Gelir Vergisi için beyanname verme dönemi başladı

Mart ayının gelmesiyle birlikte, önceki yıl elde edilen gelirlerin beyan dönemi de başlamış oldu. Bu ayın 25'ine kadar gerçek kişilerin 2009'da elde ettiği gelirlerin beyan edilmesi gerekiyor.
Gerçek kişilerin gelirleri Gelir Vergisi'ne tabi tutuluyor. Gelir, bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır. Ticari, zirai, serbest meslek kazançları, ücretler, menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile bunların dışında kalan ve gerçek kişilerce elde edilen diğer kazanç ve iratlar; Gelir Vergisi ile vergilendiriliyor.

Her bir kazancın niteliği ve vergilendirilmesi farklı şekillerde yapılıyor. Mesela gayrimenkul sermaye iradında tahsil esası geçerliyken, yani vergilendirme için gelirin tahsil edilmiş olması gerekirken; ticari kazancın vergilendirilmesi için gelirin elde edilmiş olması şartı aranmıyor. Buna göre ticari kazançta gelirin hak edilmiş olması yeterli. Gelirin miktar ve mahiyet itibarıyla kesinleşmesi, alacaklıları açısından, tahakkukun gerçekleştiğini ifade eder. Öte yandan ücret, menkul ve gayrimenkul sermaye iradı gibi gelirlerde tevkifat yoluyla vergilendirme öne çıkarken; ticari kazançta beyanname üzerinden vergilendirme geçerli. Ticari, zirai ve serbest meslek kazancı elde eden gerçek usul mükellefleri yıl içerisinde kazanç temin etmemiş olsalar bile beyanname vermek zorunda. Gayrimenkul sermaye iradı, menkul sermaye iradı, ücret ve diğer kazanç ve iratlarda ise elde edilen gelirin belli sınırı aşması halinde beyanname verilmesi gerekiyor. Hatta geçtiğimiz yıllarda bu gelirler için beyanname veren mükelleflerin, 2009'da böyle bir gelirleri olmadığı için beyanname vermeyeceklerse, durumu bir dilekçeyle vergi dairesine bildirmelerinde fayda var. Çünkü vergi daireleri tarama yoluyla önceki sene beyanname verip bu yıl vermeyenleri tespit ederek, bu mükellefleri takdir komisyonuna sevk edebiliyor. Komisyon da bir rakam takdir ederek bu mükelleflerin vergi matrahını tespit ediyor. 25 Mart'a kadar verilecek beyanname üzerinden hesaplanacak Gelir Vergisi, mart ve temmuz ayında iki eşit taksitte ödenecek. Gurbetçi vatandaşlarımız da Türkiye'de elde ettikleri ticari kazançlar için beyanname vermek zorunda.

HANGİ HALLERDE BEYANNAME VERİLECEK?

Gayrimenkulün mesken olarak kiraya verilmesinde elde edilen gelir herhangi bir stopaja tabi tutulmuyor. Bu gelirin yıl bazında toplamı 2 bin 600 lirayı aşıyorsa (2009 için), beyanname verilmesi gerekiyor. Bu tutarı aşmayan mesken kira gelirleri vergiden istisna olduğu için beyanname verilmez. Burada unutulmaması gereken bir ayrıntı var. İstisna, haddini aşan bir gelir elde edildiği halde beyanname verilmemesi ve daha sonra bu gelir tespit edilip vergi hesaplanması halinde bu istisnadan faydalanılamaz. Ayrıca ticari, zirai veya serbest meslek kazancı elde eden mükellefler de bu istisnadan yararlanamaz. İşyeri kiralarında ise kiracı, ödeyeceği paradan vergi kesintisi yapar. Bu yüzden 2009'da elde edilen işyeri kira geliri 22 bin lirayı aşıyorsa beyan edilmesi gerekiyor.

Gerçek kişilerce geçen yıl elde edilen menkul sermaye iratlarının bir kısmı, tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecek, bir kısmı belirli bir tutarı aşması halinde bildirilecek, bir kısmı ise vergi kesintisine tabi tutularak vergilendirilmeleri halinde beyan edilmeyecek.

Gurbetçiler sadece Türkiye'de elde ettikleri ve vergi kesintisine uğramamış menkul sermaye iradını beyan edecek. Yurtdışında veya yurtiçinde elde edilip vergi kesintisine tabi tutulmuş menkul sermaye iratları için beyanname verilmeyecek.

Off-shore'lardan elde edilen faiz gelirleri, her türlü alacak faizleri, iskonto bedelleri gibi herhangi bir tevkifata tabi tutulmayan gelirlerin yıllık toplamı 1.071 lirayı aşıyorsa menkul sermaye iradı olarak beyan edilmeli. Limitet veya anonim şirketlerden elde edilen kâr payı şeklindeki gelirlerin yarısı Gelir Vergisi'nden istisna. Bu durumda bu gelirlerin diğer yarısı 22 bin lirayı geçiyorsa beyanname verilmesi gerekir. Ancak hesaplanacak vergiden tüm kâr payı üzerinden tevkif edilen vergiler mahsup edilebilir. Aynı şekilde birden fazla işverenden ücret alınması halinde de birinci işverenden elde edilen dışındaki ücret gelirleri 22 bin lirayı geçiyorsa beyanname verilmesi gerekiyor.


Ahmet Yavuz / zaman