I.GİRİŞ
Bilindiği üzere, Amortisman mevzuu
konusunda, sürekli olarak Başucu
kitaplarına, Üstad ve Yazar Hocalarımızın
Eserlerine her daim müracaat ederiz.
Vergi Usul Kanunumuzun ilgili maddelerinde
konuya ilişkin gerekli açıklamalar sade bir
şekilde yapılmış olmasına rağmen, içerik ve
detaylarda uygulamanın getirdiği ayrıntılar
ve çözüm yollarında bu çoğu zaman yeterli
olmamaktadır.
Bu konudaki sıkıntılar Geçici Vergi
dönemlerinde ki, özellikle Amortisman ayırıp
ayırmama konusunda sıklıkla yaşanmaktadır.
Türk Dil Kurumu Sözlüğüne göre,
amortisman
Fr. amortissement
a.
1. Yıpranma payı. 2. ekon. Faizin
işlemesine son vermek için bir tahvilin
birden ödenmesi.
Güncel Türkçe Sözlük
amortisman
Fr.amortissement
1. Taşınmaz malların aşınmalarına karşılık
olarak yıllık kârdan ayrılan belirli pay,
aşınma payı, yıpranma payı: §
“amortisman: Sene-be-sene bir miktar meblağ
tediye etmek suretiyle bir deynin mukassatan
ve tedricen imhası. Bir müddet-i muayyene
ile akdolunan istikrazda re’sü’l-mâlın
senevi tediye edilecek faizinden başka itfâ-yı
deyn için re’sü’l-mâle mahsuben ita olunan
meblağ.” -Ali Seydi, Lugât-i Ecnebiye.
2. Faizin işlemesine son vermek için bir
tahvilin birden ödenmesi: “O da, yüzde
atmış ahsan olmak üzere senede yüzde altı
faizli ve yüzde iki amortismanlı ve öz
kaynaklarımızın verimine el koyucu
mahiyette…” Necip Fazıl Kısakürek,
Sultan Vahidüddin, 21.
Türkçede Batı Kökenli Kelimeler Sözlüğü
amortisman
bk. yıpranma
BSTS / İktisat
Terimleri Sözlüğü 2004
Anlamına gelmektedir.
Bununla birlikte, Vergi Usul Kanunu ilgili
maddelerinde Amortisman,
(2791 sayılı Kanunun 6'ncı maddesiyle
değişen fıkra)
İşletmede bir yıldan fazla kullanılan ve
yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye
maruz bulunan gayrimenkullerle 269'uncu
madde gereğince gayrimenkul gibi değerlenen
iktisadi kıymetlerin, alet, edavat,
mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin
birinci kısımdaki esaslara göre tespit
edilen değerinin bu Kanun hükümlerine göre
yok edilmesi amortisman mevzuunu teşkil
eder.(1)
(4369 sayılı Kanunun 8 inci maddesiyle
eklenen fıkra Yürürlük:29.7.1998)
İlgili mevzuat gereğince sözleşme süresinden
sonra bedelsiz olarak devlete veya devletçe
tensip olunan bir teşekküle veya belediyeye
intikali öngörülen amortismana tabi iktisadi
kıymetlerden (sözleşme süresinde yenilenmesi
gerekenler hariç), sermayenin veya özel
maliyet bedellerinin itfası hükümlerine göre
amortismana tabi tutulanlar, genel hükümler
uyarınca ayrıca amortismana tabi
tutulamazlar.(2)
(2365 sayılı Kanunun 54'üncü maddesiyle
eklenen fıkra) (4369 sayılı Kanunun 19 uncu
maddesiyle değişik 414'üncü madde hükmüyle
belirlenen tutar, Yürürlük: 29.7.1998)
Değeri 50.000.000.- lirayı(*)(393 Sıra
No.lu V.U.K Genel Tebliği ile 1.1.2010'dan
itibaren 680, -TL) aşmayan
peştemallıklar ile işletmede kullanılan ve
değeri 50.000.000.- lirayı (393 Sıra
No.lu V.U.K Genel Tebliği ile 1.1.2010'dan
itibaren 680, -YTL) aşmayan alet,
edevat, mefruşat ve demirbaşlar amortismana
tabi tutulmayarak doğrudan doğruya gider
yazılabilir. İktisadi ve teknik bakımdan
bütünlük arz edenlerde bu had topluca
dikkate alınır.(3)
(*) Madde 313 _ (Değişmeden önceki
şekli) (2365 sayılı Kanunun 54'üncü
maddesiyle eklenen fıkra) (3946 sayılı
Kanunun 1'inci maddesiyle değişen miktar)
Değeri 500.000 lirayı (B.K.K. 94/6296
ile 5.000.000 lira) aşmayan
peştemallıklar ile işletmede kullanılan ve
değeri 500.000 (5.000.000) lirayı
aşmayan alet, edevat, mefruşat ve
demirbaşlar amortismana tabi tutulmayarak
doğrudan doğruya gider yazılabilir. İktisadi
ve teknik bakımdan bütünlük arz edenlerde bu
had topluca dikkate alınır.(4)
II.UYGULAMA SÜRESİ BAKIMINDAN
Amortisman süresi, kıymetlerin aktife
girdiği yıldan başlar. Bu sürenin yıl olarak
hesaplanması için (1) rakamı mükellefçe
uygulanan nispete bölünür.
(4108 sayılı Kanunun 6'ncı maddesiyle
değişen fıkra)
Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek
otomobillerinin kiralanması veya çeşitli
şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla
kullandıkları binek otomobilleri hariç olmak
üzere, işletmelere ait binek otomobillerinin
aktife girdiği hesap dönemi için ay kesri
tam ay sayılmak suretiyle kalan ay süresi
kadar amortisman ayrılır. Amortisman
ayrılmayan süreye isabet eden bakiye değer,
itfa süresinin son yılında tamamen yok
edilir.(*)
Her yılın amortismanı ancak o yıla ait
değerlemede nazara alınabilir.
Amortismanın herhangi bir yıl
yapılmamasından veya ilk uygulanan nispetten
düşük bir hadle yapılmasından dolayı
amortisman süresi uzatılamaz.
(*)
(Değişmeden önceki şekli) (4008 sayılı
Kanunun 12'inci maddesiyle eklenen fıkra)
Ancak, kıymetlerin aktife girdiği ilk hesap
döneminde, dönemin bitimine kaç ay kalmış
ise bu hesap dönemi için ay kesri tam ay
sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar
amortisman ayrılır. Amortisman ayrılmayan
süreye isabet eden bakiye değer, itfa
süresinin son yılında tamamen yok edilir
III. AMORTİSMAN UYGULAMA SÜRESİ VE USULUNU
SEÇME
Yine vergi Usul Kanununda belirtildiği
üzere,
(205 sayılı Kanunun 20'nci maddesiyle
eklenen madde)
1. İktisadi ve teknik bakımdan bir bütün
teşkil eden değerler için normal veya azalan
bakiyeler usulü ile amortisman usullerinden
yalnız birisi uygulanabilir.
2. Bir iktisadi değer üzerinden normal
amortisman usulüne göre amortisman
ayrılmasına başladıktan sonra bu usulden
dönülemez.
3. Bir iktisadi değer üzerinden azalan
bakiyeler usulüne göre amortisman ayrılmaya
başlandıktan sonra normal amortisman usulüne
geçilebilir. Bu suretle usul değiştirenler
keyfiyeti beyannamelerinde veya eski
bilançolarda belirtmeye mecburdurlar. Kabul
edilen yeni usul bu bildirimin yapıldığı
beyannamenin taalluk ettiği dönemden
itibaren nazara alınır. Bu takdirde henüz
yok edilmemiş olan değer kısmı, bakiye
amortisman süresine bölünmek suretiyle eşit
miktarlarla yok edilir.
Bu bölüm gereğince hesaplanan
amortismanların, hesaplarda ayrıca
gösterilmek şartiyle ilgili bulundukları
değerlerden doğrudan doğruya indirilmesi
veya pasifte ayrı bir karşılık hesabında
toplanması caizdir.(5)
IV.AYIRIP AYIRMAMA DURUMU VE SONUÇ
İşletmeler yada mükellefler Vergi
dönemlerinde bir takım nedenler dolayısı
ile Amortisman ayırmamaktadırlar Bilakis
bazı işletme yada mükellefler ise Kısmen
(Eksik) amortisman ayırmaktadırlar. Vergi
Usul Kanunu uyarınca, 320.madde de
Amortisman ayrılmamasına yada kısmen
ayrılmasına imkan olanak vermektedir.
Bununla birlikte Hazinenin kayba
uğratılmaması önemli ise de mükelleflerin
Kanunda yer alan ve tek Düzen Hesap planında
uygulama yönü ile Amortisman mevzuunda,
gerekli hassasiyeti göstererek sistemli ve
oranlara uygun olarak amortisman
uygulamasına devam etmeleridir. Danıştay ve
Mali İdaremiz de amortisman konusunda
paralel düşünceleri taşımaktadırlar.
Yararlanılan Kaynak : (1,2,3,4,5) V.U.K
