|
Emeklilere yüksek
olan maaş bağlanır
Birden fazla maaşa hak kazanan kişiler için farklı
düzenlemeler mevcut. Örneğin hem malûllük hem emeklilik
aylığına hak kazanan kişiye, bu aylıklardan yüksek
olanı, aylıklar eşitse yalnız emeklilik aylığı
bağlanır...
Emekli veya potansiyel emekli okurlarımız tarafından en
fazla sorulan sorulardan birisi de birden fazla emekli/
dul/ yetim aylığının alınıp alınamayacağı.
Bir kimse kendi emekli aylığı ile birlikte hangi
aylıkları alabilir? l Birden fazla dul aylığı veya yetim
aylığı alınabilir mi?
Eşinden dul aylığı alan kişi, anababasından da yetim
aylığı alabilir mi?
1 Ekim 2008'de yürürlüğe giren yeni SGK, bu konuda
neleri değiştirdi? İşte bugünkü yazımızda bütün bu
sorulara cevap vereceğiz. Birden fazla aylık alma
konusunda, en son ve güncel düzenleme 5510 Sayılı
Kanunun 54. maddesi ile yapıldı. Yeni düzenleme ile
birlikte birden fazla aylık konusu şu şekilde formüle
edildi;
Hem malûl hem emekli olanlar
Hem malûllük hem emeklilik aylığına hak kazanan kişiye,
bu aylıklardan yüksek olanı, aylıklar eşitse yalnız
emeklilik aylığı bağlanır.
Örnek: Yüzde 80 özür durumu sebebiyle malullük aylığına
hak kazanan Veysel Bey, aynı zamanda SSK'dan normal
emekliliğe de hak kazanmıştır. Veysel Bey'e bu
aylıklardan yüksek olanı bağlanacak. Aylıklar eşitse
malullük aylığı yerine, normal emekli aylığı bağlanacak.
Malûllük, vazife malûllüğü (memurlar için) veya emekli
aylığı ile birlikte, ölen eşinden dolayı da dul aylığına
hak kazanan kişiye her iki aylığı bağlanır. Örnek:
Kendisi memur emeklisi olan Aliye Hanım, ölen eşinden de
dul aylığına hak kazanmıştır. Aliye Hanım, hem kendi
aylığını hem eşinden kalan dul aylığını alabilecek.
Yetim kalanlara tam ve yarım aylık
Ana ve babasından ayrı ayrı yetim aylığına hak kazanan
çocuklara, yüksek olan aylığın tamamı, az olan aylığın
yarısı bağlanır. Örnek: Anne ve babası devlet memuru
iken, her ikisini de bir trafik kazasında kaybeden
üniversite öğrencisi Aykut, hem annesinden hem
babasından yetim aylığı alabilecek. Fakat bu aylıklardan
yüksek olanın tamamını, düşük olanın ise yarısını
alacak.
Birden fazla çocuğu vefat edip de bunlardan aylığa hak
kazanan ana ve babaya, en fazla iki çocuğu için yüksek
olan aylığın tamamı, düşük olan aylığın yarısı bağlanır.
Dul veya yetim aylığından biri
Hem eşinden dul aylığına, hem ana ve/ veya babasından
yetim aylığına hak kazananlara tercih ettiği aylığı
bağlanır. Örnek: Ölen Bağ-Kur'lu eşinden dul aylığına
hak kazanan Saime Hanım, daha sonra memur emeklisi
babasını da kaybetmiş ve yetim aylığına da hak
kazanmıştır. Saime Hanım, ister dul aylığını almaya
devam eder, isterse dul aylığını kestirerek babasından
yetim aylığını almaya devam edebilir. Saime Hanım bu
tercihini süre kısıtlaması olmaksızın istediği zaman
yapabilir.
Eşi ölenler tercih yapmalı
Evliliğin ölüm nedeniyle sona ermesi durumunda, sonraki
eşinden de aylığa hak kazananlara tercih ettiği aylığı
bağlanır. Örnek: Vefat eden eşinden dul aylığı almakta
olan Fatma Hanım, kendisine gelen evlilik teklifini
kabul ederek evlenmiştir. Evlendiği ikinci eşi de vefat
eden Fatma Hanım, ikinci eşinden de dul aylığına hak
kazandıysa, her iki eşinden kalan aylıkları
karşılaştırarak yüksek olanı alma hakkına sahiptir.
KANUNi DÜZENLEME EMEKLi LEHiNEDiR
Ziyaettin Uslu: Sadettin Bey, kayınvalidem normal
emeklilik için yaşı bekliyordu. Fakat emekliliğine iki
yıl kala ciddi bir rahatsızlık geçirdi ve malulen
emeklilik talep etmek zorunda kaldı. Ancak bunun için
SSK tarafından heyet raporu istendi. Raporun alınması,
onaylanması ve aylığın bağlanması iki yıla yakın sürdü.
Yani bu arada kendisi zaten normal emekliliğe de hak
kazanmış oldu. Kayınvalidemin malûllük aylığı yeni
bağlandı. Bizim merak ettiğimiz, kayınvalidem için
normal emeklilik mi daha avantajlı olur yoksa malûlen
emeklilik mi? Bir de bu ikisi arasında tercih yapma
hakkımız var mı?
Cevap: Değerli okurum, yukarıdaki formüle bakarsanız
sizin sorunuz birinci maddede yer alıyor. Yani
kayınvalideniz hem malullük hem emeklilik aylığına hak
kazandığına göre, bu aylıklardan yüksek olanını alacak.
Aylıklar eşitse ki pek olası bir durum değildir, bu
durumda emeklilik aylığını alabilecek. Yani
kayınvalidenize bu konuda tercih hakkı tanınmamıştır.
Fakat kanuni düzenleme zaten kişilerin lehine olarak
yapıldığından, tercihe de bırakılsa zaten bunu tavsiye
ederdik. Yukarıda yer verilen hükümler, 1 Ekim 2008
sonrasında bağlanan aylıklarla uygulanacak. Bu tarihten
önce birden fazla aylık almakta olanlar ise durumlarında
değişiklik oluncaya kadar aynı aylıkları almaya devam
edecekler.
EMEKLİ HİKAYELERİ
Şefik Karaalp (69)
“Evlenmeye kalkınca önce maaşı soruyorlar”
Devlet Demir Yolları’ndan emekli olan elektrik mühendisi
Şefik Karaalp (69), eşini kaybettikten sonra yalnız
yaşamaya başlamış. Yalnızlık canına tak edip de tekrar
yuva kurmak istediğinde adayların "Bankada paran,
üstünde evin, araban yoksa kesinlikle evlenmem"
sözleriyle karşılaştığını söylüyor. Karaalp, "Bu devirde
emekli nasıl evlensin?" diye soruyor.
Bir başına yaşamak
İstanbul’da ikamet eden Şefik Karaalp (69), DDY’de 35
yıl elektrik mühendisi olarak çalıştıktan sonra emekli
olmuş. "Yıllarca yoğun bir şekilde çalıştıktan sonra
biraz da kendimize zaman ayıralım" diyen Karaalp, eşinin
ani ölümüyle sarsılmış. Yaşlılıkta yalnız yaşamın daha
zor olduğunu anlatan Karaalp, "Eşimi 5 yıl önce
kaybettim. O günden sonra tek başıma yaşamaya başladım.
Kızım ve torunum bana ellerinden geldiği kadar yardım
etmeye çalışıyorlar" diyor.
Yalnız yaşadığı için her işini kendisinin yapmak zorunda
olduğunu ifade eden Karaalp, en büyük sıkıntısının yemek
pişirmek olduğunu belirtirken "Ütü, çamaşır, ev
temizliği bir şekilde yapılıyor. Ancak yemek yapmak
biraz zor geliyor. Genelde 3 öğün dışarıda yiyorum"
diyor. Bazen de istemese yemeği kendisinin yaptığını
anlatıyor.
Huzur“suz” evler
Huzurevine yerleşmeyi bir ara düşündüğünü anlatan
Karaalp, çevresinden duyduğu bir olayı gözleri dolarak
anlatıyor: "Kardeşim Ankara’da huzurevinde kalıyor. Çok
ciddi sıkıntı çekiyor. Huzurevinde konuşacak insan
bulmak da zor. Özellikle de görgü kurallarını bilmeyen
bir kişiyle aynı ortamı paylaşmak daha da zor. Ablamla
daha geçen gün konuştuk. Bana yaşadığı bir olayı
ağlayarak anlattı.
Bir kişi arkadaşının namaz kıldığı seccadenin üzerine
kirli ayakkabılarıyla basıp geçmiş. Bu durum her insanla
aynı ortamda kalmanın mümkün olmadığını gösteriyor"
Karaalp, maddi imkânsızlıklar nedeniyle huzurevlerine
yerleşemeyen emeklilerin sesin kimsenin duymadığından
yakınıyor. Karaalp, huzurevlerinin çoğunun özel (paralı)
olduğuna dikkat çekerek, "Malımızı, mülkümüzü huzurevine
bağışlamadan huzurevinde kalmamız mümkün görünmüyor. Her
insan huzurevine ödeme yapamaz. Yaşlılara para
sorulmamalı" diyerek feryat ediyor.
Ömrüm yetmez
"Devlete bağlı huzurevlerine girebilmek için yıllarca
beklemek gerektiğinden dert yanan Karaalp, huzurevi
sayısı arttırılmadıkça bu sorunların çözülmesinin mümkün
olmadığını düşünüyor ve ekliyor: "Huzurevine
yerleşebilmek için yıllarca bekleyen arkadaşlarımız var.
Benim bu kadar beklemeye ömrüm dayanmaz."
36 yıl öğretmenlik yapan İ. K.
“İki kişi çalıştık tek maaşlı emekli olduk”
36yıl öğretmenlik yapan İ. K. öğretmen, emekli
öğretmenlerin sorunların her geçen gün arttığını
söylüyor. Eşinin de öğretmen olduğunu anlatan emekli
öğretmen, "Dişimizle tırnağımızdan arttırarak bir ev
sahibi olduk. Bir yandan 2 çocuğumuzun eğitimini
tamamlattık. İki kişi çalıştık tek kişilik maaş
alıyoruz" diyor.
Kalem satan var
Öğretmenlerin geçim sıkıntısı çektiğini aktaran emekli
öğretmen İ, "Neyse ki ev kira değil. Türkiye'de tek
maaşla yaşamak imkânsız. Eşimle birlikte yıllarca
çalıştık. İkimizin maaşını bir araya getirince ancak iki
yakamızı bir araya getirebiliyoruz. Meslektaşlarımızın
çoğu çalışıyor. Okullarda kalem satan öğretmenlerimiz
bile var. Bir ara ben de düşündüm satmayı. Sonra cesaret
edemedim. Onların maaşları daha iyi olsa
öğretmenlerimizi bu sıkıntıyı çekerler mi?" diye
soruyor.
Bin lira kesinti
İnsanların hayatlarını sürdürebilmesi için çalışmaları
gerektiğini kaydeden emekli öğretmen, "Çalışırken bin
700 alıyoruz emekli olunca maaşımız hemen 700’e düşüyor.
Bu evin dönmesi için paraya ihtiyaç var. Bin 700 liraya
geçinmeye alışmışken 700 liraya nasıl geçinilebilir mi
sorarım size?" diyerek sıkıntılarını dile getiriyor.
Emekli kartı paralı
Öğretmenevine emekli kartını almaya geldiğini aktaran
İ., "Bize sunulan tek imkan öğretmenevleri. Onun için
emekli kartımı almaya geldim. Bu kartlarla
öğretmenevlerinin olanaklarından yüzde 10-15 daha düşük
faydalanabiliyoruz. Ancak benden 60 lira istediler. Ben
buraya yılda on kere ancak gelirim" diyor.
Sadettin ORHAN
sorhan@bugun.com.tr
Bugün/29.06.2009 |
