Beşinci bölüm, çalışmanın amacı doğrultusunda halka açık olmayan işletmelerin bağımsız denetime hazırlık sürecinde yapması gerekenler konusunda birtakım öneriler getirmektedir.

1. Giriş

Bağımsız denetimin amacı, finansal tabloların güvenilirliği hakkında bir görüşe ulaşmak ve bu görüşü ilgi duyan taraflara raporlamaktır. Özellikle halka açık şirketlerin bağımsız denetiminde, denetimin bu amacı daha büyük önem kazanmaktadır. Bilginin stratejik öneminin ve değerinin artması, sermaye ve para piyasalarında ülkeler arası sınırların ortadan kalkması, yaşanan küresel finansal kriz sonrası alınan önlemler gibi birtakım gelişmeler sonucunda halka açık olmayan işletmeler için de bağımsız dış denetim oldukça önemli bir hale gelmiştir.

2.Bağımsız Denetim –Teorik Yapı

2.1 Bağımsız Denetim Tanımı ve Türleri

AICPA, denetimi iktisadi faaliyet ve olaylarla ilgili iddiaların önceden saptanmış ölçütlere uygunluk derecesini araştırmak ve sonuçları ilgi duyanlara bildirmek amacıyla tarafsızca kanıt
toplayan ve bu kanıtları değerlendiren sistematik bir süreç olarak tanımlanmaktadır. Denetim, amaçlarına göre “finansal tabloların denetimi”, “uygunluk denetimi” ve “faaliyet denetimi” olmak üzere üçe ayrılmaktadır.

Finansal tabloların denetimi: Bir işletmenin finansal tabloların doğru ve gerçeğe uygun olarak önceden belirlenmiş kriterlere, diğer bir ifadeyle muhasebe standartlarına ve ilgili diğer yasal düzenlemelere uygun olarak düzenlenip düzenlenmediği konusunda güvenilir bir görüş belirlemek amacıyla finansal tabloların incelenmesini kapsar.

Uygunluk denetimi: Her işletme, faaliyet amaçlarına ulaşmak için, işletme içinde bir dizi yordamı, kuralı ve politikayı oluşturmak ve bunları uygulamak zorundadır. İşletme yönetimi koyulmuş olan bu kriterlere, örgüt bölümlerince uyulup uyulmadığını belirlemek amacıyla denetim yapılmasını isteyebilir. Denetçi için bölümlerce uyulması gereken bu kurallar ölçütlerdir ve bölümlerin bu ölçütlere uyma ve uygulama derecesinin denetçi tarafından belirlenmesi uygunluk denetimidir.

Faaliyet denetimi: Muhasebeden çok işletmenin yönetsel faaliyetlerini konu alan, bu faaliyetleri etkenlik ve etkinlik açısından inceleyen ve faaliyetlerle ilgili finansal nitelikli olmayan her türlü konuyu araştıran denetimdir.

Tablo 1 Denetim Türüne Göre Kullanılan Ölçütler ve İlgili Taraflar  

  2.2. Bağımsız Denetim Fonksiyonları

a-) Bilgilendirme Fonksiyonu: Bilgi, sermaye piyasasında yer alan bütün ilgililer için önem taşımaktadır. Bağımsız dış denetimin en önemli fonksiyonlarından biri bilgilendirme işlevidir. Böylelikle tasarruflarını menkul kıymetlere yatırım yaparak değerlendiren hisse senedi sahiplerine daha bilinçli ve doğru olarak yatırım yapabilme imkanı sunulacaktır.

b-) Koruyucu Fonksiyonu: Kayıt tutma hatalarının finansal tabloları etkilemeleri nedeniyle, dış denetim ile bu hatalar en aza indirilebilmekte böylece denetime tabi tutulan firma yanında hisse senedi sahibi yatırımcılar da bu hataların yol açabileceği zararlardan korunabilmektedir Bağımsız denetim ile işletme aleyhine yapılmış hatalar ortaya çıkacağı için işletmenin zarara uğraması önlenebilecektir; yani bağımsız denetim kötü niyetli yöneticilerden işletmeyi korumaktadır.

c-) Caydırıcılık Fonksiyonu: Mali tabloların kullanıcıları ile mali tabloların hazırlanmasından sorumlu yöneticiler arasında olası bir çıkar çatışması her zaman imkân dâhilindedir. Finansal tablolar ve bilgiler incelenip bunun sonucunda hazırlanacak raporlar kamuoyunu aydınlattığından yöneticilerin. denetçilerin, ortaklıkta hakim durumda bulunan gerçek ve tüzel kişilerin planladıkları manipule hareketleri daha başlangıç aşamasında önleyecektir

d-) Ekonomik Fonksiyonu: Ekonomide yer alan ve rol oynayan pek çok kesim ekonomik kararlar alırken yaygın olarak bağımsız denetimden faydalanmaktadır. Bağımsız dış denetim sistemi sayesinde yatımcılar piyasaya güven duyarak daha fazla yatırıma yönelebilecek bu da makro düzeyde bir ekonomik gelişme ve kalkınmayı beraberinde getirecektir. Özellikle Türkiye gibi gelişmekte olan piyasalar açısından bakıldığında yabancı yatırımcının ülkeye çekilebilmesi için piyasanın açıklık ve doğruluğunun sağlanması daha bir önem kazanmaktadır. Sermaye piyasasına yatırım kararlarında temel noktayı oluşturan mali tablolar ancak gerçek durumu yansıtıp yansıtmadığı bağımsız denetim ile tespit edildikten sonra yatırımcı açısından bir anlam ifade edecektir.

2.3. Bağımsız Denetimin Sağladığı Faydalar

Literatürde bağımsız dış denetim sağladığı yararlar; genel olarak denetlenen şirkete sağladığı yararlar, denetlenen şirket ile ilgili taraflara sağladığı yararlar ve şirketin ortaklarına sağladığı yararlar olarak incelenmektedir.

Bağımsız dış denetim sonucu düzenlenen raporlar işletme yönetimine mevcut olumlu ya da olumsuz finansal durumu nesnel bir şekilde sunar. Onaylanan finansal tablo güvenilir, şeffaf ve doğrudur ve bu bağlamda işletme yöneticisine sağlıklı ve doğru karar verme imkânı sunmaktadır.

Finansal tablolar şirketlerin müşterileri, tedarikçileri, potansiyel ortaklan gibi üçüncü kişiler için de karar alma süreçlerinde etkin rol oynamaktadır. Bağımsız denetimden geçerek doğru ve şeffaflığını kanıtlayan finansal tablolar bu kullanıcıların ihtiyaçlarını da karşılar hale gelmektedir.



Ekonomik olarak kaynakların doğru yerlerde kullanılmasını sağlayarak aslında şirketler kamusal bir görev de yerine getirmektedirler. Bu görevin doğru şekilde yerine getirilmesi ile kıt kaynaklar etkin ve verimli şekilde kullanılacaktır.

Bağımsız dış denetimden geçen bir şirkette tüm ortakların ve özellikle yönetimde yer almayan ortakların haklan ve görevleri daha iyi korunmuş olur . İşletme içi ve dışı her türlü eksik, yanlış ve haksız uygulama açıkça ortaya çıkar. İşletme yönetiminin kasıtlı olarak ya da hata ile bazı olayların ve olguların üzerini örtmesine imkân tanımaz .