|
Torba Kanun'da çırak
ve stajyer öğrenciler
Önceki yazımızda, 5510 Sayılı Kanun'un
gerek metnindeki eksiklik ve gerekse de SGK'nın
uygulamaya yönelik yorum farklarından kaynaklanan bazı
sorunların olduğuna değinmiştik. Torba Kanun'da bu
sorunlu noktalara yönelik değişiklik hazırlıkları da yer
alıyor. Biz de bu değişikliklere açıklık getirmeye
başladık. İlk yazımızda genel sağlık sigortalısı ve
bakmakla yükümlü olduğu kişi kavramına yönelik
düzenlemeye açıklık getirmiştik. Kısacası, sadece genel
sağlık sigortası primi ödemek kişinin ancak kendisine
sağlık güvencesi getirecek. Aile reisinin ödediği genel
sağlık sigortası priminden, ailenin diğer üyeleri
yararlanamaz. Ancak çalışmak suretiyle ya da isteğe
bağlı sigortalılık yoluyla, sosyal sigorta primi ile
birlikte ödenen genel sağlık sigorta primi, ailenin
diğer fertlerine de sağlık güvencesi sağlar.
SİGORTA KOLLARI
Bu gün de, Torba Kanun'daki 5510 Sayılı Kanun'un 5.
Maddesi'ne göre kısmi sigortalı sayılanlarla ilgili
düzenlemelere yer vermek istiyorum.
5510 Sayılı Kanun'da tam sigortalı ve kısmi sigortalı
kavramları bulunuyor. Buradaki kısmi sigortalıyı, kısmi
zamanlı (part-time)çalışanların eksik günlü sigortalı
bildirimi ile karıştırmamak gerekir. Sosyal sigorta
sistemleri, kişileri, çalışma hayatında karşı karşıya
oldukları bazı risklere karşı güvence altına almak için
kurulur. Kişilerin maruz kalabilecekleri riskler ve
bunlara karşı oluşturulan güvenceler, bazı kriterlere
göre gruplanır ve sigorta kolları olarak adlandırılır.
Bu sigorta kolları da kendi içerisinde kısa ve uzun
vadeli sigorta kolları olarak iki gruba ayrılır. Kısa
vadeli sigorta kolları iş kazası ve meslek hastalığı,
hastalık ve analık sigortasıdır. Uzun vadeli sigorta
kolları ise hem staj süresi hem de yardımların sağlanma
süresi uzun olan, malullük, yaşlılık ve ölüm
sigortasıdır. İşte tam sigortalı ve kısmi sigortalı
ayrımı da sigorta kolları arasındaki bu ayrıma dayanır.
ESKİ SSK'LI STATÜ
Tam sigortalılar, bu sigorta kollarının tamamına, kısmi
sigortalılar ise ancak kanunda sayılan bir kısmına tabi
olanlardır. Tam sigortalılar 5510 Sayılı Kanun'un 4.
maddesinde, kısmi sigortalılar ise 5. maddesinde
tanımlanır. 5510 Sayılı Kanun'un 5. maddesinde sayılan
kısmi sigortalılar içerisinde, çıraklar ve stajyer
öğrenciler ile yüksek öğretim kurumlarında kısmi zamanlı
olarak çalıştırılan ve aylık prime esas kazanç tutarı
5510 Sayılı Kanun'daki aylık en düşük kazanç sınırını
aşmayan öğrenciler de bulunur. Bu kapsamda çalışanlar
sadece iş kazası ve meslek hastalığı sigortasına
tabidir. Kanunda bunların sigortalılıklarının 5510
Sayılı Kanun'un 4. maddesi (a) bendi kapsamında olduğu
hükmü de bulunuyor. Kısacası bunlar eski SSK'lı statüde
sigortalı sayılıyor. Ancak adlarına uzun vadeli sigorta
kolları dediğimiz malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası
primi yatmadığı için, bu çalışmalarının emeklilik
işlemlerinde dikkate alınması söz konusu değil.
KİMLER YARARLANACAK?
Ayrıca 5510 Sayılı Kanun'da, bu kapsamda çalışanların
genel sağlık sigortalılığı konusunda da bir açıklık
yoktu. Gerçi on sekiz yaşını doldurmamış olanlar ile
anne ya da babalarından sağlık güvencesi alanlar için
bir sorun yoktu. Yine genel sağlık sigortasında zorunlu
uygulama henüz başlamadığı için, uygulamaya yönelik
sorunlar henüz tüm boyutuyla kendisini göstermemişti.
Ancak bu kişilerin sağlık güvencesi konusunun bir an
önce açıklığa kavuşturulması gerekiyordu. Üstelik
çıraklar ve stajyer meslek lisesi öğrencileri için, 506
Sayılı Kanun döneminde, iş kazası ve meslek hastalığı
ile hastalık sigortası uygulaması zaten var. İşte Torba
Kanun'da bu konuya da el atıldı. 5510 Sayılı Kanun'un 5.
maddesi birinci fıkrası (b) bendine göre, kısmi
sigortalı olan kişilerden, bakmakla yükümlü olunan kişi
durumunda olmayanların ayrıca genel sağlık sigortalısı
olmaları sağlanacak. Peki bundan kimler yararlanacak?.
5 Haziran 1986 tarihli ve 3308 Sayılı Mesleki Eğitim
Kanunun'da belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde
mesleki eğitim gören öğrenciler ilk sırada. Yüksek
öğrenimleri sırasında staja tabii tutulan öğrenciler
ikinci grubu oluşturuyor. Üçüncü grupta ise,
yükseköğretim kurumlarında 2547 Sayılı Yüksek Öğretim
Kanunu'nun 46'ncı maddesine tabi olarak kısmi zamanlı
çalıştırılan öğrenciler var. Bu öğrenciler için ayrıca
aylık kazanç tutarlarının brüt asgari ücretten fazla
olmaması ön şartı var. Eğer aylık kazanç, aylık asgari
ücreti geçiyorsa, zaten sigortalı sadece iş kazası ve
meslek hastalığına tabi kısmi çalışan olmaktan çıkıp,
tam sigortalı kapsamına girmiş oluyor.
Torba Kanun'daki düzenlemeden yararlanacak bir grup daha
var. Türkiye İş Kurumu'nun meslek edindirme, geliştirme
ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerler de bakmakla
yükümlü olunan kişi durumunda değillerse iş kazası,
meslek hastalığı sigortası hükümleriyle birlikte genel
sağlık sigortalısı sayılmış olacaklar.
Celal Kapan / Y.asır |
