Vergi incelemesinde
uyulacak esaslar
Vergi incelemesinde maksat; ödenmesi
gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve
sağlamaktır. Yasal düzenleme gereği Vergi Usul Yasası ve
diğer yasalara göre defter ve hesap tutmak, evrak ve
vesikaları muhafaza ve ibraz etmek mecburiyetinde olan
gerçek ve tüzel kişiler vergi incelemesine tabidirler.
(Vergi Usul Yasası Md: 137)
Vergi incelemesinin ne zaman yapılacağının evvelden haber
verilmesi mecburi değildir. (Vergi Usul Yasası Md: 138)
İnceleme neticesi alınmamış hesap dönemi de dahil olmak
üzere, tarh zaman aşımı süresi sonuna kadar her zaman
yapılabilir.
Daha önce inceleme yapılmış veya matrahın re'sen takdir
edilmiş olması, yeniden inceleme yapılmasına ve gerekirse
tarhiyatın ikmaline mani değildir. Diğer yandan vergi
incelemesi yapanlar, yaptıkları inceleme sırasında Vergi
Usul Yasası'nın 140'ıncı maddesinde yer alan ilkelere uymak
zorundadırlar. Söz konusu yasa maddesine 6009 sayılı yasanın
9'uncu maddesi ile bundan böyle incelemenin hukuki açıdan
daha güvenceli bir çerçeve içinde yapılmasına yönelik bazı
önemli düzenlemelere yer verilmiştir.
Yeni şekline göre;
* İnceleme elemanları incelemeye tabi olana incelemenin
konusunu işe başlamadan önce açık olarak izah edecektir.
* Vergi incelemesinin başlanıldığı hususu bir tutanağa
bağlanacak, bir örneği nezdinde vergi incelemesi yapılana
verilecektir. Ayrıca söz konusu tutanağın bir örneği
inceleme elemanının bağlı bulunduğu kuruma, bir örneği ise
nezdinde inceleme yapılan mükellefin vergi dairesine
gönderilecektir.
Yukarıdaki koşul 6009 sayılı yasanın 9'uncu maddesi ile
Vergi Usul Yasası'nın 140'ıncı maddesinde ikinci bent olarak
eklenmiş, daha önce yasa maddesinde ikinci bent olarak yer
alan hüküm üçüncü bent, üçüncü bent olarak yer alan hüküm de
dördüncü bent olmuştur.
İnceleme başlama tutanağı özellikle mükelleflerin nezdinde
inceleme başlama tarihinin belirlenmesi açısından önem
arzetmektedir. Çünkü mükellef nezdinde vergi incelemesine
başlanılmış olması hali, mükellefin Vergi Usul Yasası'nın
371'inci maddesinde yer alan pişmanlık ve islah
hükümlerinden yararlanmasına engel oluşturmaktadır.
* Nezdinde inceleme yapılan mükellefin muvafakati olmadıkça
resmi çalışma saatleri dışında inceleme yapılamaz veya
incelemeye devam edilemez. Ancak tutanak düzenlenmesi ve
inceleme ile ilgili emniyet önlemlerinin alınması halinde,
bu işlemlerin tamamlanabilmesi için herhangi bir zaman
kısıtlaması söz konusu değildir.
Bu gibi hallerde de alınacak önlemler, incelemenin yapıldığı
yerdeki faaliyeti engelleyici nitelikte olmayacaktır.
* İncelemenin sonuçlanması ile birlikte incelemenin
yapıldığını gösteren bir belge nezdinde inceleme yapılana
verilecektir.
* 6009 sayılı yasa ile Vergi Usul Yasası'na eklenen 5'inci
bent hükmü gereği olarak ‘Vergi inceleme elemanları vergi
yasalarıyla ilgili kararname, tüzük, yönetmelik, genel
tebliğ ve sirkülere aykırı vergi inceleme raporu'
düzenleyemeyeceklerdir. Ancak vergi inceleme elemanları
genel tebilğ ve sirkülerde mevcut vergi yasalarına aykırılık
tespit ederlerse veya aykırılık kanısında iseler, bu hususu
bağlı oldukları birimler aracılığıyla Gelir İdaresi
Başkanlığı'na düzenleyecekleri bir raporla bildireceklerdir.
* Vergi Usul Yasası'na eklenen 6'ncı bent hükmüne göre de
‘Vergi incelemesi'ne başlandığı tarihten itibaren, tam
inceleme yapılması halinde de en fazla bir yıl, sınırlı
inceleme yapılması halinde ise en fazla altı ay içinde
incelemenin bitirilmesi gerekmektedir. Bu süreler içinde
incelemenin bitirilmemesi halinde ek süre talep
edilebilecektir. Süre uzatımına ilişkin talep vergi
incelemesine yetkili olanların bağlı olduğu birim tarafından
değerlendirilecektir. Bu durumda vergi incelemesi yapmaya
yetkili olanların bağlı olduğu birimler, vergi incelemesinin
öngörülen süreler içinde bitirilmesi için gerekli önlemleri
alacaklardır.
Maliye Müfettişleri, hesap uzmanları ile bunların
yardımcıları ve gelirler kontrolörleri ile stajyer gelirler
kontrolörleri tarafından düzenlenen vergi inceleme
raporları; işleme konulmak üzere ilgili vergi dairesine
tevdi edilmeden önce vergi incelemesine yetkili olanların
bağlı olduğu birimler nezdinde meslekte on yılını tamamlamış
en az üç kişiden oluşturulacak ‘Rapor değerlendirme
komisyonları' tarafından vergi yasaları ile bunlara ilişkin
kararname, tüzük, yönetmelik, genel tebliğ, sirküler ve
özelgelere uygunluğu yönünden değerlendirilecektir. Bu
bağlamda da incelemeyi yapanla komisyon arasında uyuşmazlık
oluşması halinde uyuşmazlığa konu vergi inceleme raporu üst
değerlendirme mercii olarak Maliye Bakanlığı tarafından
belirlenen tutarı aşan tarhiyat önerisi içeren inceleme
raporları ise doğrudan Maliye Teftiş Kurulu Başkanlığı,
Hesap Uzmanları Kurulu Başkanlığı ve Gelirler Kontrolörlüğü
Başkanlığı bünyesinde oluşturulan Rapor Değerlendirme
Komisyonları arasından görevlendirilecek üçer üyeden oluşan
dokuz kişilik ‘Merkezi Değerlendirme Komisyonu' tarafından
vergi yasaları ile bunlara ilişkin kararname, tüzük,
yönetmelik, genel tebliğ ve özelgelere uygunluğu yönünden
değerlendirilecektir.
Veysi Seviğ / Referans |