|
İşe başlatmama
tazminatlarından kesilen verginin iadesi
Ülkemizde işverenler ile bir iş sözleşmesine
dayanarak çalıştırılan işçilerin çalışma koşulları ve
ortamına ilişkin hak ve sorumlulukları "İş Kanunu" ile
düzenlenmiştir.
İş sözleşmesi; bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş
görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi
üstlenmesinden oluşan sözleşmedir. İş sözleşmesi, yasada
aksi belirlenmedikçe, özel şekle tabi değildir.
Yasal düzenleme gereği süresi bir yıl ve daha fazla olan
iş sözleşmelerinin yazılı şekilde yapılması zorunludur.
Bu belgeler Damga Vergisi ve her çeşit resim ve harçtan
muaftır. (İş Yasası Madde: 8)
Diğer yandan aynı yasal düzenleme uyarınca "Yazılı
sözleşme yapılmayan hallerde, işveren işçiye en geç iki
ay içinde genel ve özel çalışma koşullarını, günlük ya
da haftalık çalışma süresini temel ücreti varsa ücret
eklerini, ücret ödeme dönemini, süresi belirli ise
sözleşmenin süresini, fesih halinde tarafların uymak
zorunda oldukları hükümleri gösteren yazılı bir belge
vermekle yükümlüdür." Ancak süresi bir ayı geçmeyen
belirli iş sözleşmelerinde bu hüküm uygulanmamaktadır.
İş sözleşmesi iki aylık süre dolmadan sona ermiş ise bu
bilgilerin en geç sona erme tarihinde işçiye yazılı
olarak verilmesi zorunludur.
İş Yasası'nın 19'uncu maddesi gereği olarak işveren
herhangi bir nedenle iş sözleşmesini feshederse fesih
bildirimini yazılı olarak yapmak ve fesih sebebini açık
ve kesin bir şekilde belirtmek zorundadır.
İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminde sebep
gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep
olmadığı iddiası ile fesih bildiriminin tebliğ
tarihinden itibaren bir ay içinde işçiyi işe başlatmakla
yükümlü bulunmaktadır. İşçiyi bir ay içinde işe
başlatmazsa işçiye en az dört aylık ve en çok sekiz
aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlüdür.
Feshin geçersizliğine karar verilmesine rağmen, işçinin
işe başlatılmaması durumunda ödenecek tazminat miktarı
ayrıca belirlenir.
Verilen kararın kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı
süre için işçiye ayrıca en çok dört aya kadar doğmuş
bulunan ücret ve diğer hakları ödenir.
İş Yasası'nın 21'inci maddesi uyarınca işverenler
tarafından işten çıkartılan işçinin işe iadesi ile
ilgili kararın oluşumundan sonra işe alınmaması
nedeniyle ödenmesi gereken tazminata "işe başlatmama
tazminatı" denilmektedir.
Uygulamada bu tazminatın Gelir Vergisi'ne tabi olup
olmayacağı hususu geçmişte tartışılmıştır. Bazı
kesimlerce söz konusu tazminatların vergiye tabi
tutulması gerektiği ifade edilmiştir.
5904 sayılı yasa ile Gelir Vergisi Yasası'nın 25'inci
maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinde yer
alan "ve işsizlik sebepleriyle verilen tazminatlar
ibaresi" yapılan bu değişiklikle bundan böyle "ölüm,
sakatlık, hastalık ve işsizlik sebepleriyle (işe
başlatmama tazminatı dahil) verilen tazminat" halinde
yeniden düzenlenmiştir. Bu düzenleme ile sözü edilen
yasa maddesine parantez içinde eklenen hükümle "İşe
başlatmama tazminatı" Gelir Vergisi kesintisine tabi
tutulmayacaktır. Bir başka anlatımla Gelir Vergisi'nden
müstesnadır.
Diğer yandan Gelir Vergisi Yasası'na eklenen geçici
77'nci madde hükmü uyarınca sözü edilen maddenin
"yürürlüğe girdiği tarihten önceki dönemlerle ilgili
olarak 22.5.2003 ve 4857 sayılı İş Kanunu'nun 21'inci
maddesi uyarınca işverenlerce işçiye ödenen işe
başlatmama tazminatları, Damga Vergisi hariç herhangi
bir vergiye tabi" tutulmayacaktır. Bu bağlamda da
yapılan yeni düzenleme gereği olarak "Anılan dönemlere
ilişkin işe başlatmama tazminatı Gelir Vergisi
tevkifatına tabi tutulan mükelleflerin; tarha yetkili
vergi dairelerine başvurmaları ve dava açmamaları,
açılmış davalardan vazgeçilmesi şartıyla 213 sayılı
Vergi Usul Kanunu'nun düzeltmeye ilişkin hükümleri
uyarınca tahsil edilen Gelir Vergisi'nin ret ve iade
işlemleri" yapılacaktır.
Gelir Vergisi Yasası'na eklenen geçici 77'nci madde
uyarınca söz konusu maddenin yürürlüğe gireceği tarihe
kadar işverenlerce yapılan işe başlatmama tazminat
ödemeleri üzerinden yapılan Gelir Vergisi kesintileri,
hak sahiplerinin tarha yetkili (ilgili) vergi
dairelerine yapacakları yazılı düzeltme başvuruları
üzerine kendilerine iade edilecektir. Ancak konuya
ilişkin olarak yargı yoluna başvuranların, açmış
oldukları davadan vazgeçmeleri halinde kendilerinden
kesinti suretiyle alınan vergilerin iadesi söz konusu
olabilecektir.
Yasal düzenleme gereği daha önce işe başlatmama
tazminatlarından Gelir Vergisi kesintisi yapılan hak
sahiplerine düzeltme yoluyla alınan vergilerin iadesi
ile ilgili usul ve esasları belirleme yetkisi Maliye
Bakanlığı'na ait olduğundan, bu konuda iade işlemlerinin
başlatılabilmesi için Maliye Bakanlığı tarafından
uygulamaya yönelik usul ve esasları açıklaması
gerekmektedir.
Veysi Seviğ
23.06.2009 |
