MADENİ YAĞ İMALAT VE İTHALATÇILARININ BELGE VE KAYIT DÜZENİNE GETİRİLEN YENİLİKLER İLE 10 NUMARALI YAĞ SORUNUNDA SON GELİŞMELER

10 numaralı yağ, motorin piyasasına tüm ülke çapında birçok farklı marka altında ve çoğunlukla teneke ambalaj içinde (veya dökme olarak) yaygın bir biçimde motorine ikame olarak kullanılmak üzere satılan maddelerin geneline verilen isimdir.
Akaryakıt fiyatlarında son dönemlerde yaşanan yüksek artışlar nedeniyle tüketicilerin motorin yerine baz yağlardan ve atık yağlardan elde edilen ve akaryakıt olarak kullanılabilen 10 numara yağ yani madeni yağ kullanmaları sorunu yıllardır yetkili kurumlar olan Maliye Bakanlığı, Gümrük Müsteşarlığı ve EPDK tarafından bilinen bir gerçekti. Bu anlamdaki madeni yağların yakıt olarak kullanılması hem ekonomiye vergi kaybı yönünden zarar vermekle birlikte çevre üzerinde de olumsuz etkiler bırakmaktaydı. Hatta Petrol Sanayicileri Derneği’ne (PETDER) göre, 10 numara yağın sadece vergi kaybı geçen yıl 1,5-2 milyar lirayı bulmuştu.
Bundan ötürü alınan önlemlere rağmen çözülemeyen ve büyük bir suistimalin yaşandığı 10 numaralı yağ sorunu için yeni sistem arayışına girildi ve otaya çıkan vergi kaybının da önüne geçilebilmesi açısından sorunun biran önce çözülmesini isteyen Maliye Bakanlığı, EPDK'ya ikili çözüm önerisini iletti. EPDK ise yapmış olduğu incelemeler sonucunda 10 numaralı yağ kullanımı, üretimi, ithali konularında bir dizi düzenleyici hükümler içeren bir tebliğ yayımladı.
EPDK’nın 12.02.2011 tarihli 27844 sayılı Resmi Gazete’deki Madeni Yağların Ambalajlanması ve Piyasaya Sunumu Hakkındaki Tebliği’nde; madeni yağ üreticileri ve/veya madeni yağ ithalatçılarının piyasaya güvenli ürün arz etmek zorunda oldukları belirtilmiş, madeni yağ üretim faaliyetinin yapılması ve bu amaçla tesis kurulması ve/veya işletilmesi için lisans alınması zorunluluğu getirilmiştir.
Ayrıca madeni yağ üreticileri tarafından piyasaya arz edilecek olan madeni yağlara ait tüm ambalaj türleri (1 Litre ve altı ambalaj türleri hariç) üzerinde asgari olarak; a) Lisans sahibi gerçek veya tüzel kişinin adı, Kurumdan aldığı lisans numarası, b) Lisanslı üretim tesisinin açık adresi, c) Üretimi yapılan madeni yağın 12 haneli (GTİP) Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon numarası, ç) Lisans sahibi tarafından Kuruma ibraz edilen tescilli marka ve tescil numarası, d) Üretimi yapılan madeni yağın üretim tarihi, üretim seri numarası ve/veya parti kod numarası, e) Üretimi yapılan madeni yağın adı, f) Üretimi yapılan madeni yağın tipik özelliklerini (TBN, Viskozite İndeksi, Akma noktası, Yoğunluk, Parlama noktası vb.) tanımlayan ve performans seviyelerini belirleyen bilgiler, g) Üretimi yapılan madeni yağın kullanımına ilişkin sağlık, emniyet ve çevre bilgileri, ğ) Üretimi yapılan madeni yağın kullanım yerine ve ürün bileşenlerine ilişkin bilgiler, h) Üretimi yapılan madeni yağa ait ilgili TSE Türk Standartlarına Uygunluk Belgesi ve/veya TSEK Uygunluk Belgesi numarası, ı) Ambalajlı madeni yağın brüt ve net miktarına ilişkin bilgilerin yer alması gerektiği ifade edilmiştir.
Anılan tebliğ ile madeni yağ üreticileri ve ithalatçılarına getirilen başkaca yükümlülükler ise, üreticilerin madeni yağların ambalajı üzerinde, madeni yağın satışı için sergilenmesinde ve reklamlarında kullanılan metinler, isimler, ticari marka, resimler, figüratif desenler veya diğer şekillerde, yanıltıcı ifadeler kullanamayacakları ile bu kişilerin madeni yağ satışı yaptıkları gerçek veya tüzel kişilere ait kayıtları en az 5 yıl süre ile (satış faturalarıyla birlikte, satış faturalarındaki madeni yağ alıcılarının ticaret sicil no, TC kimlik no, vergi no, vergi dairesi, fatura tarihi-no, sevk irsaliye tarihi-no, satılan ürünün GTİP no, miktarı, birim fiyatı vb. dökümleri gerek kayıt ortamında gerekse elektronik ortamda) saklamak zorunda olmaları konusundadır.
EPDK tarafından düzenlenen bu tebliğde madeni yağ üretici veya ithalatçılarına getirilen belki de en büyük yükümlülük ise bu kişilerin faaliyetleri kapsamında tutmak zorunda oldukları belge ve kayıt düzenlerine ilişkindir. Söz konusu tebliğin 8 inci maddesine göre; madeni yağ üreticileri ve/veya madeni yağ ithalatçıları piyasaya sunumunu yaptıkları madeni yağlar için ilgili diğer mevzuatta belirtilen usul ve esaslar uyarınca Güvenlik Bilgi Formlarını üretimini/satışını veya piyasaya sunuşunu yaptıkları madeni yağlar için ise Üretim, Satış, Stok ve İthalat Formları ile İthalat, Satış ve Stok bilgi formlarını oluşturmakla birlikte bu formları, üçer aylık dönemler itibariyle izleyen ayın 15. günü akşamına kadar tebliğ eki form formatında, yazılı ve elektronik ortamda Gelir İdaresi Başkanlığı Uygulama ve Veri Yönetimi Daire Başkanlığına göndermek zorundadırlar.
Tebliği’n 10 uncu maddesi uyarınca; madeni yağ üretim ve/veya satış faaliyetinde bulunan gerçek veya tüzel kişiler, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre tanzim edecekleri fatura, sevk irsaliyesi vb. belgelerde satışı yapılan madeni yağın adını ve 12 haneli (GTİP) Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon numarasını belirtmek yükümlülüğü altına alınmış olup, müteakip maddelerde ise madeni yağ üreticileri ve/veya ithalatçıları piyasaya sunumunu yaptıkları madeni yağların amacı dışında kullanıldığının tespiti halinde öncelikli olarak bu durumu EPDK’ya bildirmekle yükümlü kılınmışlardır.
Madeni yağ sorununa çözüm arayışları çerçevesinde madeni yağ üretici ve ithalatçılarının faaliyetlerini düzenlemek ve kayıt altına almak amacıyla anılan tebliğ kapsamında yukarıda kısaca belirtilmeye çalışılan yükümlülüklerin ilgililerince ihlali durumunda 5015 sayı Petrol Piyasası Kanuna göre idari yaptırım veya cezalar uygulanacaktır.
Ayrıca mezkur tebliğ, ilgili kişilerin getirilen bu yükümlülüklere adapte olabilmesini teminen belli yükümlülüklerle ilgili olarak geçiş süreleri öngörmüştür. Zira Tebliğin, ''ambalaj, ürün güvenliliği ve yükümlülüklere'' ilişkin 6,7 ve 8'inci maddeleri 30 Haziran 2011 tarihinde, madeni yağ üretim tesislerindeki sorumlu müdür çalıştırılması zorunluluğu getirilen 15'inci maddesi de 1 Nisan 2011 tarihinde yürürlüğe girecektir.

Fatih UZUN
Gümrük Müfettişi

09.03.2011