kuruluşlarında ilgi duydukları bilgilerdir. İşte bahsettiğimiz bu bilgiler bilanço ve gelir tablosu ile sağlanır.  

Sözkonusu temel mali tabloların dönemsonunda gerçeğe en yakın değerlerle tespit edilebilmesi için dönemsonu (envanter) envanter işlemlerinin yapılması gerekir. 

Dönemsonu (Envanter) işlemlerinin yapılmadan işletmeye ait bilanço ve gelir tablosunun neden gerçek değerleri yansıtmayacağına geçmeden önce envanter kavramından bahsetmekte yarar vardır.  

Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve Vergi Usul Kanununda envanter kavramı yerine envanter çıkarma işleminin tanımlandığını görmekteyiz. Mezkur kanunlarda: "Envanter çıkarmak; saymak, ölçmek, tartmak ve değerlemek suretiyle bilanço günündeki mevcutları, alacakları ve borçları kesin bir şekilde ayrıntılı olarak tespit etmektir..." denilmektedir. (TTK md.73; VUK md.186)  

Envanter işlemleri; işletmeye dahil mevcut, alacak ve borçların miktarlarını ve değerlerini kesin bir şekilde ayrıntılı olarak tespit ve elde edilen sonuçlara göre gerekli ayarlama ve düzeltme kayıtlarını yapmak suretiyle gerçek değerlerini vermesini sağlamaktır.  

Kısaca envanter işlemleri; sayım değerleme ve envanter kayıtlarının yapılmasını kapsayan bir süreçtir.  

İşletmelerde bir hesap dönemi içinde meydan gelen ve para ile ifade edilen işlemlerin ispat edici belgelere dayanılarak ilgili hesaplara kaydedilmesinden sonra dönemsonunda çıkarılan mizan, "genel geçici mizan"dır. Burada genel kelimesi bu mizanın tüm dönemin işlemlerini kapsamasını, "geçici" kelimesi ise bu mizanda yer alan hesap kalanlarının işletmenin varlık ve borçlarının gerçek durumunu tam olarak yansıtmadağını ifade etmektedir.  

Çünkü genel geçici mizan, envanter bilgileri olmaksızın dönemsonu bilançosunun ve gelir tablosunun düzenlenmesine olanak vermez.  

Çünkü,

·                Mal hareketleri, aralıklı envanter yöntemine göre muhasebeleştirildiğinde Ticari Mallar Hesabının kalanı mevcut malları göstermez.

·                Mal hareketleri, devamlı envanter yöntemine göre kayda alınmış olsa bile hesap dönemi içinde fire, kaybolma, çalınma gibi miktar azalışına neden olaylar sonucu Ticari Mallar Hesabı mevcut malların değerini göstermeyebilir. 

·                Varlıklarda çeşitli nedenlerle gerçek tutar ile kayıtlarda görülen tutarlar farklı olabilir. Örneğin, kasa hesabında görülen para ile sayım sonucu bulunan tutar arasında denklik bulunmayabilir.

·                Senetli ve senetsiz alacakların tahsili şüpheli duruma düşmüş olabilir veya tahsili imkansız hale yani değersiz alacak durumuna düşmüş olabilir.

·                Vadesi gelmeyin alacak ve borç senetlerinin dönem sonundaki nominal değerleri ile tasarruf (peşin) değeri aynı değildir. 

·                İşletmenin aktifinde hisse senedi varsa dönem sonunda alış bedeline göre değer düşmeleri meydana gelmiş olabilir. 

·                Amortismana tabi iktisadi kiymeterlerde meydana gelen değer kayıpları oluşur. Bunlar için amortisman ayrılması gerekir.

·                 Tahakkuk etmiş ancak henüz tahsil edilmemiş gelirler ile ödenmemiş giderlerin kayıtları unutulmuş olabilir.  

İşte bahsettiğimiz bu nedenlerden dolayı genel geçici mizanda yer alan hesap kalanlarında farklılıklar meydana gelmiş olabileceğinden dönemsonu işlemlerine diğer bir deyişle envanter işlemlerine gerek vardır. 

Ancak bu şekilde, işletmenin mali durumunu gösteren bilanço ile faaliyet sonuçlarını gösteren gelir tablosu gerçeğe en yakın değerlerle hazırlanmış olacaktır.

Mahmut SUÇİÇEK
Vergi Denetmeni
mahmutsucicek@gmail.com
www.muhasebenet.net
www.vergisigorta.com
02.02.2010
Diğer makaleleri