|
Lisanslı depoculuk
ve vergi destekleri
Çeşitli vergi kanunlarında değişiklik öngören
16/06/2009 tarih ve 5904 sayılı "Gelir Vergisi Kanunu ve
Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun"
03/07/2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete'de
yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yapılan
değişikliklerin bir bölümü de lisanslı depoculuğun
desteklenmesi ile ilgilidir. Bu gün yazımızda lisanslı
depoculuk konusunu kısaca açıkladıktan sonra bu konuda
getirilen vergisel teşviklere yer vereceğiz.
Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu, amaç ve
ilkeler
5300 sayılı Tarımsal Ürünler Lisanslı Depoculuk Kanunu
2005 yılında TBMM tarafından kabul edilerek
yayınlanmıştır.2005yılında Fındık Lisanslı Depo
Yönetmeliği,2006 da Hububat, Baklagiller ve Yağlı
Tohumlar Lisanslı Depo Yönetmeliği yayınlanarak
yürürlüğe girmiştir. Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk
Kanunu'nun 1. maddesinde bu kanunun amacı;
- Tarım ürünleri ticaretini kolaylaştırmak,
- Ürünlerin depolanması için yaygın bir sistem
oluşturmak,
- Ürün sahiplerinin mallarının emniyetini sağlamak
- Ürünlerin mülkiyetini temsil eden, finansmanını,
satışını ve teslimini sağlayan ürün senedi çıkartmak,
- Standartları belirlenmiş tarım ürünlerinin ticaretini
geliştirmek,
- Ürünlerin depolanması için yaygın bir sistem
oluşturmak olarak belirlenmiştir.
ABD de başarı ile işleyen lisanslı depoculuğun temel
ilkelerini ürünlerin sağlıklı koşullarda, kalitelerine
göre uygun ücretlerle depolanmasını sağlayarak hem ülke
içi hem de uluslar arası talepleri zamanında karşılamak
ve piyasaları regüle etmek olarak belirtebiliriz.
Lisanslı depoculuğun başarı ile işlemesi ise ABD'deki
Şikago ve Kansas borsaları gibi iyi işleyen borsaların
varlığı ile yakından ilgilidir. Depolanan tarım
ürünlerinin yurtiçi ve yurtdışı pazarlarda kolayca el
değiştirmesi, fiyatların oluşumu borsalar sayesinde
olabilmektedir.
Depolama hizmetlerinin kapsamı ve depolanabilecek
ürünler
Depolama hizmetlerinin kapsamını, lisanslı depoya kabul
edilen ürünlerin tartılması, boşaltılması, yüklenmesi,
taşınması, nakliyesi, depolamaya ve şartlara uygun hale
getirilmesi ve depolanması, ürün ambalajlarının
onarılması, ürünün depodan çıkarılması gibi hizmetler
oluşturmaktadır.
Kanuna göre depolanabilecek ürünler; depolanmaya uygun
nitelikteki hububat, bakliyat, pamuk, tütün, fındık,
yağlı tohumlar, bitkisel yağlar, şeker gibi standardize
edilebilen temel ve işlenmiş tarım ürünleri
oluşmaktadır.
Lisanslı depoculuk şirketleri
Lisanslı depoculuk sisteminin işletişinin ana
unsurlarından biri işletici şirketlerdir. Tarım ürünleri
lisanslı depo işletmeleri, ekonomik ihtiyaç ve etkinlik
şartları göz önünde bulundurularak Sanayi ve Ticaret
Bakanlığı'nca verilecek izinle anonim şirket şeklinde
kurulabilmektedir.
Tarım ürünleri lisanslı depo işletmeleri, ekonomik
ihtiyaç ve etkinlik şartları göz önünde bulundurularak
bakanlıkça verilecek izinle anonim şirket şeklinde
kurulur. Şirketin kuruluşunda, 1 milyon TL'den az
olmamak üzere depolama kapasitesine göre Bakanlıkça
belirlenen tutarda ödenmiş sermayeye sahip olunması ile
ilgili yönetmelikte gösterilen belgelerin ibraz edilmesi
koşulları da aranır.
Kuruluş izni alan şirkete ancak bu kanunun öngördüğü
şartları taşıdığının tespiti halinde faaliyet izni
verilir. Şirket faaliyet izni almadan ürün kabul edemez;
ürün senedi düzenleyemez. Ayrıca işletmesinin şube
açması ve lisans kapsamını değiştirmesi de bakanlığın
iznine tabidir. Bununla beraber depo işletmek üzere
lisans almak için müracaat edenler, depo kapasitesinin
ürün rayiç bedelinin yüzde 15'inden az olmamak üzere
bakanlıkça belirlenen tutarda lisanslı depo teminatı
vermek ve lisans koşulu olarak işletme tesisleri ve
lisanslı depoculuk faaliyeti kapsamında depoladığı
ürünler için, yönetmelikte belirlenen rizikolara karşı
sigorta yaptırmak zorundadır.
Lisanslı depo işletmesi, ana sözleşmesinde gösterilmek
ve bakanlıkça uygun görülmek kaydıyla, depoculuk ana
faaliyeti yanında;
- Tarım ürünlerine dayalı ya da ilişkili ticaret,
- Antrepoculuk,
- Taşıma ve nakliye,
- Sigorta,
- Sanayi tesisi kurma, işleme,
- Kurutma, ayıklama ve benzeri diğer konularda, faaliyet
gösterebilir.
Teminat
Şirketin kuruluşunda, bir milyon liradan az olmamak
üzere depolama kapasitesine göre bakanlıkça belirlenen
tutarda ödenmiş sermayeye sahip olunması gerekmektedir.
Lisanslı depo işletmek üzere lisans almak için müracaat
edenler, depo kapasitesinin ürün rayiç bedelinin yüzde
15'inden az olmamak üzere bakanlıkça belirlenen tutarda
lisanslı depo teminatı vermek zorundadır.
Ürün senetleri
Kanunun 3.maddesine göre ürün senedi, ürünlerin
mülkiyetini temsil ve rehnini temin eden, lisanslı depo
işleticisince nama veya emre düzenlenmiş, teminat olarak
verilebilen, ciro edilebilen veya edilemeyen ve Kanunda
öngörülmeyen durumlarda Türk Ticaret Kanunu'nda
düzenlenen makbuz senedi hükümlerine tabi olan kıymetli
evrakı ifade etmektedir.
Bir ürünün lisanlı depo işletmesine teslimi ve kabul
edilmesi halinde, söz konusu ürün için ürün senedi
düzenlenir. Teslimat sırasında ürün senedi dışında
düzenlenen tartım makbuzu ve delil niteliğini haiz
benzer belgeler de ürünün mülkiyetinin ispatında
kullanılabilir. Ürün senetlerini imzalamaya yetkili kişi
ya da kişilerin isimleri ile orijinal imzalarını ticaret
sicilinde tescil ve ilan ettirilir.
Bu kanun hükümlerine tabi olarak düzenlenen ürün senedi
ve benzer belgeler, 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu
uyarınca düzenlenen vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri
gibi değerlendirilmez.
Ürün borsaları
5300 sayılı kanunda borsa şöyle tanımlanmıştır.
Aralarında sözleşme çerçevesinde lisanslı depo
işletmesince düzenlenen ürün senetlerinin kota
ettirildiği, alım satımının yapıldığı ve hareketlerinin
kontrol ve takip edildiği ürün ihtisas borsasını veya
bakanlıktan ürün senedi alım satımı konusunda izin alan
ticaret borsasını, ifade eder.
Lisanslı Depoculuk Tanzim Fonu
Lisanslı depo işleticisinin, 5300 sayılı kanuna göre
mudiler (ürünlerini lisanslı depoya teslim eden veya
lisanslı depo işletmesince düzenlenen ürün senedini
elinde bulunduran gerçek ve tüzel kişiler) ile yapacağı
sözleşmede öngörülen yükümlülüklerini yerine
getirmemesinden dolayı ortaya çıkan zararların tazmin
edilebilmesi amacıyla, tüzel kişiliği haiz Lisanslı
Depoculuk Tazmin Fonu kurulmuştur. Fon yönetimi;
lisanslı depoculukla ilgili birimden bakanlığı temsilen
iki, lisanslı depoları, borsaları ve üreticileri
temsilen birer olmak üzere toplam beş kişiden oluşur.
Aynı sayıda da yedek üye belirlenir. Borsaların
temsilcisi, bunların yönetim kurulu üyeleri arasından
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği tarafından, lisanslı
depo temsilcisi kendi aralarından oy çokluğu ile,
üreticileri temsilen bir üye ise Tarım ve Köyişleri
Bakanlığı tarafından atanır. Yönetim kurulu üyelik
süresi iki yıldır. Üyeler yeniden seçilebilirler.
Vergi düzenlemeleri ve teşvikler gelir ve kurumlar
vergisi
5904 sayılı Kanunla Gelir Vergisi Kanunu'na eklenen
geçici 76. maddeyle, tarım ürünleri lisanslı depoculuk
sisteminin teşvik edilmesi amacıyla, 5300 sayılı kanun
kapsamında düzenlenen ürün senetlerinin alım-satımından
elde edilen kazançların 31/12/2014 tarihine kadar gelir
ve kurumlar vergisinden istisna edilmesi öngörülmüştür.
Ürünlerin mülkiyetini temsil eden ürün senetleri
kıymetli evrak olup, menkul kıymet olarak kabul
edilmemiştir. Bu nedenle;
- Zirai faaliyet sahipleri tarafından ürün senedinin
elden çıkartılmasından doğan kazanç zirai kazanç,
- Ticari işletmeye dahil ürün senetlerinin elden
çıkartılmasından doğan kazanç ticari kazanç,
- Arızi olarak ürün senedi alım satımından doğan kazanç
ise arızi ticari kazanç, sayılır.
Gelir Vergisi Kanunu'na eklenen geçici 76. maddeyle,
ürün senetlerinin alım-satımından elde edilen
kazançların geçici bir süre için gelir ve kurumlar
vergisinden istisna edilmesi yanında;
- İstisna edilen bu kazançlar üzerinden 94.madde
kapsamında stopaj yapılmaması,
- Sadece bu kazançlar için gelir vergisi mükelleflerince
yıllık beyanname verilmemesi ve bu kazançların verilecek
beyannamelere dahil edilmemesi, benimsenmiştir.
Ürün senetleri menkul kıymet niteliğinde olmadığından,
bu senetlerin alım satımından elde edilen gelirler
menkul sermaye iradı veya değer artış kazancı
niteliğinde değildir. Dolayısıyla bu gelirler, Gelir
Vergisi Kanunu'nun geçici 67. maddesi kapsamında stopaja
tabi tutulmaz.
Katma değer vergisi düzenlemeleri
Katma Değer Vergisi Kanunu'nda yapılan düzenlemelerle
lisanslı depoculuk sisteminin KDV uygulaması yönünden
vergisel altyapısı oluşturulmuştur.
Ürünün lisanslı depoya teslimi ve KDV
Ürün senetleri lisanslı depolara teslim edilen ürünlerin
mülkiyetini temsil etmekte olup, tarım ürünlerinin
lisanslı depolara teslim edilmesi Katma Değer Vergisi
Kanunu'nun 1. maddesi kapsamında vergiye tabi bir işlem
değildir.
Ürün senetlerinin tesliminde KDV
Ürün senetlerinin teslimine yönelik Katma Değer Vergisi
Kanunu'nda yapılan düzenlemeler kısaca aşağıda olduğu
gibidir:
- Ürün senetlerinin, işlem gördüğü borsalar aracılığıyla
ilk teslimi kanunun 13. maddesi kapsamına alınarak tam
istisna olarak belirlenmiştir.
- Ürün senetlerinin, işlem gördüğü borsalardaki ilk
teslimi ile senedin temsil ettiği ürünü depodan çekecek
olanlara teslimi dışındaki teslimleri de kanunun 17.
maddesine konularak kısmi istisna kapsamına alınmıştır.
Aynı maddede parantez içi hüküm ile yapılan diğer bir
düzenlemeyle, bu kapsamda vergiden istisna edilen
işlemlerle ilgili olarak yüklenilen vergilerin
indirimine olanak sağlanmıştır.
Ürünün depodan çekilmesinde KDV
5904 sayılı Kanunla Katma Değer Vergisi Kanunu'nun
1.maddesine de yapılan değişiklikle, Tarım Ürünleri
Lisanslı Depoculuk Kanunu'na göre düzenlenen ürün
senetlerinin, senedin temsil ettiği ürünü depodan
çekecek olanlara teslimi, ticari, sınai veya zirai
faaliyet çerçevesinde olup olmadığına bakılmaksızın
KDV'nin konusuna alınmıştır.
Öte yandan, kanunun 10. maddesinde yapılan düzenlemeyle,
ürün senetlerini, senedin temsil ettiği ürünü depodan
çekecek olanlara teslimi işlemlerinde vergiyi doğuran
olayın gerçekleştiği hükme bağlanmıştır. Yapılan
düzenlemeyle ayrıca, ürün senetlerinin temsil ettiği
ürünün depodan çekilmesi aşamasında;
- Söz konusu ürün senetlerini elinde bulunduranların
mükellefiyet durumlarının tam olarak tespitinde
yaşanacak güçlükler göz önüne alınarak, bu işlemlerle
ilgili verginin lisanslı depo işleticileri tarafından
sorumlu sıfatıyla ödenmesi öngörülmüştür.
- KDV matrahı, ürünün çekildiği tarihte senedin işlem
gördüğü borsada oluşan değer olarak belirlenmiş ve özel
matrah şekline göre vergilendirilmesi esası
benimsenmiştir.
Damga vergisi istisnası
Tarım ürünleri lisanslı depoculuk sisteminin teşvik
edilmesi amacıyla, mudi ile lisanslı depo işletmesi
arasında düzenlenen sözleşmeler ile ürün senedinin damga
vergisinden istisna tutulması benimsenmiştir.
Akif AKARCA / Dr.Mehmet ŞAFAK
Verginin Gündemi
29.10.2009 |
