|
İş Sözleşmesi Kurarken Nelere Dikkat Etmeliyiz ?
İş sözleşmesinin kurulma aşamalarına geçmeden
önce 4857 Sayılı iş kanununda yer alan ve iş
hayatımıza ilk defa 4857 sayılı iş kanunu ile
giren sözleşmeleri hatırlamakta fayda var.
İş sözleşmeleri gerek çalışan işçi ve personele,
gerekse işverene çeşitli kolaylıklar ve yasal
haklar sağlamaktadır.
Eksiksiz bir işçi özlük dosyası hazırlamayı
hedefleyen işveren;
· Mutlaka işçisi ile sözleşme yapmalı,
· İşçinin ikamet bilgilerini,
· İletişim bilgilerini,
· Kimlik bilgilerini,
· Sağlık raporunu,
· Sabıka Kaydını,
· Eğitim durumunu gösterir belgeleri,
· Özgeçmişini,
· Referanslarını
· Maaşların ödeneceği banka hesap numaralarını
işçi özlük dosyasında tutmalıdır.
İş sözleşmelerini diğer sözleşmelerden ayıran en
önemli özellik, bağımlılık unsurudur. İşçi
sözleşmenin kurulması ile birlikte işverene
bağımlı çalışmak zorundadır.
4857 sayılı iş kanunumuzda başlıca sözleşme
türleri belirlenmiştir.
O halde,
”- nedir bu iş sözleşmeleri?”
“ - Anlatacak birisi var mı? bizlere” diye
sizler daha düşünmeye başlamadan kısaca
değinelim.
Bilirsiniz, ne zaman bir Çinli ile karşılaşsanız
hemen başlar bir şeyler söylemeye…
“- Bir Çin atasözü der ki … Büyük BUDA her zaman
işini garantiye al der : )” Haklı da der. Henüz
konuşan buda göremesek te,J “İşini garantiye al”
kısmı bu makalemizin konusunu oluşturuyor.
Bu kadar gereksiz kelimeden sonra konumuza
kanuni bir giriş yapmanın vakti geldi değil mi
sevgili dostlar.
İŞ SÖZLEŞMESİNİN BAŞLICA TÜRLERİ :
İş Kanunu’nda aşağıdaki şekillerde yer
almaktadır.
1) Sürekli ve süreksiz iş sözleşmesi:
İş sözleşmesi kuracağımız personel ile, işin
niteliği bakımından en çok 30 iş günü süren
işler süreksiz, daha uzun süren işlere sürekli
iş sözleşmesi kurmalıyız.
2) Belirli ve belirsiz süreli iş sözleşmesi:
Başlangıcı ve bitimi belli olan akitlere belirli
süreli, başlangıcı belli bitimi olmayan akitlere
belirsiz süreli iş sözleşmesi denir. İşin
başlangıç ve bitiş tarihleri belirlenemiyorsa
işveren ile işçi arasında belirsiz süreli iş
sözleşmeleri kurulmalıdır.
3) Tam süreli ve kısmi süreli iş sözleşmesi:
Haftalık 45 saat çalışma süresine uygun yapılan
işlere tam süreli, daha kısa sürelilere kısmi
süreli iş sözleşmesi denir.
4) Çağrı üzerine çalışmaya dayalı iş sözleşmesi:
İlk kez 4857 sayılı kanunla düzenlenerek iş
hayatımızda yerini alan sözleşme ile çağrı
üzerine çalışmaya dayalı iş sözleşmesi gündelik
hayatımızda karşılaşabileceğimiz sözleşme
türlerindedir. İşçi kendisine ihtiyaç duyulması
halinde işverenin talep etmesi ile işbaşı
yaparak iş görme edimini yerine getirir.
Güzel bir uygulama değil mi ? İşverenler
açısından.
Sevgili işverenim… Allah eksikliğini
hissettirmesin… Sakın haaa… İçinden bir ses,
“Çok hoşuma gitti bu kısım, yarın hemen bir
personel alayım işe…Canım sıkılınca 2 saat
muhabbet eder gönderirim” “Arada masala da
silinir. Çok iyi oldu bu iş çookkk” gibi bir
düşünce yer etmesin.
Yazık değil mi personele, bir de İSTANBUL gibi
büyük bir şehirdeyse. Trafikte geçer 3 saat.
4857 sayılı iş kanunu bu konu ile ilgili ayrıca
aşağıdaki şartları da istiyor.
İşçi kendisine ihtiyaç duyulması halinde iş
görme edimini yerine getirir. Ancak belli bir
süre kararlaştırılmamışsa çalışma süresi haftada
20 saat olarak kabul edilir.
Burası önemli …
Yazılı yapılmalıdır.
İşveren 4 gün önceden işçiye haber vermeli ve
her geldiğinde en az 4 saat çalıştırmalıdır.
Evet.. Sevgili işverenim. Durum böyle..
5) Deneme süreli ve deneme süresiz iş
sözleşmesi: Taraflar belli bir deneme süresi
kararlaştırabilirler. Bu süre en çok 2 aydır,
toplu iş sözleşmesi ile 4 aya kadar
uzatılabilir.
İş hayatımızda karşılaştığımız bir problem de
“Deneme süreli” iş sözleşmeleri.
Personel der ki:
- Ahmet bey, Sigorta girişim yapılmamış hala.
Ama bir aydır çalışıyorum olmaz ki…
Ahmet bey :
- Ben seni deniyorum. Bir ay daha deneyeceğim…
Kanun der ki:
- Ahmet beyy.. Ahmet beyy .. Adamcağızı
çıkarmışsın inşaatın tepesine. Allah korusun
ayağına çivi batar. Yakarım canını. Derhal
sigorta girişini yapmalısın der.
Hatırlayacağınız üzere, şuan yürürlükte olan
kanunla, inşaat işlerinde çalışan işçilerin
sigorta girişleri çalışmaya başladığı gün
bildirilebiliyor. Diğer işçilerin, çalışmaya
başlamadan en az bir gün evvel sigortaya
bildirimleri yapılmalıdır.
Diyorsunuz ki;
- Denesek temi sigortalasak, denemesek te mi
sigortalasak ?
Diyorum ki,
- Denerken de sigortalasanız, denemezken de
sigortalasanız,
- Sigorta iyi bir şeydir… J
6) Takım Sözleşmesi: Birden çok işçinin meydana
getirdiği takımı temsil eden kişiye kılavuz
denir. Takım sözleşmeleri mutlaka yazılı
yapılmalıdır.
İŞ SÖZLEŞMESİNİN KURULMASI
a) Ehliyet; Ehliyet konusu Medeni kanunda
düzenlenmiştir.
Medeni kanuna göre tam ehliyetlilerin sahip
olduğu nitelikler
Reşit olmak
Temyiz gücüne sahip olmak
Kısıtlanmamış olmak
Not … !
Kısıtlanmış olanlar vasilerinin izni ile, reşit
olmayanlar velilerinin izni ile iş sözleşmesi
yapabilirler.
b) Şekil: İş sözleşmesi herhangi bir şekle tabi
değildir.
İş sözleşmelerinin genel olarak yazılı yapılma
zorunluluğu yoktur,
Ancak;
Bazı sözleşmelerin yazılı yapılma sorunluluğu
vardır.
Yazılı Yapılması zorunlu olan sözleşmeler
Belirli süresi 1 yıl ve daha fazla olanlar
Takım sözleşmesi
Çıraklık sözleşmesi
İş yerimize, fabrikamıza işçi alırken bazı
hususlara dikkat etmeliyiz.
Örneğin ; İşyerimize yeni personel alacağız ve
işyerimizde halıhazırda 50 ve daha fazla işçi
çalışıyorsa, ki buna il sınırlarındaki
şubelerimizi de dahil ederiz, aşağıdaki oranlara
ve şartlara dikkat etmemiz gerekir.
Yeni İşe Alma Zorunluluğu
·
50 ve daha fazla özel sektörde işçi çalıştıran
işveren çalıştırdığı işçilerin % 3 ‘ü oranında
özürlü işçi çalıştırmak zorundadır
·
Kamu kesiminde ise bu oran özürlü işçiler için
%4, eski hükümlüler için % 2 olarak
uygulanmaktadır.
Özürlü ve Eski Hükümlü Çalıştırma Zorunluluğu
Soralım mı …?
J
50 ve daha üzeri işçi çalıştıran özel sektör
işyerlerinde eski hükümlü çalıştırma oranı %
kaçtır ?
Özürlü ve Eski hükümlü çalıştırılacak yerlerde
asgari oranlar
|
|
Özürlü |
Eski Hükümlü |
Terör Mağduru |
|
KAMU İşyerlerinde |
%4 |
%2 |
- |
|
ÖZEL İşyerlerinde |
%3 |
- |
- |
Ayrıca, 50 ve üzeri işçi çalıştıran işyerleri
işyerinde hekim bulundurmak
zorundadır.
Unutmayın …?
İşverenler, 50 veya daha fazla işçi
çalıştırdıkları
-
Özel sektör işyerlerinde % 3 özürlü,
-
Kamu işyerlerinde ise % 4 özürlü ve % 2 eski
hükümlü işçiyi
meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde
çalıştırmakla yükümlüdürler. Aynı
il sınırları içinde
birden fazla işyeri bulunan işverenin
bu kapsamda çalıştırmakla yükümlü olduğu işçi
sayısı, toplam işçi sayısına göre
hesaplanır
Özürlü ve eski hükümlü çalıştırma zorunluluğu
kapsamında çalıştırılacak
işçi sayısının
tespitinde belirli ve belirsiz süreli
iş sözleşmesine göre çalıştırılan işçiler esas
alınır. Kısmi süreli
iş sözleşmesine göre çalışanlar, çalışma
süreleri dikkate alınarak tam süreli çalışmaya
dönüştürülür. Oranın hesaplanmasında yarıma
kadar kesirler dikkate alınmaz, yarım ve daha
fazla olanlar tama dönüştürülür. İşyerinin
işçisi iken sakatlananlara öncelik
tanınır.
İşveren, çalıştırmakla yükümlü olduğu özürlü ve
eski hükümlü işçileri Türkiye İş Kurumu
aracılığı ile bulmak zorundadır. İşçinin
nitelikleri, çalışma şartları gb konular
Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Tekrar İşe Alma Zorunluluğu
1) İK. 29. md. toplu işten çıkarma durumunda 6
ay içinde işveren yeni işçi alamaz. Eğer işçi
alınacaksa önce eski işçisini almalıdır.
2) Kanuni bir görev nedeniyle işinden ayrılan
işçi geri dönerse işveren işe almak zorundadır.
Bu kurala uymayan işveren, 3 aylık ücret
tutarında tazminat öder
3)Hastalık nedeniyle işten ayrılan gazeteci
iyileşirse tekrar işe alınmalıdır.
4) Sakatlanan işten ayrılan işçi (6 aylık ücreti
tutarında tazminat öder.)
5) Sendikal görevi sona eren işçi 3 ay içinde
ise girmeyi talep eder. işveren de 1 ay içinde
işe alır.
İş Sözleşmesi Yapma Yasağı
İşveren işçi ile sözleşme yaparken bir takım
yasaklara ve sınırlamalara dikkat etmelidir.
Küçük işçilere ilişkin Yasaklar
15 yaşını doldurmamış çocukların çalışması
yasaktır. Ancak 14 yaşını doldurmuş ve ilk
öğretimini tamamlamış çocuklar hafif işlerde
çalıştırılabilir
Kadın işçilere ilişkin Yasaklar;
Kadın işçiler doğumdan önceki 8 hafta ve
doğumdan sonraki 8 hafta toplam 16 hafta
çalıştırılamazlar .
• Çoğul gebelik halinde doğumdan önceki 8
haftaya 2 hafta daha eklenir.
Not … !
Kadın işçi isterse doktor onayı ile doğumdan
önceki 3 haftaya kadar çalışabilir. Bu durumda
çalıştığı süre sonrasına eklenir.
İŞ SÖZLEŞMESİNİN HÜKÜMSÜZLÜGÜ
1) İş Sözleşmesinin Geçersizliği
İş sözleşmesinde; ehliyet ya da şekil noksanlığı
varsa, sözleşme ahlaka, hukuka aykırı ise
sözleşmenin konusu imkansız ise sözleşme
geçersiz olur.
Sözleşme herkes tarafından ileri sürülebilir.
Hakim de bu durumu re'sen (kendiliğinden)
dikkate alır. Geçersizlikle sözleşme ölü doğmuş
kabul edilir.
Bazen iş sözleşmesi kısmen geçersiz olabilir.
Örneğin; 14 yaşında tünel inşaatında çalışan
çocuk işçinin sözleşmesi geçersiz olur. Ancak
çalıştığı sürede işçilik ve sigortalılık
haklarından yararlanır.
2) İş Sözleşmesinin iptali:
Tarafların iradesi; hata, hile, ikrah (zorlama),
gabin (aşırı yararlanma) ile sakatlanmış ise
sözleşme iptal edilir.
Sözleşmenin İptali İle Geçersizliği Arasındaki
Farklar
1) Geçersiz bir iş sözleşmesi taraflar istese
bile geçerli hale getirilemez. Ancak iptal
durumunda taraflar isterlerse sözleşme devam
edebilirler.
2) Geçersiz iş sözleşmesinde zaman aşımı yoktur.
Yani, her zaman ileri sürülebilir, iptalde ise
zaman aşımı meydana gelmesinden itibaren 1 yıl
öğrenilmesinden itibaren 6 iş günüdür.
İş sözleşmesinin kurulması ile işçi ve işveren
çeşitli borç ve yükümlülükler altına
girmektedir.
İşçinin Borçları
1- Çalışma Borcu
- Bizzat çalışma borcu
- İşçinin özenle çalışma borcu
- İşverene bağımlı şekilde çalışma borcu
2- Sadakat Borcu
3- Disiplin Borcu
İşverenin Borçları
Ücret Ödeme Borcu (en önemli borç, ücret ödeme
borcudur)
İşçi sağlığı ve iş güvenliği tedbirlerini alma
borcu
Eşit davranma borcu
İşe uygun işçi çalıştırma borcu
İşçinin buluşlarından ötürü ödeme yapma borcu
İş nedeniyle zarar gören işçiye alet, taşıt ve
hayvanları tazmin borcu.
Not :
İşveren sendikalı sendikasız işçi ayrımı yaparsa
işçiye 1 yıllık ücretinden az olmayacak tazminat
öder.
Eşit davranmazsa (ayrım yaparsa) 4 aylık ücret
tutarında tazminat öder.
İşverenler işyerinde meydana gelen iş kazası ve
meslek hastalıklarını en geç 2 iş günü içinde
bölge müdürlüğüne bildirmek zorundadır.
İş İlişkisinin Ücret yönünden Düzenlenmesi
Ücret;
İşverenin iş sözleşmesinden doğan en önemli
borcudur. Ücret, bir kimseye bir iş karşılığında
işveren veya 3. tarafından sağlanan ve para ile
ödenen tutardır.
İş sözleşmesinin 3 unsuru vardır.
Bir iş karşılığında ödenmesi:
İşveren veya 3. kişilerce ödenmesi:
Para olarak ödenmesi:
Ücretin mutlaka para olarak ödenmesi gerekir.
Geniş anlamda ücret asıl ücret + prim, ikramiye
ve sosyal yardımdır. (Bunlar malla ödenebilir.)
Dar anlamda ücrete asıl ücret denir
Hazırlayan :
Kamil ÖZYANIZ
SMMM Staja Başlama Sınavı hazırlık Kitabı Yazarı
www.sinavkolik.com
-2009
defter tasdikleri için sınıf değiştirme hadleri
(19.12.2008)
-Diğer
makaleleri için tıklayınız |
