|
Ne kadar
vergilenmiyoruz?
Her ülkede vatandaşların elde ettiği
gelirin bir kısmı vergilenirken bir kısmı vergi dışı
bırakılır.
Amaç ise vergi dışı bırakılan tutar ile vatandaşların
kendi geçimini sağlayabilmesini sağlamaktır. Kısaca
vergi dışı bırakılan tutar kadar vergilenmiyoruz
diyebiliriz.
Bu amacı sağlamak üzere vergi sistemimizde de bazı
düzenlemeler var. Bu anlamda temel düzenleme asgari
geçim indirimi müessesesi. Bu müessesede ücret geliri
elde edenler, elde ettiği ücret gelirinin bir kısmı ile
kendi geçimini sağlayacağı için, o tutar vergilenmiyor.
Örneğin bekar bir mükellef, gelirinin, asgari ücretin
yıllık tutarının yarısına isabet eden kısmı için vergi
ödemiyor. 2010 yılı için bu rakam, yani vergilenmeyecek
gelir tutarı 4,374 TL (2010 yılı başında geçerli olan
brüt asgari ücretin yarısı) ye denk gelmekte. Mükellef
evli ve çocuklu ise eşi ve çocukları için de indirimden
yararlanabiliyor.
Gelir Vergisi Kanunu'muza göre ücret geliri dışında elde
edilen gelirler için (Kanunda belirtilen diğer gelir
türleri) de vergi ödeniyor. Ama diğer gelirler için
asgari geçim indirimi uygulaması söz konusu değil. Fakat
gelir vergilenirken bazı istisnalar sayesinde gelirin
tamamı değil, bir kısmı vergilenmiş oluyor. Mesela kira
geliri elde eden bir mükellef yıllık kira gelirinin
2,600 TL si için vergileme yapılmıyor. Arızi kazanç elde
edenlerin 18.000 TL'lik kısmı yine vergi dışı
bırakılıyor. Diğer gelir türlerinde de buna benzer
istisnalar ve indirimler var.
Diğer ülkelerde durum ne?
Elde edilen gelirin bir kısmının vergilenmemesi, esasen
kamu maliyesi teorisinde ayırma kuramı uygulamasının bir
sonucu. Hemen hemen bütün batılı devletler bu uygulamayı
vergi sistemlerinde barındırıyorlar. Tabi
vergilenmeyecek tutar ülkeden ülkeye farklılık
gösteriyor. Refah seviyesi arttıkça ve vergi gelirleri
çoğaldıkça vergilenmeyecek gelir tutarının yüksek
belirlenmesi ülke bütçeleri açısından sorun olmuyor.
ABD'de durum ne?
ABD'de vatandaşlar elde ettikleri gelirin türü ne olursa
olsun vergileniyor. Fakat vergilemede vatandaşlar için
önemli indirimler var. Esasen vatandaşlar
vergilendirilebilir gelirlerini hesaplarken 2 tür
indirim hakkına sahipler. Bunlardan ilki kişisel
muafiyet. Bu uygulamaya göre, bir vatandaş hangi tür
gelir elde ederse etsin, vergilenirken, gelirinin 3,650
dolarlık kısmı için vergi ödemiyor. Eğer eşi ve
çocukları varsa, onlar için de kişi başı 3,650 dolarlık
indirimden yararlanıyor. Dolayısıyla evli ve 2 çocuklu
bir aile, 14,600 dolarlık geliri için vergi ödemiyor.
Hemen belirtelim, ABD'de evli çiftler ortak beyanname de
verebiliyor.
İndirimlerden ikincisi standart indirim denilen
uygulama. Bu uygulama, belirli giderlere mahsuben,
herhangi bir belgelendirmeye gerek olmaksızın
mükelleflere sağlanan bir gider imkânı. Gerçekte hiçbir
gideri olmayan vatandaş bile standart indirim tutarını
gelirinden düşebiliyor. Standart indirim rakamı ise
bekarlar için yıllık 5,700 dolar. Ortak beyanname veren
evli çiftler için ise 11,400 USD.
Sonuç olarak ise ABD de, bekar bir mükellefin
(3,650+5,700) 9,350 dolarlık geliri vergilenmiyor.
Aşağıdaki tabloda, ABD de ve ülkemizde, medeni durum göz
önüne alınarak gelirin ne kadarlık kısmının
vergilenmediğini karşılıklı olarak görebilirsiniz.
(Karşılaştırmada ABD ekonomisinin ülkemiz ekonomisine
kıyasla yaklaşık 30 kat daha fazla Gayri Safi Hâsıla
üreten bir ekonomi olduğunu unutmamak lazım.)
Medeni Durum Vergilenmeyen Gelir Tutarı
Türkiye (TL) ABD (Dolar)
Bekar 4,374 9,350
Evli-Çocuksuz 5,249 13,000
Evli-1 Çocuklu 5,905 16,650
Evli-2 Çocuklu 6,561 20,300
*Evli çiftlerin ortak beyanname vermediği
varsayılmıştır. ABD de gelirin vergilendirilmesi ile
ilgili olarak daha fazla bilgi için bknz: A. Naci ARIKAN,
ABD'de Gelir Üzerinden Alınan Vergiler, Vergi Dünyası
Dergisi, Ocak ve Şubat 2010 sayıları.
Tablodan görüldüğü gibi ABD'de bakmakla yükümlü olunan
sayısı arttıkça vergilendirilmeyen gelir de artıyor.
Ancak ülkemizde, çocuk sayısı arttıkça vergilenmeyen
tutarın artış hızı oldukça yavaş. Bu anlamda, bütçe
imkânları çerçevesinde, vatandaşların bakmakla yükümlü
olduğu birey sayısı artışıyla paralel daha yüksek
indirim sağlanması daha doğru ve adaletli bir uygulama
olacaktır.
Gelirinizin daha büyük bir kısmının vergilenmeyeceği
yeni bir yıl dileğiyle tüm vatandaşlarımızın yeni yılını
kutlarız.
İsmail KÖKBULUT
ikokbulut@bugun.com.tr |
