|
Harçların
önemi ve 2010 yılı harçları
Harç ve
özellikleri
Harç denildiğinde, genellikle, bazı kamu
kuruluşlarının sundukları kamusal
hizmetlerden yararlananların bu yararlanma
karşılığında ödedikleri bedeller anlaşılır.
Örneğin, pasaport hizmetlerinden
yararlananların ödedikleri pasaport harcı
ile üniversitelerin öğrencilerinin
ödedikleri kayıt ve sınav harçları bu konuda
birer örnek olarak belirtilebilir.. Bu
açıdan ele alındığında vergi ile harç
arasında kesin bir ayırım yapmanın mümkün
olacağı sonucuna varılabilir. Gerçekten, dış
görüntüsü itibariyle vergi karşılıksız
olduğu halde, harçta bir karşılık vardır.
Çünkü, harcı ödeyen kimse, kamusal bir
hizmetten özel olarak yararlanmaktadır. Şu
halde, bireylerin harca konu teşkil eden
hizmetlerden yararlanma derecelerini kısmen
de olsa belirlenebilir. Bir diğer
söyleyişle, harca konu olan hizmetler
genellikle pazarlanabilen yarı kolektif
nitelikteki hizmetlerdir. Devletin piyasa
talebi için üretimde bulunması halinde
ürettiği mal ve hizmetler - iktisadi Devlet
Teşekkülleri'nin ürünleri - karşılığında da
bir bedel ödenmektedir. Ancak, özel
nitelikteki bu mal ve hizmetler için yapılan
ödemeler karakteri itibariyle fiyat'a çok
yaklaşmaktadır. Çünkü, bu sonuncular,
devletin ticari ve sınai amaçlarla giriştiği
faaliyetler sonunda ürettiği mal ve
hizmetlerin piyasadaki satışı sonunda elde
edilmektedir.. Oysa ki, harca konu hizmetler
sadece devlet tarafından üretilmekte,
dolayısıyla bunların piyasadaki diğer
firmalardan da sağlanabilme imkanı
genellikle, bulunmamaktadır. Ayrıca bu
hizmetlerin, kamusal bazı amaçların
gerçekleştirilmesine yardımcı olmak gibi
özellikleri de vardır. Örneğin, devlet,
pasaport hizmetlerini sadece seyahat etmek
isteyenlerin işlerini kolaylaştırmak amacı
ile değil, aynı zamanda kendi
vatandaşlarının yurt dışına çıkışlarını
takip ve kontrol etmek amacı ile de
gerçekleştirmektedir.
Yukarıdaki açıklamalar da gösteriyor ki,
harçta, vergiden farklı olarak bir karşılık
olduğu ileri sürülebilir. Ancak, harç adı
altında ödenen bedel ile hizmetin maliyeti
arasında hiçbir ilişki yoktur. Çünkü görülen
kamusal hizmetten yararlanmanın karşılığında
alınacak bedelin miktarını yani harç
tutarını saptayan kamu otoriteleri, karar
verirken maliyet unsurlarını değil, siyasal,
sosyal ve mali faktörleri göz önünde
tutmaktadırlar.
Vergide kural olarak bir karşılık söz konusu
olmadığı halde harçta bir karşılık - kamusal
bir hizmetten özel olarak yararlanma- söz
konusudur. Ancak, bu yararlanma karşılığında
harç adı altında ödenen bedel ile hizmetten
yararlanma arasında hiçbir ilişki yoktur.
Harcın tutarı görülen hizmetin bedelinin
üstünde ise, hizmetin maliyetini aşan bu
fazlalığın dolaylı bir vergi olarak kabul
edilmesi daha uygundur. Harca konu teşkil
eden hizmetler genellikle diğer sosyal
hizmetlerle bir arada
gerçekleştirilmektedir. Dolayısıyla bu
hizmetlerin gerçekçi bir yöntemle maliyetini
saptamak imkanı yoktur.
Harç türleri
2010 Yılı Bütçe Vergi Gelirleri içinde harç
gelirleri yaklaşık 4.5 milyar liralık bir
yer tutmaktadır. Harçların nasıl alınacağı ,
istisna ve muafiyetler 492 sayılı Harçlar
Kanunu'nda dokuz ana bölümde
belirlenmiştir.492 Sayılı Harçlar Kanunu'na
göre alınmakta olan harçlar dokuz ayrı türde
olup aşağıdaki gibidir.
1- Yargı harçları,
2- Noter harçları,
3- Vergi Yargısı Harçları,
4- Tapu ve kadastro harçları,
5- Konsolosluk harçları,
6- Pasaport, ikamet tezkeresi, vize ve
Dışişleri Bakanlığı tasdik harçları,
7- Gemi ve liman harçları,
8- İmtiyazname, ruhsatname ve diploma
harçları,
9- Trafik harçları.
2010 yılında harçlar
Bilindiği üzere, 492 sayılı Harçlar
Kanununun mükerrer 138.maddesine göre; her
takvim yılı başından geçerli olmak üzere,
önceki yılda uygulanan maktu harçlar ile
maktu ve nisbi harçların asgari ve azami
miktarlarını belirleyen hadler, o yıl için
tespit ve ilan olunan "Yeniden Değerleme
Oranında" artırılmakta; bu suretle
hesaplanan harç miktarlarında 10 kuruşa
kadarki kesirler nazara alınmamaktadır.
2009 yılı yeniden değerleme oranı %2.2
olarak tespit edilmiş ve bu husus 392 sayılı
Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği'yle ilan
edilmiştir.
29/12/2009 tarihli ve 2009/15725 sayılı
Bakanlar Kurulu Kararı ile 01/01/2010
tarihinden itibaren yürürlüğe girmek üzere,
60 seri numaralı Harçlar Kanunu'n Genel
Tebliğ ekinde yer alan hadler 2009 yılında
uygulanan nispi vergi oranları ve maktu
vergi tutarları için %10 oranında (2009 yılı
yeniden değerleme oranından daha yüksek bir
oranda) artırılmıştır.Kanunda yer alan
harçlar büyük ölçüde parasal değer üzerinden
alınmaktadır.
2010 yılı için tespit edilen ve 01.01.2010
tarihinden itibaren uygulanacak olan harç
tutarlarına ilişkin tarifeler 60 Sayılı
Genel Tebliğ ekinde yer almaktadır.
Genel tebliğe ekli tablolardan 2.5 ve 7
sayılı tarifelerin bazı pozisyonlarda beher
rüsum tonilatosundan birim değerler
üzerinden alınacak maktu harç tutarları yer
almaktadır.Bu gibi birim değer üzerinden
alınacak maktu harç tariflerindeki toplam
değere tatbiki sonucunda bulunacak olan ve
asgari ve azami hadler arasında kalan harcın
10 kuruşa kadarki kesirleri tahsil
edilmeyecektir.
Finansal harçlar ve harçların etkileri
2010 yılında uygulanacak başlıca finansal
harçlar aşağıda olduğu gibidir.
Finansal faaliyet harçları
1- Banka kuruluş ve faaliyet izin belgeleri
a)Türkiye'de kurulmuş ve kurulacak bankalar
ile yabancı bankaların Türkiye'de açtıkları
ve açacakları Merkez Şubelerine ilişkin izin
belgeleri (Her yıl için)
148.181.95 TL
b)Serbest bölgelerde faaliyet göstermek
üzere kurulacak bankalar ve açılacak yabancı
banka şubelerine ilişkin belgeler (her banka
ve şube için)
148.181.95 TL
c)Bütün bankaların, serbest bölgelerdekiler
de dahil olmak üzere açacakları şubeler için
düzenlenen belgeler (Her şube için)
29.635,85 TL
2- Özel Finans Kurumları Kuruluş izin
belgeleri
a)Özel finans kurumları kuruluş izin belgesi
(her yıl için) 148.181.95 TL
b)Özel finans kurumlarının açacakları
şubeler için düzenlenen belgeler (her şube
için)
29.635.85 TL
3- Sermaye piyasasında aracılık yapan
kurumlara verilen yetki belgeleri (her belge
için ayrı olmak üzere)(her yıl için)
29.635.85 TL
4- Yatırım ortaklığı kurma ve faaliyet izin
belgeleri
29.635.85 TL
5- Finansal kiralama şirketleri kuruluş izin
belgeleri
a)Finansal kiralama şirketleri kuruluş izin
belgeleri (her yıl için) 29.635.85 TL
b)Finansal kiralama şirketlerini, serbest
bölgelerdekiler de dahil olmak üzere
açacakları şubeler için düzenlenen belgeler
(her şube için)
14.817,85 TL
6- Faktoring şirketleri kuruluş izin
belgeleri
a) Faktoring şirketleri kuruluş izin
belgeleri (her yıl için ) 29.635.85 TL
b) Faktoring şirketlerinin, serbest
bölgelerdekiler de dahil olmak üzere
açacakları şubeler için düzenlenen belgeler
(her şube için)
14.817.85 TL
7- Yetkili müesseseler (Döviz büfeleri)
kuruluş izin belgeleri
a) Yetkili müesseseler (Döviz büfeleri)
kuruluş izin belgeleri (her yıl için)
13.823.00 TL
b) Yetkili müesseselerin (Döviz büfeleri)
açacakları şubeler için düzenlenen belgeler
6.911.50 TL
8- a) Sigorta şirketleri kuruluş izin
belgeleri (her yıl için ) 74.090.60 TL
b) Emeklilik şirketleri kuruluş izin
belgeleri (her yıl için) 52.149.55 TL
9- Diğer finansal kurumlara ilişkin belgeler
Bilindiği gibi harç vergiden farklı olarak,
Devletin ve ilgili kuruluşların sunduğu
hizmetler karşılığında ödenen bir bedel
gibidir. Alınacak harç miktarının
belirlenmesinde katlanılan maliyetler
önemlidir. Ancak, uygulamada belirlenen harç
tutarı katlanılan maliyi aşmaktadır. Fark
yükseldikçe hizmetten yararlanın maliyeti
artmaktadır.
Hizmetten yararlanan bir iktisadi işletme
ise örneğin bir banka, harcın yüksekliği
işletmenin karlılığını önemli ölçüde
etkileyebilir. Bu durumda işletme mevcut
durumunu ve genişleme planını gözden
geçirebilir.
Hizmetten yararlanacak bir gerçek kişi ise
örneğin, yargı harçlarının yüksekliği
uyuşmazlıkları için kişinin yargı yoluna
başvurmasını güçleştirir. Pasaport
harçlarının yüksekliği yurt dışına çıkışları
sınırlayabilir.
Sonuç olarak harcın tutarının
belirlenmesinde kişi hak ve özgürlüklerinin
kullanılmasını sınırlamayan, iktisadi
rekabeti bozmayan ve sunulan hizmet
maliyetini dikkate alan bir yol izlenmelidir
Akif AKARCA / Dr.Mehmet ŞAFAK / akif.akarca@alfaymm.com
|
