Hizmet çakışmasına köklü çözüm

Bizi takip eden okurlarımız hatırlayacaktır. Bu köşeden sizlere defalarca sigortalılık türlerinin birleşmesi (çakışması) konusunda hatırlatmalarda bulunarak bilgi verdik.
Hepimizin bildiği gibi, Türk Sosyal Güvenlik sisteminde zorunluluk ilkesi egemendir. Bu ilke gereği sigortalı olmak, kişi açısından sadece bir hak değil, aynı zamanda kaçınılamayan bir yükümlülük olarak değerlendirilmiştir. Sigortalı olup olmama konusunda kişinin iradesine yer verilmez; kişi istemese dahi belirli şartların oluşmasıyla birlikte sigortalı olmak zorundadır. Bu zorunluluk 5510 sayılı Kanunun 92. maddesinde hüküm altına alınmış, sigorta hak ve yükümlülüklerini ortadan kaldırmak, azaltmak, vazgeçmek veya başkasına devretmek için sözleşmelere konulan hükümler geçersiz sayılmıştır.
Sigortalılığın birleşmesi halinde hangi sigortalılığın geçerli sayılacağı öteden beri problem olmuş, SGK’nın uygulaması ile sigortalının beklentisi sürekli çelişmiştir. 4/a sigortalılarının 4/b sigortalılarına nazaran daha erken emekli olabilmeleri ve maaşlarının nispeten yüksekliği, 4/a sigortalılığını tercih edilen durumuna getirmiştir. Oysa sigortalılıkta tercih değil, zorunluluk ilkesi egemendir.
Zorunlu sigortalılığın belirlenmesi ile ilgili olarak geçmişte Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı koordinasyonunda SSK ve Bağ-Kur yetkililerinin katılımı ile yapılan toplantılar sonucunda bir protokol düzenlenmiştir. Bu protokole göre:
-Bir hizmet akdine dayanarak bir veya birkaç işverenin emrinde çalışmaları dolayısıyla zorunlu 4/a sigortalısı olanlar, sigortalılıkları sürerken çalıştıkları iş yerine veya başka bir şirkete ortak, anonim şirkette ise kurucu ortak veya yönetim kurulu üyesi ortak oldukları takdirde sigortalılıkları kesintiye uğrayıncaya kadar 4/b sigortalısı sayılmayacak.
-Şirket ortağı ya da anonim şirketlerde kurucu ortak veya yönetim kurulu üyesi olmaları dolayısıyla 1479 Sayılı Kanuna göre zorunlu 4/b sigortalısı sayılanlar, sigortalılıkları sürerken bir hizmet akdine dayanarak çalışmaya başladıkları takdirde 4/b sigortalılıkları kesintiye uğrayıncaya kadar 4/a sigortalısı sayılmayacak.
-Zorunlu sigortalılığı devam etmekte iken diğer sigortalılık kapsamına girecek bir işte çalışmaya başlayanların, önceki kapsamdaki sigortalılığının kesintiye uğraması durumunda, sonradan başlayan sigortalılık geçerli olacak, ancak geçici iş göremezlik dolayısıyla geçen süreler ile hafta sonu ve resmî tatil süreleri, sigortalılığın kesintisi olarak değerlendirilmeyecektir.
Reform Yasası olarak nitelendirdiğimiz, 5510 sayılı Kanun’un Sigortalılık hallerinin birleşmesi başlıklı 53. maddesi, geçmişteki uygulamayı aynen benimsemiştir. Buna göre 4/a, 4/b ve 4/c kapsamındaki sigortalılık türlerine aynı anda tabi olmayı gerektirecek şekilde çalışması hâlinde; öncelikle 4/c kapsamında, 4/c kapsamında çalışması yoksa ilk önce başlayan sigortalılık ilişkisi esas alınarak sigortalılığı belirlenecek, ancak 4/b kapsamında sigortalı sayılanlar, kendilerine ait veya ortak oldukları iş yerlerinden dolayı, 4/a kapsamında sigortalı bildirilemezler hükmüne yer vermiştir. Özetle Reform Yasası, “önceden başlayan sigortalılığın geçerli olacağı” ilkesini aynen benimsemiştir.
Ancak, önceden başlayan sigortalılığın geçerli olacağı ilkesinin küçük esnafımızı mağdur ettiği bilinen bir gerçektir. Yüzde birle küçük bir şirkete ortak olanların dahi 4/b sigortalı sayılmalarının hakkaniyete uygun olmadığı açıktır. Söz konusu eksiklik fark edilmiş olacak ki; “Vergi, Prim ve Diğer Alacakların Yapılandırılmasına İlişkin Yasa Tasarısının” 33. maddesi ile köklü bir çözüm öngörülmüştür.
Önümüzdeki günlerde yasalaşacak olan “Yapılandırma Yasa Tasarısının” 33. maddesine göre; sigortalılar 4/a ve 4/b kapsamında yer alan sigortalılık statülerine tabi olacak şekilde çalışmaları halinde 4/a sigortalılığı geçerli olacak, 4/b sigortalılığı askıda kalacaktır.
Bu düzenleme yasalaşırsa, önceden başlayan sigortalılık geçerli olur ilkesi terk ediliyor. Yerine, sigortalılığın üstünlüğü ilkesi benimsenecek. Üstünlük sıralaması ise önce 4/c, sonra 4/a en son 4/b olarak düzenlendi. Düzenleme çok isabetli olmuş ama bu düzenleme geriye de yürütülmeli kanaatindeyim.
Sonuç olarak sosyal güvenlik tarihimizin en tartışmalı ve sıkıntılı konularından birisi olan hizmet çakışmaları konusu çözüme kavuşmak üzeredir. Emeği geçen ve geçecek olanlara sizler adına teşekkür etmeyi borç addediyorum.
lütfi Köksal / türkiye