Yıllık izinlerin ücreti

Merhaba sevgili okuyucular, yaz tüm güzelliği ile insanları cezbederken milyonlarca çalışan yıllık izinlerini kullanmak için bu mevsimi bekledi. Bayramlarda akraba, eş, dost ziyareti ön plana çıkarken, değişen tatil alışkanlıkları ile birlikte yıllık izinlerde daha çok deniz kıyılarındaki tatil beldeleri rağbet görüyor.

Çalışma ve dinlenme hakkı Anayasa’nın 49 ve 50. maddeleri ile anayasa teminatı altına alınan haklardır. Ücretli izin hakkı da dinlenme hakkının içinde düzenlenen bir anayasal haktır. Yıllık izinlerde çalışanların ücretleri aynen çalışılıyormuş gibi ödenmeye devam ettiğinden, yıllık izin süresince çalışanların ücret ve sosyal güvenlik açısından bir kayıpları bulunmamaktadır.

İşçilerin izin hakkı

Yıllık ücretli izin uygulaması İş Kanunu’nun 53 ile 60. maddelerinde düzenlenmiştir. Buna göre işyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir.

Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez.

İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi;

a- Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara on dört günden,

b- Beş yıldan fazla on beş yıldan az olanlara yirmi günden,

c- On beş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmi altı günden,

az olamaz. Ancak on sekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz.

Kanunda düzenlenen yıllık izin süreleri asgaridir. Yıllık izin süreleri iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile arttırılabilir ancak toplu iş sözleşmeleri ile yıllık izin hakkı düzenlenemez. Yıllık iznin bu süreler içinde işveren tarafından sürekli bir şekilde verilmesi zorunludur. Ancak, bu izin süreleri, tarafların anlaşması ile bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere en çok üçe bölünebilir.

Zaman zaman uygulamada işveren tarafından yıl içinde verilen izinlerin mahsubu konusu gündeme gelmektedir. Ancak gerek mevzuattaki açık düzenlemeler gerekse yargı içtihatları ile işveren tarafından yıl içinde verilmiş bulunan diğer ücretli ve ücretsiz izinler veya dinlenme ve hastalık izinleri yıllık izne mahsup edilemez.

Yıllık ücretli izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri izin süresinden sayılmaz. Yani işçilerin yıllık izinleri hesap edilirken işgünleri dikkate alınmaktadır. Üç yıllık kıdemi olan bir işçi on dört iş günü izin kullanabileceğinden buna iki gün hafta tatilini de ilave ettiğimizde toplamda on altı gün izin kullanabilecektir. Bu on altı günün içersine 1 mayısın denk geldiğini düşünürsek, 1 Mayıs tatil olarak ilan edildiğinden yıllık izin süresi on yedi güne uzayacaktır.

Yıllık ücretli izinleri işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olanlara istemde bulunmaları ve bu hususu belgelemeleri koşulu ile gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere işveren toplam dört güne kadar ücretsiz yol izni vermek zorundadır. Ücretsiz yol izni süresince işveren işçinin ücretini ödeyip sigorta primlerini yatırmak zorunda değildir.

Yıllık izin ücreti

Yıllık ücretli izne çıkan işçinin ücretinin belirlenmesinde fazla mesai, ikramiye, prim gibi eklentilerin dâhil edilmediği net ücreti dikkate alınmalıdır. İzin ücretinin belirlenmesinde; fazla çalışma karşılığı alınacak ücretler, primler, sosyal yardımlar ve işyerinin devamlı işçisi olup, normal saatler dışında hazırlama, tamamlama, temizleme işlerinde çalışan işçilerin bu işler için aldıkları ücretler hesaba katılmaz. Yıllık ücretli izin süresine rastlayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri ayrıca ödenir.

Kullanılmayan yıllık izinlerin ücreti

Yıllık ücretli izin hakkının işçi tarafından istenmemesi veya işverence kullandırılmaması bunun alacağa dönüşmesine neden olmayacağı gibi, dinlenme hakkından vazgeçilerek ücretinin istenmesi olanağı da bulunmamaktadır. Zira İş Kanunu’nda sadece yıllık ücretli iznini kullanan işçiye izin dönemine ilişkin ücreti izne başlamadan önce peşin olarak ödenmesi veya avans verilmesi öngörülmüştür. Öte yandan yıllık ücretli izin hakkı, hizmet akdinin işçi veya işveren tarafından feshi veya işçinin ölümü ile izin ücretine dönüşmektedir. Yıllık izin ücreti alacağı hizmet akdinin feshedilmesi ile doğan bir haktır, fesihten önce işçinin işverenden talep edebileceği bir hak değildir. Esası kullanılmayan yıllık izinlere ait ücretin işçiye ödenmesidir. Yıllık izin ücreti alacağı akdin feshedildiği tarihteki ücret üzerinden hesaplanmalıdır, iznin hak edildiği yıldaki ücrete faiz işletilerek hesaplanması gibi bir usul yoktur.

İzin ücreti ne zaman zamanaşımına uğrar

Hizmet akdinin devamı süresince yıllık izin ücreti alacağı için zamanaşımı işlemez. Zamanaşımı süresi akdin feshi ile işlemeye başlar ve beş yılın sonunda sona erer.

Sonuç olarak…

İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir. İşçinin çalışma kıdemi arttıkça ücretli izin süresi de ona göre hesaplanır. Yıllık iznin kullanıldığını ispatlamak işverenin yükümlülüğündedir. Bu ispatlama ise tanık ifadesi ve benzeri delillerle değil işçinin imzasını taşıyan belgelerle yapılmalıdır. Aksi takdirde mahkemelerce yıllık ücretli izin alacağının varlığına hükmedilmektedir. Ramazan Çanakkaleli / Taraf