Ücretsiz izinde sağlık yardımları

Küresel ekonomik krizin etkilerini yaşayan işverenlerimizce bu süreçteki olumsuz etkileri firmasından biraz da olsa uzaklaştırmak amacıyla sıkça başvurulan bir yöntem olarak dikkati çeken ücretsiz izin uygulaması, piyasanın ihtiyaçları gözetilerek ve hakkaniyet uygun olarak mevzuatımızda düzenlenebilmiş değildir. İş hayatını düzenleyen İş Kanunu ve diğer mevzuatta ücretsiz iznin tanımının bile yapılabildiğini söyleyemeyiz. 4857 sayılı İş Kanunu'nda sadece ücretsiz izin kullanılabilecek bazı durumlar sayılmış bulunmaktadır. Ancak iş sözleşmesi özgürlüğü ilkesi çerçevesinde, işçinin ücretsiz izin talebinin işverene yöneltildiği hallerde, bu talebin işveren tarafından kabul edilmesi veya işverenin böyle bir talepte bulunması halinde, bu talebin işçi tarafından kabul edilmesi şarttır. Bu yazımda, ücretsiz izin kullanan işçinin sağlık yardımlarından yararlanabilme şartları ve süresini ele alacağım. Tabii ki hangi hallerde sağlık yardımından yararlanamayacağını da yazımızda açıklamamız gerekecektir.

İşçinin yasal olarak kullanabilecek ücretsiz izinlerden ilki, 4857 sayılı İş Kanunu'nun 74'üncü maddesinde doğum yapan kadın işçinin doğumdan önce sekiz (çoğul gebelik halinde on) ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam onaltı (çoğul gebelik halinde onsekiz) haftalık analık sigortası işgöremezlik ödenekli ya da maktû aylıklı işçilere ücretli izin hakkından sonra, tercihe göre kullanılmak üzere, 6 aya kadar kullanılabileceği belirtilen ücretsiz izindir. Sağlık durumunun çalışmaya uygun olduğu uzman doktorun onayına dayanması şartıyla, kadın işçi, doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası 8 haftalık süreye eklenecektir. Bu takdirde de doğum yapan kadın işçi, onaltı haftalık süreden veya çoğul gebelik halinde onsekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin kullanabilmektedir. Yasal ücretsiz izin hakkının ikincisi ise, 4857 sayılı İş Kanunu'nun 56'ncı maddesinin son fıkrasında düzenlenen toplam dört güne kadar verilecek olan yol iznidir. Bu hükme göre işveren, yıllık ücretli izin süresini işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olan işçilere talepte bulunmaları ve bu hususu belgelemeleri şartıyla gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere, toplam dört güne kadar ücretsiz izin vermek zorundadır. Yine İşK.m.55/ı hükmünde düzenlenmiş olan işçilerin evlenmelerinde üç güne kadar, ana ve babalarının, eşlerinin, kardeş veya çocuklarının ölümünde üç güne kadar verilecek izinler de ücretsiz verilmesi halinde bu kategoride değerlendirilebilecektir. Yukarıda belirtilen izinler dışında, diğer durumlarda herhangi bir zamanda yasal bir zorunluluk olmaksızın karşılıklı anlaşma şartına bağlı olarak da ücretsiz izin uygulaması yapılabilecektir.

İşçinin İş Kanunu'nda sayılan hallerde veya karşılıklı yazılı anlaşma sonucu kullandığı ücretsiz izinde, iş sözleşmesi askıda kalmakta, feshedilmiş sayılmamakta, bu süreler içerisinde haklar ve yükümlülükler de askıda kalmaktadır. İşçinin ücretsiz izinli olduğu dönemlerde sağlık yardımlarından yararlanabilmesi, iş sözleşmesinin askıda olması nedeniyle, belirsizlikler içermektedir. Bu doğrultuda konunun açılığa kavuşturulması için SGK, 23.12.2009 tarih ve 2009-155 sayılı Genelgeyi yayınlanmış bulunmaktadır. Buna göre, İş Kanunu'nda sayılan ücretsiz izin hallerini ihtiva eden ve bu durumu belgelenen ücretsiz izin sürelerinde "0" gün ve kazanç bildirilen ve işten çıkış kaydı verilmemiş olan sigortalılardan, sağlık hizmet sunucusuna başvurduğu tarihten önceki son bir yıl içinde 30 gün prim ödeme şartını yerine getirenler sağlık yardımlarından yararlanabilecektir.

İşten çıkış kaydı verilmemiş olmasına rağmen, ücretsiz izin sürelerinin İş Kanunu'nda sayılan halleri kapsamaması durumunda ise "0" gün ve kazanç bildirilen sigortalılar sağlık yardımlarından yararlanamayacak olup buna yasal bir çözüm üretilmeli ve çıkıştaki 10+90 gün kuralına işlerlik kazandırılmalıdır.

NOT: Bugün, 8 Mart Dünya Kadınlar Günü. Yaratanın yaratışına uyum ve kültürel bağlamda doğru donanımına ulaşmış kadınlarımızın ülkemizin biçimlenişine önemli katkıları olacak. Hür ve demokratik yapılanışımızı da bu sayede başarıyla gerçekleştirebileceğiz. Bugünün kadınlarımıza ve ülkemize hayırlı olmasını diliyorum. Tahsin Sınav / tsinav@yenisafak.com.tr / Y.Şafak / 08 Mart 2010 Pazartesi