|
Vergilendirmede
kayıt ve beyan üzerinden yapılan gider indirimleri
Türk vergi sisteminde gelir ve kazançlar üzerinden
alınan vergilerde, vergiye tabi işlemlerin yapılması
sırasında, bu gelir ve kazançların elde edilmesi ve
sürdürülmesi için yapılan giderler, indirim konusu
yapılarak safi kazancın beyan edilmesi ve safi kazanç
üzerinden gerekli verginin hesaplanması öngörülmüştür.
Gelir Vergisi Yasası'nın birinci maddesi uyarınca da:
"Gerçek kişilerin gelirleri Gelir Vergisi'ne tabidir.
Gelirse bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde
ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır."
Kurumlar Vergisi Yasası'nın 6'ncı maddesi gereği olarak
da: "Kurumlar Vergisi, mükelleflerin bir hesap dönemi
içinde elde ettikleri safi kurum kazancı üzerinden
hesaplanır."
Mevcut yasal düzenleme uyarınca "safi kurumu kazancının
tespitinde", Gelir Vergisi Yasası'nın ticari kazanç
hakkındaki hükümleri uygulanmaktadır.
Gelir ve Kurumlar Vergisi Yasaları açısından safi
gelirin belirlenmesi sırasında doğrudan gelirin ve/veya
kazancın elde edilmesi ve bu tür kazancın elde
edilişinin sürdürülebilmesi için yapılan tüm giderler
elde edilen gelir veya hasılattan indirim konusu
yapılabilmektedir.
Gelir Vergisi Yasası'nın uygulanmasında safi kazanca
veya irada ulaşabilmek için indirim konusu yapılabilecek
giderler, gelir ve irat türlerine göre ayrı ayrı
belirlenmiş bulunmaktadır. Buna göre;
* Ticari kazançta, safi kazancın tespitinde dikkate
alınacak ve indirim konusu yapılabilecek giderler Gelir
Vergisi Yasası'nın 40'ıncı maddesinde "İndirilecek
Giderler" başlığı altında,
* Zirai kazancın "Zirai İşletme Hesabı"na göre
belirlenmesi sırasında Gelir Vergisi Yasası'nın 57'nci
maddesinde "Zirai İşletme Hesabı Esasında Giderler"
başlığı altında,
* Ücret gelirlerinde Gelir Vergisi Yasası'nın 63'üncü
maddesinde "Gerçek Ücretler" başlığı altında,
* Serbest meslek kazançlarında Gelir Vergisi Yasası'nın
68'inci maddesinde "Mesleki Giderler" başlığı altında,
* Gayrimenkul sermaye iratlarında Gelir Vergisi
Yasası'nın 74'üncü maddesinde "Giderler" başlığı
altında,
* Diğer kazanç ve iratlarda ise Gelir Vergisi Yasası'nın
mükerrer 81 ve 82'nci maddelerinde,
her bir gelir unsuru için ayrı ayrı indirilecek giderler
belirlenmiş bulunmaktadır.
Menkul sermaye iratlarında elde ediliş aşamasında
yapılması gerekli olan harcamalar son derece sınırlı
olup, yasa koyucu bu harcamalar için ayrı bir madde
oluşturmaya gerek görmemiş, buna karşılık menkul sermaye
iratlarında "safi irat" tanımına yer vermiştir. (Gelir
Vergisi Yasası Madde: 78)
Gelir Vergisi mükellefleri, Gelir Vergisi Yasası'nda yer
alan gelir unsurlarının safi tutarlarını yasada aksine
hüküm yoksa bir beyanname üzerinde toplamak ve beyan
etmek zorundadırlar.
Kurumlar Vergisi mükellefleri ise mükelleflerin bir
hesap dönemi içinde elde ettikleri safi kurum kazancı
üzerinden vergilendirilirler. Ancak dar mükellef
konumunda olanların vergilendirilmesinde Gelir Vergisi
Yasası'nda yer alan gelir unsurlarına göre ayrım geçerli
olmaktadır.
Tam mükellef kurumlarda safi kazancın tespitinde Gelir
Vergisi Yasası'nın ticari kazanç hakkındaki hükümleri
geçerli olup, söz konusu yasanın 40'ıncı maddesinde
sayılmak suretiyle belirlenmiş olan giderler, kurum
kazancının tespitinde indirim konusu yapılmaktadır.
Diğer yandan Kurumlar Vergisi Yasası'nın 9'uncu
maddesinde "İndirilecek giderler" başlığı altında yer
alan giderler de safi kurum kazancının tespiti sırasında
ayrıca indirim konusu yapılabilmektedir.
Vergiye tabi gelir ve kazançların elde edilişi sırasında
bu gelir ve kazançların elde edilişi ile doğrudan
ilişkisi olmayan bazı gider ve harcamaların da yapılması
söz konusu olabilmektedir. Bu tür harcamalardan sosyal
ve kültürel açıdan veya ulusal gelişmişlik düzeyimizi ve
kültür varlıklarımızı korumaya yönelik olan bazı
harcamalarına da Gelir ve Kurumlar Vergisi mükellefleri
tarafından yapılan beyanlar üzerinden indirim konusu
yapılmasına olanak sağlanmış bulunmaktadır. Bu
harcamaların safi gelir ve kazançların tespiti sırasında
indirim konusu yapılması mümkün değildir.
Gelir Vergisi Yasası'nın 89'uncu maddesinde "Diğer
İndirimler" başlığı altında yer alan ve 11 bent halinde
sayılmak suretiyle belirlenmiş olan harcamalar Gelir
Vergisi beyannamesi üzerinde bildirilen gelir
toplamından indirim konusu yapılabilmektedir. Söz konusu
madde uyarınca farklı gelir unsurlarından elde edilen
ve/veya gelir unsurlarından herhangi bir veya birkaçının
toplamından oluşan yıllık beyan üzerinden yasa
maddesinde sayılan harcamalar, yasa maddesinde öngörülen
sınırlamalar çerçevesinde indirim konusu
yapılabilmektedir.
Gelir Vergisi Yasası'nın 89'uncu maddesine benzer bir
düzenleme de Kurumlar Vergisi Yasası'nın 10'uncu
maddesinde yer almaktadır.
Gelir Vergisi Yasası'nın 89'uncu maddesinde yer alan
diğer indirimler de gelir sağlayanın kendisine ve
ailesine yönelik indirimlere öncelik verilirken,
kurumlarda öncelik Ar-Ge'ye ve sponsorluk harcamalarına
yer verilmiş bulunmaktadır.
Veysi Seviğ
Referans/20.10.2009 |
