Anaparadan vergi kesilir mi?

Vergi, devletin faaliyetlerini sürdürmek için ihtiyaç duyduğu en temel finansman kaynağı durumunda. Her ülkenin vergi sisteminde benzer özellikteki vergilere rastlamak mümkün. Gelir vergisi, dünyanın birçok ülkesinde uygulanan önemli vergilerin başında geliyor. Gelir vergisinde amaç, gerçek kişilerin yıllık net gelirlerinin vergilendirilmesi. Bu amaca ulaşmak için, gelirin elde edilmesine yönelik harcamalar (giderler) düşülerek gelir vergisi matrahına ulaşılıyor. Vergi de 'net' değer üzerinden hesaplanıyor. Ancak, bu kurala uymayan düzenlemelere de rastlıyoruz.

EMEKLİLİK VE SİGORTA ŞİRKETLERİ ÖDEMELERİ
Gelir Vergisi Kanunu'nun (GVK) 75. maddesinin ikinci fıkrasının 15 numaralı bendine göre;
'Tüzel kişiliği haiz emekli sandıkları, yardım sandıkları ile emeklilik ve sigorta şirketleri tarafından;
a) On yıl süreyle prim, aidat veya katkı payı ödemeden ayrılanlara yapılan ödemeler,
b) On yıl süreyle katkı payı ödemiş olmakla birlikte bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazanmadan ayrılanlar ile diğer sandık ve sigortalardan on yıl süreyle prim veya aidat ödeyenlere ve vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemeler,
c) Bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazananlar ile bu sistemden vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemeler' menkul sermaye iradı sayılıyor.
Buraya kadar sorun yok gibi gözüküyor. Sorun, yapılan ödemeler üzerinden stopaj (vergi kesintisi) yapılırken ortaya çıkıyor. Bu ödemeler üzerinden, GVK'nın 94. maddesine göre kesinti yapılıyor. Kesinti oranları; (a) alt bendi için yüzde 15, (b) alt bendi için yüzde 10 ve (c) alt bendi için yüzde 5.

ANAPARADAN DA KESİNTİ VAR
Menkul sermaye iradı, GVK'nın 75. maddesinde şöyle tanımlanmış: 'Sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyeti dışında nakdi sermaye veya para ile temsil edilen değerlerden müteşekkül sermaye dolayısıyla elde ettiği kar payı, faiz, kira ve benzeri iratlar menkul sermaye iradıdır.'
Tanıma dikkat edilirse, 'elde edilen' değerlerin menkul sermaye iradı sayıldığı anlaşılıyor. Örneğin, bankaya parayı yatırdığınızda elde edilen faiz menkul sermaye iradı olarak değerlendiriliyor.
Olay emeklilik ve sigorta şirketlerinin yaptıkları ödemelere gelince, vergi yapılan ödemenin tamamına uygulanıyor. Yani, kişilerin anaparası üzerinden de vergi kesiliyor. Durum böyle olunca ortaya traji-komik manzaralar da çıkması kaçınılmaz oluyor. İşin ilginç yanı, vatandaş durumu bilmediği için sigorta şirketlerine kızıyor. Oysa, onlar maliyenin görüşü doğrultusunda hareket etmek zorunda.

YATIRILAN PARADAN AZ ÖDEME YAPILABİLİYOR
Küçük tasarruflarınızı değerlendirmek amacıyla bireysel emeklilik yaptırıyorsunuz. Aradan birkaç yıl geçiyor. Yatırdığınız para bir yandan nemalandırılıyor. Zamanla paraya ihtiyaç duyuyorsunuz. Sigorta şirketine başvuruda bulunup sistemden çıkmak istediğinizi söylüyorsunuz. Onlar da 'hay hay' diyor ve hesap çıkartılıyor.
Siz nemalı olarak biriken paranızın hayalini kurarken yatırdığınız anapara kadar bile ödeme alamıyorsunuz. Bunun birinci sebebi, sigorta şirketinin masraflarına binaen bir miktar kesinti yapması. Paranın neması bu kesintiye denk geliyor.
İkinci sebebi ise verginin yapılan ödemenin tamamı üzerinden kesilmesi. Düşünsenize, bankaya 10 bin TL para yatırıyorsunuz. Biraz faiz tahakkuk ediyor. Çekmek istediğinizde size 9 bin TL ödeme yapılıyor. 'Böyle şey olur mu?' dediğinizi duyar gibiyiz. Özel sigorta ve emeklilik şirketlerinin ödemelerinde aynen bu durum yaşanıyor. Metin Taş-Sezgin Özcan / Akşam