|
HERKESE ÇEK VERİLMEYECEK
Kanun
değişti, 'ödeyeceğim' diyenler karşılıksız çekten hapse
girmeyecek
Uzun zamandır tartışılan karşılıksız çek, bu suçtan
alınan cezalar ve bu suçların ekonomiye verdiği
zararların önüne geçmek için başlatılan çalışmalar
neticelendi.
Çıkarılan yeni kanunla çek defterlerinin içeriği, çekin
düzenlenme şekli ve kullanımı için standart getirildi.
Kanunda ayrıca çek hamillerinin korunmaları ve kayıt
dışı ekonominin denetim altına alınması için tedbirler
alındı. Çekin karşılıksız çıkması ve belirlenen diğer
yükümlülüklere aykırılık hallerinde ilgililer hakkında
uygulanacak yaptırımlar da yeniden belirlendi.
HERKESE ÇEK VERİLMEYECEK
Yeni düzenlemede sorumluluk ve yaptırımlar arttığı için
bankalar da çek vermeden önce daha dikkatli davranacak.
Çek hesabı açtırmak isteyenin yasaklı olup olmadığı
araştırılmadan; ayrıca kişinin ekonomik ve sosyal
durumunun belirlenmesinde gerekli basiret ve özen
gösterilmeden bankalar çek vermeyecek. Bu kapsamda elde
edilen bilgiler 10 yıl boyunca muhafaza edilecek.
Çekin kısmen veya tamamen karşılıksız çıkması halinde
çek hamili talep ederse düzenleyenin adresleri verilmek
zorunda. Muhatap banka, ibraz eden düzenleyici dışındaki
hamile (çeki ibraz eden kişiye), süresinde ibraz edilen
her çek yaprağı için çekin karşılığının hiç bulunmaması
hâlinde bile asgari seviyede ödeme yapmak mecburiyetinde
bırakıldı. İbraz edilen çek bedeli 600 TL veya üzerinde
ise 600 lira, çek bedeli 600 liranın altında ise çek
bedelinin tamamı ödenmek zorunda. Çekin kısmen
karşılığının bulunması hâlinde ise çek bedeli 600 lira
veya altında ise, çek bedelini aşmamak şartıyla, kısmî
karşılığı 600 liraya tamamlanacak. Çek bedeli 600
liranın üzerinde ise çek bedelini aşmamak şartıyla,
kısmî karşılığa ilave olarak 600 lira ödenecek. Çekin
karşılığı olması halinde banka 'para ödemiyorum'
diyemeyecek. Çünkü çekin karşılığı hesapta olduğu halde
ödeme geciktirilir veya kanunen ödemekle mecburi tutulan
600 liralık miktar hamile ödenmezse, çek hamiline, her
geçen gün için binde üç gecikme cezası ödenecek.
Çekin karşılığı yoksa ve hamili talep ederse karşılıksız
işlemi yapılıyor. Banka ödemekle mecbur tutulduğu tutarı
ödemişse bu tutar düşülerek geriye karşılıksız kalan
tutar belirtiliyor. Çeki ibraz eden kişi asgari ödemeyi
kabul etmeyip çekin karşılıksız olduğunu tespit
ettirebilecek. Bu durumda çek hamilin elinde kalacak.
Asgari ödeme kabul edilmesi halinde çek bankada kalacak,
ancak tasdikli fotokopisi ücretsiz olarak ibraz edene
verilecek. Çek hamili, fotokopiyle müracaat borçlularına
veya kambiyo senetleri hakkındaki takip usullerine
başvurabileceği gibi, cumhuriyet başsavcılığına
şikâyette bulunurken dilekçesine bu fotokopiyi
ekleyebilecek ve bunu icra daireleri ile mahkemelerde
ispat aracı olarak kullanabilecek.
KAYIT DIŞI MÜCADELE İÇİN
ÖNEMLİ
Bankalar çek hesabı sahiplerinin açık kimliklerini,
adreslerini, vergi kimlik numaralarını, bu hesaplardan
ödeme yapılan kişilere ait bilgileri Gelir İdaresi'ne
bildirecek. Bu kişilere yapılan ödemelerin tutarları ve
üzerinde vergi kimlik numarası bulunmayan çeklere
ilişkin bilgiler de dönemler itibarıyla, Gelir
İdaresi'ne elektronik ortamda iletilecek. Ayrıca
bankalar, hamiline çek defteri yaprağını kullanmadan
hamiline çek düzenlendiğini tespit ederlerse, mevcut
delilleriyle birlikte durumu, tespit tarihinden itibaren
en geç bir hafta içinde cumhuriyet başsavcılığına ve
Gelir İdaresi'ne bildirmekle yükümlü tutuluyor.
Çekte vade uygulanabilecek
2011 yılı sonuna kadar, üzerinde yazılı düzenleme
tarihinden önce çekin ödenmek için muhatap bankaya
ibrazı geçersiz kabul edilecek. Yani üzerindeki tarih
henüz gelmediyse bile görüldüğünde ödenmek zorunda olan
çekler, yazılı tarih gelmeden ödenmeyecek. Üzerinde
yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanunî ibraz
süresi içinde ibrazında, çekle ilgili olarak
'karşılıksızdır' işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi
hakkında, hamilin şikâyeti üzerine, her bir çekle ilgili
olarak, 1.500 güne kadar adlî para cezasına
hükmolunuyor. Ancak, hükmedilecek adlî para cezası, çek
bedelinin karşılıksız kalan miktarından az olamayacak.
Mahkeme ayrıca, çek düzenleme ve çek hesabı açma
yasağına; bu yasağın bulunması halinde, çek düzenleme ve
çek hesabı açma yasağının devamına hükmedecek.
Ceza alanlara yurtdışı
yasağı
Karşılıksız çek sebebiyle 1 Kasım 2009 tarihi
itibarıyla; haklarında soruşturma açılmış, kovuşturmaya
başlanılmış veya mahkûmiyet hükmü verilmiş olan kişiler
en geç 1 Nisan 2010'a kadar, çek alacaklısıyla anlaşmaya
varıp anlaşmayı ya da hazırlayacakları taahhütnameyi,
ilgili makama vererek kurtulabilecek. Bu durumdakiler
şikâyetçiyle belirledikleri miktarın belirli vadelerde
ödenmesi hususunda anlaşır ve anlaşmanın bir nüshasını
cumhuriyet başsavcılığına veya mahkemeye verilirse,
anlaşmada öngörülen süre kadar soruşturma veya
kovuşturmanın durmasına, hükmün infazının ertelenmesine
veya durdurulmasına karar verilecek. Anlaşmaya varılmış
olması, şikâyetçi bakımından şikâyetin geri alınması
sonucunu doğurmayacak.
Anlaşma sağlanmazsa bile ödenmesi gereken miktarın
belirli vadelerde ödeneceği taahhüt edilirse ve
taahhütname, başsavcılığa veya mahkemeye verilirse,
taahhütnamede belirtilen süre kadar, soruşturma veya
kovuşturmanın durmasına, hükmün infazının ertelenmesine
veya durdurulmasına karar verilecek. Bu durumda, ödeme
süresi, taahhütnamenin yapıldığı tarihten itibaren iki
yılı geçemeyecek. Taahhütnamede yer alacak birinci yıl
taksiti, borcun üçte birinden az olamayacak.
Taahhütnamenin bir örneği alacaklıya gönderilecek.
Şikâyetçinin başvurusu üzerine, anlaşma veya taahhüde
uyulmadığının tespiti hâlinde, soruşturmaya,
kovuşturmaya veya hükmün infazına devam edilecek.
Kanunda kötü niyetli kişilerin anlaşma yapıp veya
taahhütname verip kaçmalarını engellemeye yönelik hüküm
de yer alıyor. Yasadan faydalanan kişiler hakkında
anlaşma veya taahhüt süresi boyunca başta yurtdışı çıkış
yasağı ve belirli zamanlarda belirlenmiş yerlere
(örneğin karakola) düzenli olarak başvuruda bulunmak
gibi adli kontrol tedbiri uygulanması mümkün.
Ahmet Yavuz
04.01.2010 |
