Benjamin
Franklin'in ünlü bir sözü var:
'Dünyada vergi ve ölüm kadar kesin
bir şey yoktur.' Gerçekten, vergi
günlük yaşamımızın ayrılmaz bir
parçası. Yaşadığımız sürece başta
KDV, ÖTV gibi dolaylı vergiler olmak
üzere çeşitli vergileri ödemek
zorunda kalıyoruz.
Vergi mevzuatımız, diğer ülkelerle
kıyaslandığında oldukça değişken.
Bir yandan bu değişkenlik, diğer
yandan da her yılsonunda çeşitli
düzenlemeler yapılması, istisna ve
beyan sınırlarının değişmesi,
konunun uzmanlarını dahi sıkıntıya
sokabiliyor.
Gelir vergisi, gerçek kişilerin
gelirlerinden alınan dolaysız bir
vergi türü. Gelir vergisine tabi
gelir elde edenler bu gelirlerini
süresi içinde beyan edip vergilerini
ödemek zorundalar. Gelir vergisi
açısından mart ayı önemli bir ay. Bu
yüzden de halk arasında mart ayı
için; 'Mart ayı, dert ayı' deyimi
kullanılır.
Gerçek usulde gelir vergisine tabi
tutulan tüccar, esnaf, sanayici ve
serbest meslek erbapları vergisel
ödevlerini yerine getirirlerken,
genellikle meslek mensuplarından
yardım ve destek almaktalar. Ancak
kira geliri elde eden, küçük
birikimlerini değerlendirerek
mevduat faiz, repo, yatırım fonu,
tahvil ve bono geliri elde eden,
gayrimenkulünü satan memur, işçi,
emekli ve diğerleri bu tür
ödevlerini 'el yordamıyla'
yapmaktadır.
Bu durumdaki kişiler, vergi
mevzuatının karmaşık hükümlerini
anlayamadıklarından kanunlarla
verilen görevlerini ya hiç yerine
getirmemekte ya da eksik yerine
getirmektedir. Bunun sonucunda ise
ceza ile karşı karşıya
kalabilmektedirler. Bazen de
yasalarla tanınan kolaylıkların
farkında olmamaları nedeniyle fazla
vergi ödemek durumunda
kalmaktadırlar.
Bu yazı dizisiyle; 2008 yılında
kira, temettü, kar payı, borsa,
mevduat faizi, repo, yatırım fonu,
eurobond, devlet tahvili, hazine
bonosu ve ücret geliri elde eden,
gayrimenkulünü satan veya çeşitli
şekillerde gelir elde eden kişilerin
gelir vergisi karşısındaki
durumlarıyla, bu gelirlerin beyanına
ilişkin ince noktaları herkesin
anlayabileceği bir dille siz
okurlarımıza aktarmayı amaçlıyoruz.
Ayrıca, konuyla ilgili olarak
sizlerden gelen soruları da sayfa
olanaklarının elverdiği ölçüde
cevaplayacağız. Yapmış olduğumuz
çalışmanın okuyucularımıza yararlı
olması en büyük dileğimiz...
Yazı dizimize 1-25 Mart 2009
tarihleri arasında beyan edilecek
2008 yılı gelirlerinden kira
gelirlerinin beyanı ile başlıyoruz.
Bu bölümde, kimlerin kira gelirini
beyan edeceği, konut kira geliri
beyanında istisna uygulaması, hem
konut hem işyeri kira geliri elde
edenlerin durumu, kira gelirlerinin
beyanı ile ilgili merak ettiğiniz
birçok özellikli durumu
açıklayacağız.
KİMLER
BEYANNAME VERECEK?
Beyana tabi geliri, sadece
gayrimenkul sermaye iradından yani
kira gelirlerinden ibaret olan
mükelleflerden;
1- 2008 yılı içinde (1 Ocak - 31
Aralık 2008 tarihleri arasında)
tahsil ettiği konut kira geliri 2
bin 400 TL'yi aşanlar,
2- 2008 yılı içinde işyeri kira
geliri elde eden ve bu gelirleri
üzerinden tevkifat (vergi kesintisi)
yapılanlardan, 2008 yılı kira
gelirlerinin brüt tutarı (vergi
kesintisi yapılmadan önceki tutarı)
19 bin 800 TL'yi aşanlar,
3- 2008 yılı içinde hem konut hem de
işyeri kira geliri elde edenlerden,
konut kira gelirinin 2 bin 400 TL'yi
aşan kısmı ile tevkifata tabi
tutulmuş işyeri kira geliri toplamı
19 bin 800 TL'yi aşanlar,
4- Konut dışındaki gayrimenkulünü
(büro, dükkan, mağaza ya da depo
gibi) bedelsiz olarak oğluna,
kızına, annesine, babasına,
kardeşine ya da başka kişilere
tahsis edenler,
5- Konutlarını oğlu, kızı, torunu,
kardeşi, annesi, babası, büyük
annesi ve büyük babası dışındaki
kişilere kullanımları için bedelsiz
olarak tahsis edenler,
6- İşyerini vergi kesintisi yapma
zorunluluğu olmayanlara (örneğin
basit usulde vergiye tabi olan
mükelleflere veya yabancı
elçiliklere) kiralayanlar,
7- Diğer mal ve haklardan kira
geliri elde edenler, Yıllık gelir
vergisi beyannamesi vermek
zorundalar.
KONUT KİRA GELİRİ ELDE EDENLER
2008 yılında
elde edilen konut kira gelirlerine 2
bin 400 TL konut kira geliri
istisnası uygulanacak.
Buna göre 1 Ocak-31 Aralık 2008
tarihleri arasında tahsil ettiği
konut kira geliri 2 bin 400 TL'yi
aşanlar, elde ettikleri konut kira
gelirlerini 25 Mart akşamına kadar
verecekleri yıllık gelir vergisi
beyannamesi ile beyan edecekler.
Beyan edilen konut kira gelirinden
önce istisna tutarı, sonra tercihe
göre yüzde 25 götürü gider veya kira
gelir elde edilen gayrimenkulle
ilgili giderler düşülecek. Kalan
tutar üzerinden vergi hesaplanacak.
Hesaplanan verginin ilk taksiti mart
ayı sonuna kadar ödenecek. 2008
yılında tahsil ettiği konut kira
geliri 2 bin 400 TL'yi aşmayanlar
ise beyanname vermeyecekler.
KİMLER İSTİSNADAN YARARLANAMAYACAK?
Ticari, zirai
veya mesleki kazancını yıllık
beyanname ile bildirmek zorunda
olanların (yani konfeksiyonlar,
bakkal, kitapçı, tamirci, mobilyacı,
yedek parçacı, nakliyeci, avukat,
doktor gibi kişilerin) konut kira
gelirlerinin olması halinde,
istisnasından yararlanamazlar (GVK
Md. 21/2).
Konut dışındaki gayrimenkullerden,
örneğin işyerlerinden elde edilen
kira gelirleri için istisnadan
yararlanılamaz.
Konutlardan elde edilen kira
gelirleri beyan edilmez ya da eksik
beyan edilirse, istisnadan
yararlanılamaz (GVK Md. 21).
Ancak, idarece herhangi bir tespit
yapılmadan önce, süresinde beyan
etmedikleri veya süresinde
verdikleri beyannamelerde yer
almayan konut kira gelirlerini,
kendiliklerinden, süresinden sonra
verecekleri beyanname ile beyan
edenler, kiranın elde edildiği yıl
için tespit edilen istisnadan
yararlanabilecekler (10.02.1999
tarih ve 1999/2 Sıra No.lu GVK İç
Genelgesi).
Her
beyanname verenin vergi ödemesi şart
değil
2008 yılında 19 bin 800 TL'nin
üzerinde işyeri kira geliri elde
edenler, 25 Mart akşamına kadar
beyanname verecekler. Sadece işyeri
kira geliri elde etmiş olup, kira
geliri toplamı 19 bin 800 TL'yi
aşmayanlar ise beyanname vermeyecek.
Ancak 19 bin 800 TL'nin altında
işyeri kira geliri elde edenlerin
beyanname vermemesi için, kira
ödemesi üzerinden kiracının stopaj
(vergi kesintisi) yapmış olması
gerekiyor. İşyeri kira geliri
üzerinden stopaj yapılmamışsa ve
2008 yılında elde edilen işyeri kira
gelirinin tutarı 960 TL'yi aşıyorsa
beyan edilecek.
Örneğin, işyeri basit usulde
vergilendirilen bir mükellefe
kiralanmışsa, söz konusu mükellefler
stopaj yapmak zorunda
olmadıklarından, elde edilen işyeri
kira gelirinin tutarı 960 TL'yi
aşıyorsa beyan edilmesi gerekiyor.
Vergiye tabi başka gelirlerin de
bulunması halinde, işyeri kira
gelirinin beyan edilip edilmeme
durumu özellik arz ediyor. İşyeri
kira gelirinin beyan edilmemesi veya
verilen yıllık gelir vergisi
beyannamesine dahil edilmemesi için,
sadece işyeri kira gelirinin değil,
vergiye tabi gelirlerin toplamının
(tek işverenden alınan ücret ve
birden fazla işverenden alınmış
olmakla birlikte, birden sonraki
işverenden alınan ücret toplamı
19.800 TL'yi aşmayan ücret gelirleri
hariç) 19.800 TL'yi aşmaması
gerekiyor.
Kira gelirinin 19 bin 800 TL'yi
aşması halinde, aşan kısmın değil
tamamının beyan edilmesi gerekiyor.
Ancak her beyanname verenin vergi
ödemesi gerekmeyecek. Bazıları üste
vergi iadesi alacaklar.
İade nasıl çıkıyor?
İŞYERİ kira ödemelerinde yüzde 20
oranında stopaj (gelir vergisi
kesintisi) yapılıyor. Götürü gider
usulünü seçenler yıllık brüt kira
gelirinin yüzde 25'ini gider olarak
düşüyorlar. Götürü gider uygulaması
nedeniyle vergi matrahı yüzde 25
oranında azalınca, hesaplanan vergi,
kira ödemesinden yapılan vergi
kesintisinden daha az çıkıyor.
Hesaplanan vergi ile kesinti yoluyla
ödenen vergi, 85 bin 632 TL brüt
işyeri kira geliri elde edenlerde
başa baş geliyor. Buna göre, 2008
yılında 19 bin 800 TL ile 85 bin 632
TL arasında işyeri kira geliri elde
edenler, 25 Mart akşamına kadar
beyanname verecekler. Ancak tablodan
da görüleceği üzere, vergi
ödemeyecekleri gibi vergi iadesi
alacaklar.
KİRANIN NET TUTAR OLARAK
BELİRLENMESİ
BAZEN bina sahipleri işyerini
kiraya verirken kira bedelini net
tutar üzerinden anlaşırlar. Yani
'Ben elime geçen tutara bakarım,
vergiye karışmam.' derler. Bu
durumda kiracı net kirayı ödedikten
sonra ayrıca bir de gelir vergisi
ödeyecektir.
Kira ödemelerinde vergi kesintisi
oranı yüzde 20 olup, kiracının net
olarak ödediği kira, brüt kiranın
(100-20 =) yüzde 80'i olmaktadır.
Kiranın net tutar olarak
belirlendiği durumlarda, vergi
kesintisi net kira tutarı üzerinden
hesaplanmayacak, 'netten brüte'
giderek kiranın gayrisafi (brüt)
tutarı hesaplanacak ve vergi
kesintisini de bulunacak brüt kira
tutarı üzerinden hesaplanacak.
Netten brüte hesaplama sırasında,
aşağıdaki formül uygulanır.
Brüt Kira = Net Kira / 0,80
KİMLER VERGİ İADESİ ALACAK?
2008 yılında 85 bin 632 TL'ye kadar,
üzerinden vergi kesintisi yapılmış
işyeri kira geliri elde edenler
açısından ilginç bir durum söz
konusu.
İşyeri kira geliri 19 bin 800 TL'yi
aştığı için beyanname vermek zorunda
olanlardan, işyeri kira geliri 85
bin 632 TL'yi aşmayanlar ilave vergi
ödemeyecekleri gibi vergi iadesi
bile alabilecekler.
VERGİ KESİNTİSİ YAPILMAYAN İŞYERİ
KİRA GELİRLERİ
2 BİN 400 TL'lik istisna, konut kira
gelirlerine uygulanmakta olup,
işyeri kira gelirlerine istisna
uygulanmıyor. 19 bin 800 TL'lik
beyan sınırı uygulaması da üzerinden
vergi kesintisi yapılmış işyeri kira
gelirleri için söz konusu. Bu
nedenle işyerlerini vergi kesintisi
yapma zorunluluğu olmayanlara
(örneğin basit usulde
vergilendirilen mükelleflere veya
elçiliklere) kiralayanların, 2008
yılında elde etmiş oldukları vergi
kesintisine tabi tutulmamış işyeri
kira gelirleri tutarının 960 TL'yi
aşması halinde, kira gelirlerinin
tamamını beyan etmeleri gerekiyor.
İstisna nasıl uygulanacak?
KONUT kira geliri istisnası kişiye
bağlı olup, bir kişinin birden fazla
konuttan kira geliri elde etmesi
halinde de sadece 2 bin 400 TL'lik
istisna uygulanacak. Buna karşılık
birden fazla kişiye ait olan bir
konuttan elde edilen kira geliri
için istisna tutarı her kişi için
ayrı ayrı uygulanacak. Örneğin
karı-kocanın ortak sahip oldukları
konuttan elde ettikleri kira geliri
için 2 bin 400 TL'lik istisnadan
ayrı ayrı yararlanacaklar.
Yarın: Hem
konut hem işyeri kirası elde edenler
ve emsal kira bedeli uygulaması
