Yıllık izinde çalışmak yasaktır
 

*Okullar kapandı, çalışanları yavaş yavaş izne çıkma istekleri sarmaya başladı. Ancak çalışanların yıllık ücretli izin hesaplamaları ve süreleri bağlı oldukları kanunlara göre farklılık gösteriyor

*Kimlerin hangi şartlarla yıllık ücretli izin hakkı olduğunu hatırlatmak istedik. Bu arada unutmayın, ücretli yıllık izin süresince çalışanların başka bir iş yapmaları veya başka bir işyerinde çalışmaları yasaktır

1982 Anayasası’nın 53’üncü maddesine göre, “... dinlenmek çalışanların hakkıdır” denildiğinden çalışan kişiler için dinlenmenin bir hak olduğu Anayasal güvence altındadır. Ülkemizin da imza atarak taraf olduğu Avrupa Sosyal Şartı’nın 2’nci maddesinde, “Ücretli resmi tatil olanağı ve en az iki haftalık ücretli izin sağlamak, taraf devletlerce kabul edilmiştir” denilmiştir.

İŞÇİLERİN YILLIK İZİN HAKKI
Bilinen adıyla işçi olanlar 4857 Sayılı İş Kanunu kapsamında çalışmaktadırlar ve yıllık ücretli izinleri de bu kanuna göre hesaplanır. (854 Sayılı Deniz İş Kanunu’nu da aynı hakları verir.)
Kanunun 53’üncü maddesine göre; “İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir.
İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi;
a) Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara on dört günden,
b) Beş yıldan fazla on beş yıldan az olanlara yirmi günden,
c) On beş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmi altı günden az olamaz...”
54’üncü maddeye göre ise “...İşçinin gelecek izin hakları için geçmesi gereken bir yıllık hizmet süresi, bir önceki izin hakkının doğduğu günden başlayarak gelecek hizmet yılına doğru (...) hesaplanır.”
Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği’nin 4’üncü maddesine göre ise “İş Kanunu’nun 53’üncü maddesinin birinci fıkrası ile 54’üncü maddesindeki esaslar ve 55’inci maddesindeki durumlar göz önünde tutularak her işçinin yıllık ücretli izne hak kazandığı tarih (...) yıllık ücretli izin kayıt belgesine yazılır...”
Bunlara göre; yıllık izin hesabında o işyerinde ilk işe girilen tarihe göre yıllık dönemlerin tamamlanmasına dikkat edilir. Yani, 1 Temmuz günü işe başlayan bir işçinin yıllık izin hakkı her yıl 1 Temmuz günü başlar. Takip eden yıllarda 1 Temmuz gelmeden işten ayrılırsa izin süresi uygulanmaz. Mesela, 1 Temmuz 2008’de işe başlayan birisi ilk defa 1 Temmuz 2009 günü izne hak kazanır. Eğer, 25 Haziran 2010 günü işten ayrılmışsa izin hakkı yoktur.

Yıllık izin ücreti peşin ödenir

Gerek 4857 gerekse 854 sayılı kanunlara göre çalışanlar, ücretlerini ayın sonunda daha doğrusu takip eden ayda alırlar. İşte bu kişiler yıllık izne çıkacaklarsa paralarını peşin almalı ve işveren de peşin ödemelidir. 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 57’nci maddesine göre; “İşveren, yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye, yıllık izin dönemine ilişkin ücretini ilgili işçinin izne başlamasından önce peşin olarak ödemek veya avans olarak vermek zorundadır... Yıllık ücretli izin süresine rastlayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri ayrıca ödenir” denildiğinden, işçi izne çıkmadan parasını almalıdır.

PAZARLAR VE TATİLLER İZNE İLAVE EDİLİR
Madde metninden de görüleceği üzere, izin süresine rastlayan pazar günleri ile izin süresine rastlayan ulusal bayram ve genel tatil günleri izinden sayılmaz ve izne ilave edilmelidir. Mesela, 14 gün izne çıkan bir işçinin izin süresi, 2 pazar günü ile birlikte 16 gün olur.

YAŞLILARA VE GENÇLERE AYRICALIK
Yıllık izin hesabında, yaşlılara ve gençlere pozitif ayrımcılık yapılmış ve on sekiz ve daha küçük yaştaki işçiler ile elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresinin yirmi günden az olamayacağı kanunlaştırılmıştır. Öte yandan, kanunda yazan izin süreleri asgari (en az) süreler olup, bu süreler iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleriyle artırılabilir.

Bir yılın hesabında çalışılmış sayılan haller

Normal şartlarda, çalışılan sürelere göre yıllık izin hesaplaması yapılır ama aşağıda sayılan hallerde çalışılmadığı halde çalışılmış gibi kabul görür. 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 55’inci maddesinde, yıllık ücretli izinlerin hesabında çalışılmış gibi sayılan hallerin neler olduğu sayılmıştır. 4857 Sayılı Kanun’un 56’ncı maddesine göre; “...İzin süreleri, tarafların anlaşması ile bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere en çok üçe bölünebilir. İşveren tarafından yıl içinde verilmiş bulunan diğer ücretli ve ücretsiz izinler veya dinlenme ve hastalık izinleri yıllık izne mahsup edilemez... Yıllık ücretli izinleri işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olanlara istemde bulunmaları ve bu hususu belgelemeleri koşulu ile gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere işveren toplam dört güne kadar ücretsiz izin vermek zorundadır. İşveren, işyerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izinlerini gösterir izin kayıt belgesi tutmak zorundadır.”

Kısmi çalışanların yıllık izni de kısmidir

Ayda 30 gün çalışmak esas olmakla birlikte bazı kısmi süreli iş akitleri ile daha az süreli çalışmalar da yapılabilmektedir. Mesela ayda 15 günlük hizmet akdi yapılan ve ayda 15 gün çalışan işçinin yıllık izni de kısmi hesaplanır. İşçi 1 Temmuz 2009 günü işe girmiş ve ayda 15 gün çalışıyorsa 1 Temmuz 2010 günü bir yılı tamamladığında izne hak kazanır ama normal işçi olsaydı 14 gün izni varken şimdi 7 gün izin hakkı olacak.

İŞVEREN İSTERSE İŞTEN ATABİLİR

Bütün çalışanların izinlerinde amaç, dinlenmeleri ve enerji toplayarak işe başlamalarıdır. Bu sebeple yıllık ücretli izin süresince çalışanların başka iş veya işyerlerinde çalışmaları da yasaktır. Şayet, yıllık ücretli iznini kullanmakta olan işçinin izin süresi içinde ücret karşılığı bir işte çalıştığı anlaşılırsa, bu izin süresi içinde kendisine ödenen ücret, işveren tarafından geri alınabilir. Ayrıca işveren, isterse bu personelin hizmet akdini, 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 25/II-(e) bendi uyarınca tazminatsız olarak feshedebilir.

Ali Tezel / Habertürk