Ticari defterlerin tasdik yetkisi

Vergi Usul Yasası'nın 233. maddesi gereği olarak, "Defterler, işyerinin, işyeri olmayanlar için ikametgâhının bulunduğu yerdeki noter veya noterlik görevini ifa ile mükellef olanlar, menkul kıymet ve kambiyo borsasındaki acenteler için borsa komiserliği tarafından tasdik" olunmaktadır.
Yasal düzenleme gereği, "Tasdik makamı, bu kanuna göre tasdike getirilen defterleri sosyal güvenlik ile ilgili kuruluşların mevzuat hükümlerine bağlı kalmaksızın tasdik" ederler.
Defterler anonim limited şirketlerin kuruluş aşamasında şikâyet merkezinin bulunduğu yer ticaret sicil memuru veya noter tarafından tasdik edilir.
Vergi Usul Yasası'nın 233. maddesinin son fıkrasında da açıkça belirlendiği üzere sermaye şirketleri olarak bilinen anonim ve limited şirketleri sadece işe başladıkları yıla ilişkin defterlerini isterlerse ticaret sicili memurlarına tasdik ettirebileceklerdir. Kuruluşu izleyen yıllarda ise söz konusu defterlerin notere tasdik ettirilmesi gerekmektedir.
Türk Ticaret Kanunu'nun 69. maddesi gereği olarak da kuruluş aşamasında, tacirler tarafından tutulması zorunlu olan defterlerin kullanılmaya başlanmadan önce, ticari işletmelerin bulunduğu yerin ticaret sicil memurluğuna veya notere ibraz edilmesi öngörülmüş olup, bu defterlerin Vergi Usul Yasası'nın tasdikine ilişkin hükümlerinde yer alan bilgileri içerecek şekilde tasdik ve imza olunması gerekmektedir.
Yasal düzenleme gereği, "Sicil memuru veya noter, defterlerin kaç sayfadan ibaret bulunduğunu ilk ve son sayfaya yazarak resmi mühür ve imzasıyla tasdik eder. Noterler tarafından tasdik edilen defterlerin mahiyet ve adetleri ile bunların kime ait olduğu en geç yedi gün içinde ilgili ticaret sicil memurluğuna bildirilir. Şirketlerin müteakip yıl defterleri ile kullanılması zorunlu diğer defterler de Vergi Usul Yasası'nın defterlerin tasdikine ilişkin hükümlerine göre tasdik olunur.
Her tacir, Türk Ticaret Yasası'nın 69. maddesinin son fıkrası uyarınca, tutmaya mecbur olduğu diğer defterlerle tutmak istediği defterlerin her birini nevi ve mahiyetiyle sayfa sayılarını gösteren iki nüsha beyannameyi bu defteri kullanmaya başlamadan önce sicil memuruna vermek zorundadır. Ticaret sicil memuru, bunlardan birisini tasdik ederek tacire geri verir. Bu mükellefiyeti hiç veya yasaya uygun şekilde yerine getirmeyen tacirin bu gibi defterleri lehine delil olamaz.
Türk Ticaret Yasası'nın 70. maddesinin son fıkrası uyarınca da "yevmiye defterinin yeni senenin en geç ocak ayı sonuna kadar ibraz edilip son kaydın altına noterce (görülmüştür) sözü yazılarak mühür ve imza ile tasdik ettirilmek" şarttır.
Bu hükümden de anlaşılacağı üzere ticari işletmelerin dönem sonu faaliyetlerine ilişkin defter tasdiklerinde, ticaret sicil memurluklarının görevli olamayacaklarını kabul etmek gerekmektedir.
Gerekçe, Noterlik Yasası'nın 68. maddesi uyarınca, "Noterler Türk Ticaret Kanunu ve diğer kanunlar hükümlerine göre tutulması gereken defterleri bu kanunlar uyarınca onaylar." Aynı yasal düzenleme gereği olarak "anılan defterlerin onaylanmasından sonra noter, onayladığı defterin nev'ini, ait olduğu yılı, sayfa sayısını, sözü geçen kanunların emrettiği şekilde mercilerine tek tek veya liste halinde taahhütlü mektupla bildirmekle yükümlüdür.
Noterlik bir kamu hizmetidir. (Noterlik Kanunu madde 1) Bu bağlamda da noterlik hukuku güvenliğini sağlamak ve anlaşmazlıkları önlemek için işlemleri belgelendirir.
Defter tasdik konusunda ticaret sicil memurluğuna verilen sınırlı yetkiye karşılık noterlere geniş anlamda tasdik yetkisi verilmiş bulunmaktadır. Bunun temel nedeni, noterlik görevinin hukuki özelliğidir.
Vergi Usul Yasası'nın 224. maddesinde, "tasdik şerhi"nin içeriği, 225. maddesinde ise "tasdik şekli" belirlenmiş bulunmaktadır. Buna göre defterler aşağıdaki şekilde tasdik olunmaktadır:
• Ciltli defterlerin tasdik esnasında sayfalarının sıra numarasıyla teselsül ettiğine bakılarak, bu sayfalar teker teker tasdik makamının resmi mühürü ile mühürlenir.
• Müteharrik (oynar) yapraklı yevmiye defteri kullanmalarına Maliye Bakanlığı'nca müsaade edilen müesseseler bir yıl içinde kullanacaklarını tahmin ettikleri sayıda yaprağı yukarıdaki esaslara göre tasdik ettirirler. Tasdikli yapraklar bittiği takdirde yeni yapraklar kullanılmadan evvel tasdike arz olunur.
• Bunların sayfa numaraları tasdikli yaprakların sayfa numaralarını takiben teselsül ettirilir. Tasdik makamı, ilave yaprakların sayısını ilk tasdik şerhinin altına kaydeder ve bu kaydı usulüne göre takdir eder.
Defter tasdiklerinin doğrudan noterlere verilmiş olmasının temel nedeni, "noterlik dairesi"nin, resmi daire sayılması (Noterlik Yasası madde 40) ve hiçbir hizmet ve görevin noterlikle birleşememesidir.
Yasal düzenleme gereği olarak noterler, cumhuriyet savcılarının devamlı denetimi altında olup, yılda en az bir defa teftiş görmektedirler.
Tutulması zorunlu olan defterleri sınırlı olarak tasdik yetkisi bulunan ticaret sicil memurlukları ise Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nın denetimi altında bulunan bir kamu kuruluşu özelliğine sahiptir. Veysi Seviğ /Referans