| |
| |
|
Yasal Defterlerin
Yazdırılması ve Kapanış Tasdiklerinin
Yaptırılması |
|
| |
|
Özet:
Yasal defterlerin zamanında
bastırılmaması halinde;
- Birinci derece usulsüzlük cezası ve
- Yüklenilen katma değer vergilerinin
indiriminin reddi,
yaptırımları ile karşılaşılır.
- Defterlerin zamanında yazdırılması
yanında;
- Defterinin hesap dönemi içinde dolması
halinde yeni defter tasdik ettirilerek
işlemlerin bu deftere kaydedilmesi
gerektiği,
- Türk Ticaret Kanunu hükümleri
çerçevesinde kapanış tasdiklerinin
yaptırılmamasının defterlerin delil
niteliği açısından önemli olduğu,
unutulmamalıdır.
|
 |
|
|
| |
|
1. Giriş
Uygulamada işletmelerin muhasebe kayıtlarına
zamanında yapmadıkları veya muhasebe kayıtlarını
elektronik ortamda yaptıkları ancak bu kayıtları
yasal süresi içinde yasal defterlere
yazdırmadıkları sıkça görülmektedir.
Muhasebe kayıtlarının zamanında yapılmaması veya
manyetik ortamda yapılan kayıtların yasal
defterlere yazdırılmaması önemli sonuçlar
doğurmaktadır.
Aşağıda konuyla ilgili özet açıklama ve
uyarılara yer verilecektir.
2. İşlemlerin Kayıt Süresi
Vergi Usul Kanunu’nun 219. maddesine göre
işlemlerin defterlere zamanında kaydedilmesi
zorunludur. Maddede yapılan düzenlemeye göre,
kayıtların on günden fazla geciktirilmesi mümkün
değildir.
Kayıtların muhasebe fişleri, primanota ve bordro
gibi yetkililerin imzasını taşıyan belgelere
dayanarak yürüten işletmelerde, işlemlerin bu
belgelere kaydedilmesi defterlere kayıt
hükmündedir. Ancak bu kayıtların yapılması da
işlemlerin esas defterlere 45 günden geç intikal
ettirilmesine olanak vermemektedir.
45 günlük kayıt süresinin geçerli olabilmesi
için, muhasebe fişlerinin kâğıda dökülüp
yetkililerce imzalanması gerekir. Aksi halde
kayıt süresi olarak 45 günlük değil 10 günlük
süre geçerli olur.
3. İşlemlerin Bilgisayar Ortamında Kaydedilmiş
Olması
Maliye Bakanlığı, bilgisayar ortamında
kayıtların yapılmış olmasını, işlemlerin yasal
defterlere kaydedilmiş olarak kabul
etmemektedir. Dolayısıyla Maliye Bakanlığı
uygulamasına göre, bilgisayar ortamında tutulan
kayıtlar yasal defterlere yazdırılmadıkça,
defterlere kayıt yapılmış sayılmamaktadır.
4. İşlemlerin Yasal Süresinde Kaydedilmemesinin
(Yasal Defterlerin Yazdırılmamasının) Sonuçları
a) Usulsüzlük Cezası
Vergi Usul Kanunu’nun 352/I-6 maddesi hükmüne
göre, defterlerin yazdırılmaması birinci derece
usulsüzlük cezasını gerektirmektedir.
b) Katma Değer Vergisi İndiriminin Reddedilmesi
Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 34. maddesi
hükmü, yüklenilen katma değer vergisinin
indirimini açıkça belgelerin yasal defterlere
kaydedilmesi koşuluna bağlamıştır.
Bu açık düzenleme nedeniyle, yüklenilen katma
değer vergisinin indirimi ancak mal ve hizmet
alım belgelerinin yasal defterlere kaydedilmesi
halinde mümkün bulunmakta, yasal defterlere
kaydedilmeyen belgelerde yer alan katma değer
vergisi ise indirim konusu yapılamamaktadır.
Maliye Bakanlığı öteden beri uygulamayı bu yönde
yapmakta, yasal defterlerin yazdırılmadığını
tespit eden vergi inceleme elemanları da katma
değer vergisi indirimlerini reddederek cezalı
katma değer vergisi tarhiyatı yapmaktadırlar.
Maliye Bakanlığının ve vergi inceleme
elemanlarının bu homojen uygulamasına karşılık,
vergi yargısının farklı yönde kararlarına
rastlanmaktadır.
Danıştay bazı kararlarında, belgelerin yasal
defterlere geç kaydedilmesini veya
kaydedilmemesini indirime engel görmemiş ve
yapılan tarhiyatları kaldırmıştır.
Bir kısım Danıştay kararlarında ise, Maliye
Bakanlığının görüş ve uygulamasına paralel
olarak, yasal defterlere kaydedilmemiş
belgelerde yer alan katma değer vergisinin
indirimi kabul edilmemiş ve yapılan tarhiyatlar
onanmıştır.
5. Yevmiye Defterinin Dolması Halinde Yapılacak
İşlem
Vergi Usul Kanunu’nun 221. maddesinin (4)
numaralı bendi hükmüne göre, tasdike tabi
defterlerin dolması dolayısıyla yıl içinde yeni
defter kullanmak zorunda olanların, bu defteri
kullanmaya başlamadan önce tasdik ettirmeleri
gerekmektedir.
Bu düzenlemeye göre, yevmiye defterinin hesap
dönemi içinde dolması halinde yeni defter tasdik
ettirilerek işlemlerin bu deftere kaydedilmesi
gerekir.
Uygulamada yevmiye defteri yıl içinde
dolanların, daha sonraki işlemlerini yeni tasdik
ettirecekleri yevmiye defterine kaydetmek
yerine, dolan yevmiye defterinin arka
sayfalarına veya onaylı defteri kebire
kaydettikleri görülmektedir.
Maliye Bakanlığı, yevmiye defteri dolanların
daha sonraki işlemlerinin onaylı defteri kebire
kaydetmelerini re’sen takdir nedeni saymakta,
ancak katma değer vergisi indirim imkânının
devam ettiğini kabul etmektedir. İşlemlerin
dolan yevmiye defterinin arkasına
kaydedilmesinin sonuçlarına ilişkin bir Bakanlık
görüşüne ise rastlanmamıştır.
Başta yüklenilen katma değer vergisinin
indiriminin reddedilmesi olmak üzere, usulsüzlük
cezası ve vergi matrahlarının re’sen takdiri
gibi telafisi güç sonuçlarla karşılaşmamak için,
yasal defterlerin ihtiyacı karşılayacak kadar
tasdik ettirilmesinde veya yıl içinde
defterlerin dolması halinde yeni defter tasdik
ettirerek işlemlerin bu defterlere
kaydedilmesinde yarar vardır.
6. Defterlerin Kapanış Tasdikleri
Türk Ticaret Kanunu’nun;
- 70. maddesinde, yevmiye defterinin yeni yılın
en geç Ocak ayı sonuna kadar notere ibraz edilip
son kaydın altına noterce “görülmüştür” ibaresi
yazılarak tasdik edilmesinin zorunlu olduğu,
- 72. maddesinde ise, iş yılı sonu için
çıkartılacak envanter ve bilançoların gelecek iş
yılının ilk üç ayı içinde tamamlanmış olması
gerektiği,
hükmü yer almaktadır.
Yasal defterlerin kapanış kayıtlarının
yaptırılmaması Türk Ticaret Kanunu açısından
defterlerin delil olarak ispat gücünü
kaybetmesine yol açabileceğinden önemlidir.
Öte yandan, Vergi Usul Kanununda ticari
defterlerin kapanış tasdiklerinin yaptırılması
gerektiğine ilişkin bir düzenleme yoktur.
7. Sonuç ve Uyarı
Önceki bölümlerde açıklandığı üzere, mal ve
hizmet alım belgelerinin yasal defterlere
kaydedilmemesi veya yasal defterlerin zamanında
yazdırılmaması, özel usulsüzlük cezası yanında
yüklenilen katma değer vergisinin indiriminin
yapılamaması ile sonuçlanabilmektedir.
Yasal defterlerin zamanında yazdırılmamasını
tespit eden vergi inceleme elemanlarının, vergi
indirimini reddedip cezalı katma değer vergisi
tarhiyatı istemeleri kesindir.
Bu çerçevede yapılacak tarhiyata karşı açılacak
davanın ne şekilde sonuçlanacağı kesin olmayıp,
kaybedilmesi riski ise alınabilecek bir risk
değildir. Kaldı ki dava kazanılsa dahi, dava
süreci ve maliyeti, yasal yükümlülüğün yerine
getirilmesinin maliyeti ile karşılaştırılabilir
değildir.
Sonuç olarak, katlanılamayacak maliyetlerle
karşılaşmamak için, yasal defterlerin zamanında
bastırılması konusunda dikkatli olunmasında
yarar bulunmaktadır.
Defterlerin zamanında yazdırılması yanında;
- Defterinin hesap dönemi içinde dolması halinde
yeni defter tasdik ettirilerek işlemlerin bu
deftere kaydedilmesi gerektiği,
- Türk Ticaret Kanunu hükümleri çerçevesinde
kapanış tasdiklerinin yaptırılmamasının
defterlerin delil niteliği açısından önemli
olduğu, unutulmamalıdır.
Recep Bıyık
YMM
PricewaterhouseCoopers
|
|
|
|
