|
İŞLETMELERDE İÇ DENETİMİN ÖNEMİ
I.GİRİŞ
Genel olarak Denetim, ilgili alanlarına göre, önceden
belirli yasal, ahlaki ve içsel dinamiklerince
oluşturulmuş kural, düzen ve prensiplere ilişkin
yapılacak olan izleme, kontrol ve tespit faaliyetidir.
Bu faaliyet gerçekleştirilirken önceden saptanmış
kurallar, prensipler olmalıdır. Aksi takdirde kıyaslama
sonucunda, kontrol ve tespitlerin gerçekleşmesi mümkün
olamayacaktır.
Peki ya İç denetim, diğer denetim türlerinden yöntem ve
anlam olarak ne kadar farklıdır? Tümdengelim mi söz
konusudur yoksa tümevarım mı?
II. GEREKSİNİM NEDENİ
Günümüz de Ticari hayat, keşmekeş bir hal almıştır.
Zaman zaman profesyonellerde bu keşmekeş yapının
içerisinde bozguna uğramakta ve sığınacak bilgi
kümelerine ihtiyaç duymaktadırlar. Modern Dünya’da
bilgi, inanılmaz bir güç kaynağı olmuş ve zerrecikleri
dahi paraya dönüşme imkanı bulmuştur.
Kuşkusuz, mesleki bilgi ve beceri geliştikçe denetsel
pratik, ilgililere bu yönde kolaylıklar sağlayacaktır.
Elbetteki,Sürekli gelişimin en önemli dinamiklerinden
biri de günceli ve mevzuatları yakından izlemektir.
Günümüzde iktisadi yaşamın karmaşık ve dinamik yapısı,
bu yapının mihenk taşı olan işletmeleri de etkilemiş ,
işletmeler de organizasyon yapılarını bundan hareketle
oluşturmaya başlamışlardır. Ticari faaliyete dayanan
işlemlerin oldukça sık ve karmaşık olması , bu
işlemlerin kontrolunun hatta takibinin imkansız hale
gelmesi sonucunu doğurmaktadır. Bu nedenle artık küçük
işletmeler dahi, iç denetim müessesesine önem verir hale
gelmişlerdir.
Yasalar ve mevzuatlar da, geleceğe yönelik
projeksiyonlara ilişkin, devinim göstermektedirler.
Örneğin her şirketin bir Mali Müşavir iç denetçi
istihdamı zorunluluğu olması gerektiği gibi.
Özetle, iç denetime ve bunun organizasyondaki yerine
önem vermeyen işletmeler, kendi çözümsüzlüklerinin
içinde eriyip gideceklerdir.
III.KAVRAMSAL AÇIKLAMALAR
İç denetim, şirketin veya genel tanımı ile
organizasyonun belirli yasal, etik ve önceden
belirlenmiş kurallar ile faaliyetlerinin incelenmesi
,sorgulanması,sonuçlarının tespit edilmesi ve
olumsuzlukların ortadan kaldırılmasına yönelik süreçtir.
İç denetim süreci, başından sonuna kadar bir planlama
sürecidir. Çalışma kağıtlarının hazırlanmasından
raporlamaya kadar olan süreç tamamen planlıdır ve olmak
zorundadır.
İç denetim sürecini gerçekleştirenler ki, bundan sonra
kitabımızda denetçi olarak ifade edilecektir, bu meslek
mensupları titiz ve dikkatli olmak zorundadırlar.
Bundaki temel amaç , şirketin varlıklarının ve
menfaatlerinin korunmasıdır. Ama burada üzerinde
durulması gereken en önemli unsur ‘Kamu Menfaatinin
Korunması’ hususudur.
Bilakis, denetçiler görevlerini ifa ederken, şirket
menfaatlerinin yanısıra kamusal menfaatin korunması
görevini üstlenmişlerdir.
Nitekim, bu görevi üstlenen kişiler bundan böyle meslek
mensubu olmak zorunda kalacaklar ve bu da mesleğe daha
fazla artı değer katacaktır. Meslek mensubu olan Mali
Müşavirler zorunlu staj (3 yıl) ve sınavlardan geçip,
uluslararası akreditasyonu olan , Türkiye Serbest
Muhasebeci Malî Müşavirler ve Yeminli Malî Müşavirler
Odaları Birliğinden ruhsat almaktadırlar.
İşletmelerin yönetsel fonksiyonları ve denetsel
fonksiyonları bir bütün olarak çalışır. Denetsel
fonksiyonu sağlayan denetçi, bu görevini yaparken üst
yönetime bağlıdır ve bundan güç almaktadır. Aksi halde
tesirsiz kalır ve görevini sağlıklı koşullarda yapma
imkanı ortadan kalkar. Denetsel güç, etkili olmalı ve
yönetsel güç ile paralel gitmelidir. Ancak denetsel güç,
çoğunlukla yönetsel gücü yönlendirmeli ve şirketin
menfaatleri doğrultusunda manevraların yapılmasını
sağlamalıdır.
IV. BAZI ÖNEM TAŞIYAN NİTELİK VE ÖZELLİKLER
Bilindiği üzere şirketlerde faaliyetlerin gerektirdiği
ölçüde departman veyahutta bölümle bulunmaktadır. Bunlar
başlıca, Muhasebe, Finans, Satınalma ve Ticaret, İnsan
Kaynakları, Personel ve Teknik bölümler olarak
sıralanabilir. Elbetteki saydığımız departmanların
isimleri veya örgütsel tanımları değişik olabilir.
Sonuçta işlevsel yapılar ve faaliyetlerin devamlılığı
açısından çok fazla öncül değişmeyecektir.
Çoğunlukla iç denetim sürecinde teorisyenlerin ve
üniversitelerin sağlamış olduğu bilgi ve birikimler yol
gösterici olup, bunların katkıları eşsizdir.
İç denetim süreci, tamamen kapsayıcıdır. Bu süreçte
finansal denetim, uygunluk denetimi, faaliyet denetimi
ile paralel işlemlerin yapılması gerekmektedir.
İç denetim sürekli olmalıdır. Kesintisiz, akıcı olmalı
ve işletme faaliyetlerini aksatmadan yapılmalıdır.
Denetçiler, kılık kıyafetleri ile çevresindekilere örnek
olmalıdırlar. Etkili kişisel görünüm, anahtar özelliği
taşımaktadır.
Denetçiler, hitabet yeteneklerini sunumlar ve kişisel
yaşamda sürdürmelidirler. Bu onlara, mutlak surette bir
üstünlük sağlayacaktır.
Denetçiler , çalışma ortamlarını öncelikli olarak
belirlemeli ve kendilerine sağlıklı ortamlar tahsis
edilmesini istemelidirler.
Denetim faaliyetinin sağlıklı yürütülmesini sağlayacak
her türlü destek ekipman (yazıcı,Bilgisayar vb.)
istenilmelidir.
Denetçiler, başta bölüm müdürleri olmak üzere tüm
personel ile iletişimi kesintisiz sürdürmelidir.Ancak
bunu yaparken bazı öznel konulara (futbol takımı vs.)
girilmemelidir.
Sürekli mesleki yayınları takip etmeli ve yasal
mevzuattan asla uzak kalınmamalıdır.
Her şeyin insan için olduğu düşüncesinden uzaklaşmamalı
ve görevini yaparken çalışanların insani ihtiyaçlarını
mutlak surette gözetmelidir.
Üst yönetimin kendisine verdiği imtiyazı mesleki anlamda
sonuna dek kullanmalı ve kendisine karşı yapılabilecek
olumsuz davranışların doğrudan üst yönetime (Yön.krl.-Patron
vs.) yapıldığını vurgulamalıdır.
Denetim faaliyetinde istenilen bilgi ve belgelerin
zamanında ve eksiksiz olarak temin edilmesini
sağlamalıdır. Denetim faaliyeti asla kesintiye
uğratılamaz. Bu, tüm işlemlerin yanlış sonuçlar
vermesini sağlar.
Denetçiler, İşletmede olması gereken prosedürlere,
mutlaka denetim prosedürlerini de ilave etmelidirler. Bu
tartışmasız bir gerçektir. Prosedürü olmayan denetim
olmaz.
Denetçiler, denetim teknikleri ve standartlarını şirket
bazında oluşturmalıdırlar.
Denetçiler, mesleki yapının gerektirdiği genel
standartları taşımak zorundadırlar. Bunlar sırası ile
mesleki eğitim ve uzmanlık standardı, Bağımsızlık
standardı, mesleki dikkat ve özen standardı, reklam
yapmama ve yasağı standardı, Haksız rekabet yapmama
yasağı standardı, Sır saklama standardı.
Denetçiler, kanıtlara ilişkin topladıkları verileri
titizlikle seçmelidirler. Bu kanıtlar ayrıca objektif
kriterlere dayanmalıdır.
Denetçiler, denetim tekniklerini yerinde ve uygun
kullanmalıdırlar. Fiziki inceleme , kıyaslama,
soruşturma vb.
V.SONUÇ
Yukarıda yeraldığı üzere yapılan açıklamalar ve
tespitler sayıca arttırılabilir. Ancak genel çerçevede
olması gerekenler ve bunların özü kanımca budur.
Bununla birlikte, İç denetim uygulayıcıları ve
Yöneticileri, kesinlikle saygın ve nitelikli meslek
mensubu Mali Müşavirler olmalıdır.
Bilakis, Ülkemizde TÜRMOB ve Odalarımız dışında konuyla
ilgili muhatap kesinlikle aranmamalıdır.
Sorumluluk bazında Konuya ilişkin tek yetkili yasal
kuruluş, TÜRMOB ve ODA’larımızdır.
Kadir Dodi
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
İşletme Yönetimi Bilim Uzmanı
www.muhasebenet.net
22.08.2008
-Diğer makaleleri için tıklayınız
-Elektronik
ortamdaki ticaretin vergisel boyutu
-VERGİSEL
DENETİMLERDE TEMSİL VE AĞIRLAMA GİDERLERİNİN ÖNEMİ |
