Hepimizin hayatını yakından ilgilendiren ve Sosyal Güvenlik Reformu Kanunu olarak nitelendirilen 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun “Zorunlu Genel Sağlık Sigortalısı” olunmasına ilişkin hükmü 1 Ekim 2010 tarihinde yürürlüğe girecek.
Bu nedenle herhangi bir sosyal güvencesi olmayan vatandaşlarımız 1 Ekim 2010 tarihinden itibaren zorunlu genel sağlık sigortalısı (GSS) olacağı için geliri 253,50 TL ve üzerinde ise GSS primi ödemekle yükümlü olacak. GSS primi ödemek kişilere sadece sağlık hizmetinden yararlanma hakkı verecek, GSS primi ödeyerek ileride emekli olabilmek mümkün olamayacak. Çünkü bu yöntemde sadece sağlık primi ödeniyor. Oysa kişi isteğe bağlı sigortalı olursa GSS’li olma zorunluluğu ortadan kalkacak.
İsteğe bağlı sigorta primi ödemekle hem sağlıktan yararlanacak hem de ileride emekli olma hakkına kavuşacak. Özetlememiz gerekirse hiçbir sosyal güvencesi olmayan vatandaşlarımız 1 Ekim 2010 tarihinden sonra GSS’li olmakla İsteğe Bağlı Sigortalı olmak arasında tercih yapacak. Bu nedenle sizlere bu hafta isteğe bağlı sigortalılık gelecek hafta ise genel sağlık sigortası hakkında bilgi vereceğim.
1 Temmuz 2010 tarihinde yayınlanan yeni İsteğe Bağlı Sigorta İşlemleri Tebliğine göre İsteğe bağlı sigortalı olma şartları şu şekilde belirlenmiştir;
Türkiye’de yasal olarak ikamet edenler ile Türkiye’de ikamet etmekte iken sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde bulunan Türk vatandaşlarından;
-18 yaşını dolduran,
-Kanuna tabi zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmayan veya sigortalı olarak çalışmakla birlikte, ay içinde 30 günden az çalışan yada tam gün çalışmayan,
-Kendi sigortalılığı nedeniyle aylık bağlanmamış olan,
-İsteğe bağlı sigorta giriş bildirgesiyle SGK’ya başvuruda bulunan vatandaşlarımız
isteğe bağlı sigortalı olurlar.
İsteğe bağlı sigorta giriş dilekçesinin (bildirgenin) kuruma verildiği tarihi takip eden günden itibaren isteğe bağlı sigortalı olurlar. İsteğe bağlı sigorta dilekçesinin (giriş bildirgesinin) elden değil de adi posta veya kargo ile gönderilmesi halinde sigortalılık bildirgenin SGK’nın kayıtlarına intikal ettiği tarih, taahhütlü, iadeli taahhütlü veya acele posta servisi olarak gönderilenlerde ise postaya verildiği tarih, başvuru tarihi olarak kabul edilir.
İsteğe bağlı sigorta primi, prime esas kazancın alt sınırı ile üst sınırı arasında, sigortalı tarafından belirlenen ve yazılı olarak talep edilen prime esas aylık kazancın yüzde 32’sidir. Prime esas kazanç belirlenmişse isteğe bağlı sigorta primi asgari ücretin yüzde 32’sidir. Bu durumda en düşük isteğe bağlı primi 760,50x0,32=243,36 TL’dir.
Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki iş yerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçilerinin isteğe bağlı prim oranı prime esas aylık kazancın yüzde 20’sidir. Bunun sebebi, ülkemizle sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelere götürülen işçilerin sağlık sigortası primleri işverenleri tarafından zorunlu olarak ödenmektedir.
Diğer yandan yabancı uyruklu sigortalılardan Türkiye’de yerleşik olma hali bir yılı doldurmayanlarında isteğe bağlı sigorta prim oranı yüzde 20’dir. Zira ülkemizde ikamet eden ancak ikamet süresi bir yılı doldurmayan yabancı uyruklular sağlık sigortası kapsamı dışındadır.

Prim borcu olanlar sağlıktan yararlanamaz
İsteğe bağlı sigorta primi, ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar ödenir. Ait olduğu aydan itibaren en geç 12 ay içinde kendileri veya hak sahipleri tarafından hesaplanacak gecikme cezası ve gecikme zammıyla birlikte ödenmeyen süreler, hizmet olarak değerlendirilmez.
Bu nedenle isteğe bağlı sigortalı primini 12 aydan fazla geciktirmemek gerekir. Yine belirtelim ki; isteğe bağlı sigorta prim borcu bulunanlar bu borcu ödeyene kadar sağlıktan yararlanamaz.

Vergiden muaf kadınlar az prim öder
Vergiden muaf tutulan işleri hizmet akdiyle herhangi bir işverene tabi olmaksızın sürekli ve kazanç getirici nitelikte yapan ve 1 Ekim 2008 tarihinden sonra da yapmaya devam eden kadınlar, 2008 yılı için belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırının on beş katı üzerinden, takip eden her yıl için bir puan arttırılmak suretiyle otuz katını geçmemek üzere prim öderler.
Bu yıl için vergiden muaf tutulmuş işleri yapan kadınlar 760,50x,32x17/30=137,90 TL prim ödeyerek hem sağlıktan yararlanır hem de şartları sağladığı zaman emekli olur. Ancak daha az prim ödemek için vergiden muaf olunduğuna ilişkin vergi dairesinden alınan yazının SGK’ya ibraz edilmesi gerekir.

İsteğe bağlı sigortalılığı sona ermesi
İsteğe bağlı sigortalılıktan çıkış dilekçesinin kurum kayıtlarına girdiği tarihten önceki primi ödenmiş son günü takip eden günden başlayarak sona erer.
Ayrıca emekli olmak için başvuranların, aylığa hak kazanmış olmak şartıyla talep tarihinden itibaren sigortalılığı sona erer.
İsteğe bağlı sigortaya prim öderken zorunlu olarak çalışmaya başlayanların da isteğe bağlı sigortalılığı çalışmaya başladığı tarihte son bulur. Örneğin; isteğe bağlı sigortaya prim öderken vergi mükellefi olan kişinin sigortalılığı vergi mükellefi olduğu gün son bulur. Yine isteğe bağlı sigortalı 4-a sigortalısı olarak bir işveren yanında çalışmaya başlarsa yine isteğe bağlı sigortalılığı sonra erecektir.

Lütfi Köksal - Şerif Akcan / Türkiye