|
5084 SAYILI TEŞVİK
KAPSAMINDAKİ İLLERDE ASGARİ
GEÇİM İNDİRİMİ
KARMAŞASI
GİRİŞ
Bilindiği üzere 5615 sayılı kanun
ile Gelir Vergisi Kanunu’nun “Ücretlilerde Vergi
İndirimi” başlıklı Mükerrer 121. maddesi kaldırılmış,
bunun yerine (ücretlilerin hak kaybına uğramaması
yönünden) geçecek uygulama ise yine aynı Kanun ile
GVK’nun 32. maddesinde “Asgari Geçim İndirimi” olarak
mevzuatımızda yerini almıştır.
GENEL DÜZENLEME
GVK’nda Asgari geçim indirimi
uygulamasını belirleyen 32. maddesinde “Ücretin gerçek
usûlde vergilendirilmesinde asgarî geçim indirimi
uygulanır.
Asgarî geçim indirimi; ücretin
elde edildiği takvim yılı başında geçerli olan ve sanayi
kesiminde çalışan 16 yaşından büyük işçiler için
uygulanan asgarî ücretin yıllık brüt tutarının;
mükellefin kendisi için % 50’si, çalışmayan ve herhangi
bir geliri olmayan eşi için % 10’u, çocukların her biri
için ayrı ayrı olmak üzere; ilk iki çocuk için % 7,5
diğer çocuklar için % 5’idir. Gelirin kısmî döneme ait
olması halinde, ay kesirleri tam ay sayılmak suretiyle
bu süreye isabet eden indirim tutarları esas alınır.
Asgarî geçim indirimi, bu fıkraya göre belirlenen tutar
ile 103 üncü maddedeki gelir vergisi tarifesinin birinci
gelir dilimine uygulanan oranın çarpılmasıyla bulunan
tutarın, hesaplanan vergiden mahsup edilmesi suretiyle
uygulanır. Mahsup edilecek kısmın fazla olması halinde
iade yapılmaz.” Denilmek suretiyle düzenlemenin ana
hatları belirlenmiş yine aynı madde ile uygulamaya
ilişkin usul ve esaslara ilişkin düzenleme yetkisi
Maliye Bakanlığı’na bırakılmıştır. Daha sonra bu yetkiye
dayanılarak 265 seri nolu GVK Genel Tebliği çıkarılarak
usul ve esaslar belirlenmiştir.
Buna göre basit bir anlatımla eşi
çalışmayan, 4 çocuklu ücretli için Asgari Geçim İndirimi
aylık;
((Asgari Ücretin Yıllık
Brüt Tutarı x A.G.İ. Oranı) x %15)/12
|
Kendisi |
Eş İçin |
1. Çocuk |
2.Çocuk |
3. Çocuk |
4. Çocuk |
Toplam |
|
45,63 |
9,13 |
6,84 |
6,84 |
4,56 |
4,56 |
77,57 |
Olarak hesaplanacaktır.
Yine aynı tebliğde uygulamadan
yararlanma şekli, mahsup şekli açıklanmıştır. Aşağıda
sayılan ücret geliri elde edenlerin de asgari geçim
indirimi uygulamasından yararlanamayacakları
açıklanmıştır.
þ
· Ücretleri diğer ücret kapsamında
vergilendirilen hizmet erbabı,
þ
· Dar mükellefiyet kapsamında ücret
geliri elde edenler,
þ
· Başka bir kanun hükmü (3218, 4490,
4691 sayılı kanunlar v.b.) uyarınca
ücretlerinden gelir vergisi
tevkifatı yapılmayanlar,
þ
· Ücret geliri elde etmeyen diğer
gerçek kişiler.
5084 SAYILI YASA KAPSAMINDAKİ
İŞYERLERİ VE ASGARİ
GEÇİM İNDİRİMİ
5084 Sayılı Kanunla yürürlüğe
konan ve daha sonra 5350 ve 5615 sayılı Kanunlarla
değişiklikler yapılan 3. maddesiyle aynı Kanunda konan
şartları taşıyan mükelleflere Gelir Vergisi Stopajı
teşviki getirilmiştir. Bu teşvikten yararlanan
işyerlerinde çalışanların Ücretleri üzerinden hesaplanan
gelir vergisi; organize sanayi veya endüstri
bölgelerinde kurulu iş yerleri için tamamı, diğer
yerlerdeki iş yerleri için yüzde sekseni, verilecek
muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden
terkin edilir. Yine aynı kanunun 4. maddesi ile Sigorta
primi işveren hissesi teşviki uygulamaya konulmuştur
5084 sayılı Yasa’dan yararlanmayan
işyerleri için bir işçinin maliyeti;(Organize Sanayi
Bölgesinde işyerleri için)
|
16 YAŞINI DOLDURMUŞ İŞÇİLER
İÇİN ASGARİ ÜCRETİN NETİNİN HESABI (YTL/AY) |
|
|
|
|
|
|
ASGARİ ÜCRET |
608,40 |
|
|
SSK PRİMİ % 14 |
85,18 |
|
|
İŞSİZLİK SİG.FONU %
1 |
6,08 |
|
|
GELİR VERGİSİ %15 |
77,57 |
|
|
DAMGA VERGİSİ % 06 |
3,65 |
|
|
KESİNTİLER TOPLAMI |
172,48 |
|
|
NET ASGARİ ÜCRET |
435,92 |
|
|
|
|
|
|
İŞVERENE MALİYETİ (YTL/AY) |
|
|
|
|
|
|
ASGARİ ÜCRET |
608,40 |
|
|
|
|
SSK PRİMİ % 19.5 (İşv.Payı) |
118,64 |
|
|
|
|
İŞVEREN İŞSİZLİK SİG.FONU % 2 |
12,17 |
|
|
|
|
İŞVERENE TOPLAM MALİYET |
739,21 |
|
|
|
|
|
5084 sayılı Yasa’dan yararlanan
işyerleri için Teşvik Sonrası bir işçinin maliyeti;
|
GELİR VERGİSİ TEŞVİKİ |
77,57 |
|
SSK.İŞVEREN HİSSESİ TEŞVİKİ |
118,64
|
|
TEŞVİK TOPLAMI |
196,21 |
|
İŞVERENE TOPLAM
MALİYET(739,21-196,21)
|
543 |
Olarak hesaplanacaktır.
Bu teşvikten yararlanmakta olan 49
ilde yatırım yapanları ve buralarda çalışanları karşı
karşıya getiren sorun da asgari geçim indirimi
uygulaması olacaktır. Zira ne 5084 sayılı yasaya ilişkin
tebliğlerde ne de 265 sayılı Gelir Vergisi Tebliğlerinde
bu illerdeki çalışanlara/mükelleflere ilişkin bir
düzenleme yapılmıştır.
Zira asgari geçim indirimi
uygulamasından 5084 sayılı kanunla teşvik kapsamında
olan illerde çalışan ücretlilerin bu uygulamadan
yararlanamayacağına ilişkin bir hüküm bulunmamaktadır.
Bir kısım yayın organlarında teşvik kapsamındaki illerde
çalışanların asgari geçim indiriminden faydalanamayacağı
yorumları ve hatta yorumdan öte uygulayıcılara
verdikleri telkinler bulunmaktadır. Ancak açık olarak
gözlenmektedir ki bu tür yorumların çoğunun herhangi bir
gerekçeye dayanmamaktadır. 265 seri nolu GVK genel
tebliğinde kimlerin asgari geçim indiriminden
yararlanamayacağı sayılmıştır, kimi meslek mensupları
yine bu bölümde yazılı
“Başka bir kanun hükmü (3218,
4490, 4691 sayılı kanunlar v.b.) uyarınca
ücretlerinden gelir vergisi
tevkifatı yapılmayanlar,”
ifadesindeki
vb. gibi
ibaresi sebebiyle 5084 sayılı kanunun da bu kapsamda
bulunduğunu savunmaktadır. Oysa burada parantez içinde
sayılan 3218 Serbest bölgeler Kanunu., 4490 Türk
Uluslararası Gemi Sicili Kanunu., 4691 Teknoloji
Geliştirme Bölgeleri Kanununu ortak yönü bu kanunlar
kapsamındakilerin ücret gelirlerinin vergiden istisna
veya verginin konusuna girmemesi sebebiyle ücret
üzerinden hiç gelir vergisi tevkifatı yapılmamaktadır..
Zaten parantez sonrası ifade her şeyi açıklamaktadır.
Yukarıda da anlattığımız üzere teşvik kapsamındaki
illerde çalışanların ücretleri üzerinden gelir vergisi
hesaplanmakta ve kesilmektedir. Kesilen bu tutar teşvik
mahiyetinde işverenin uhdesinde kalmaktadır.
5084 s.kanuna ilişkin
1 Seri Numaralı Yatırımları ve İstihdamın Teşviki Genel
Tebliğinde GVK Mük.Mad. 121 uygulamasından teşvik
kapsamındaki illerde çalışanların da yararlanacağı
yönünden ayrıca bir düzenlemeye yer verilmişti. Oysa
Asgari Geçim İndirimine ilişkin olarak böyle bir
düzenleme yapılmamış olması da 5084 kapsamındaki illerde
çalışan ücretlilerin asgari geçim indirimi
uygulamasından yararlanamayacağı yorumlarına sebep
olmaktadır.
Kanaatimizce bu
açıklamalar ışığında teşvik kapsamında çalışanlar için
asgari geçim indiriminden yararlanılamayacağını söylemek
doğru olmayacaktır.
Ancak bu kez de
karşımıza 5084 sayılı Yasayla işverenin uhdesinde
bırakılan stopajın büyük bir kısmının hatta bazı
çalışanlarda tamamının işçiye ödenmesi sonucu işverenin
mağduriyeti ortaya çıkacak, bir yasayla verilen hak
başka bir yasa ile öngörülen hak tamamlanmadan elinden
alınmış olacaktır.
Bu kez eşi çalışmayan,
4 çocuklu bir ücretlinin işverene maliyeti ise;
|
İŞVERENE TOPLAM MALİYET(A.G.İ
Öncesi)
|
543 |
|
Asgari Geçim İndirimi Ödemesi |
77,57 |
|
İŞVERENE TOPLAM MALİYET(A.G.İ
Sonrası)
|
620,57 |
olacaktır.
Asgari Geçim İndirimi uygulaması
öncesinde GVK Mük. 121. maddede yer alan Ücretlilerde
Vergi İndirimi müessesinin 5084 kapsamındaki illerde
yaratabileceği olumsuz etki ve kafa karışıklığı, önce 1
Seri Numaralı Yatırımları ve İstihdamın Teşviki Genel
Tebliğinde “ Diğer hususular” başlıklı bölümünde
işverenin gelir vergisi stopajı teşvikinden yararlandığı
işçilerin, ücretlerini vergisi kesilmiş olarak
aldıklarından dolayı gelir vergisi kanunun mükerrer 121.
maddesinde düzenlenmiş olan vergi indirimi
uygulamasından yararlanacakları açıklanmıştır.
Yine vergi indirimi uygulaması ile
ilgili açıklama ve düzenlemelerin yer aldığı 255 seri
nolu gelir vergisi genel tebliğinin 8.2 bölümünün 4.
fıkrasında ise “ mahsup işleminin çeşitli nedenlerle
takvim yılının son ayına kadar yapılamaması halinde
kalan tutar, Aralık ayına ait muhtasar beyanname
üzerinden mahsup edilecektir. Aralık ayına ait tevkif
suretiyle kesilen vergilerin vergi indiriminden doğan ve
mahsubu yapılamayan vergi alacağını karşılayamaması
halinde, kalan tutar vergi dairelerince gerekli inceleme
yapıldıktan sonra işverenler aracılığıyla hak
sahiplerine nakden ödenecektir.” Hükmüne yer verilmek
suretiyle teşvikten yararlanan işverenin mağduriyeti
önlenmişti.
Bu uygulamanın asgari geçim
indirimi için de uygulanabilir hale gelmesi muhtasar
beyannamenin 22. sütunun bu amaçla değiştirilmesi ve
iade prosedürüne ilişkin yeni düzenlemeler ile mümkün
olacaktır.
SONUÇ:
Ücretlilerde vergi indirimi
müessesesi dönemindekine benzer bir düzenleme yapılmazsa
49 ilde 5084 s.k kapsamında yatırım yapan işverenin
mağdur olacağı veya kapsamın yanlış anlaşılarak
söz konusu illerde çalışan
ücretlilerin uygulamadan yararlandırılmayacağı ve bu
suretle mağdur olacakları açıktır.
Bundandır ki en kısa zamanda bir düzenleme yapılmalı
veya duruma açıklık kazandırılmalıdır.
Barış BİRBİR
Vergi Denetmeni
www.muhasebenet.net
|
