|
Yabancı paraların
değerlemesi
Vergi usul Yasası'nın 280'inci maddesi hükmü gereği
olarak "Yabancı paralar borsa rayici ile değerlenir.
Borsa rayicinin takarründe muvaza olduğu anlaşılırsa bu
rayiç yerine alış bedeli esas alınır.
Yabancı paranın borsada rayici yoksa, değerlemeye
uygulanacak kur Maliye Bakanlığı tarafından tespit
olunur."
Yasal düzenleme gereği Vergi Usul Yasası'nın yabancı
paraların değerini tespite yönelik hükmü yabancı para
ile olan senetli ve senetsiz alacaklar ve borçlar
hakkında da uygulanmaktadır. Bu bağlamda vadesi gelmemiş
senede bağlı alacaklar ve borçlar, söz konusu yasanın
281 ve 285'inci maddeleri uyarınca değerleme günü
kıymetine irca edilebilir. Ancak senette faiz oranının
yazılı olmadığı durumlarda değerleme gününde geçerli
olan Londra Bankalar Arası Faiz Oranı (LİBOR) esas
alınır.
Ülkemizde yabancı para arz ve talebinin Türk Parası
Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar'la genel
olarak serbest bırakılmış olmasına rağmen bu alanda New
York, Londra veya Frankfurt'ta olduğu gibi bir borsa
kurulmamıştır. (M. Ali Özyer, "Vergi Usul Kanunu
Uygulaması" HUD, 2008 Sf: 556)
TC Merkez Bankası konvertibil dövizler için kendi
uyguladığı kurları bildirirken konvertibil olmayan
dövizler için Frankfurt Borsası'nda oluşan kurlara göre
çapraz kurlardan hesaplama yaparak bu paraların
değerlerini belirlemektedir.
Bu nedenle ülkemizde henüz serbest döviz borsası
kurulmadığından, yabancı paralar ile ilgili değerleme
her yıl sonu itibariyle Maliye Bakanlığı tarafından
tespit ve ilan olunan kurlarla yapılabilmektedir.
Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan 390 sıra numaralı
Vergi Usul Yasası Genel Tebliği ile ticari kazanç sahibi
Gelir Vergisi mükellefleri ile Kurumlar Vergisi
mükelleflerinin kayıtlarında dönem sonunda mevcut
gözüken yabancı paraların değerlemesine esas alınacak
kurlar belirlenmiştir.
Buna göre "Borsada rayici olmayan yabancı paraların ve
bu paralarla olan senetli ve senetsiz alacak borçların
değerlemesinde 2008 yılı sonu itibariyle bu kurlar
uygulanacaktır."
Söz konusu tebliğde de belirtildiği üzere 130 sıra
numaralı Vergi Usul Yasası Genel Tebliği ile 217 seri
numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliği'nde belirtildiği
üzere değerleme günü itibariyle Maliye Bakanlığı'nca kur
ilan edilmediği durumlarda TC Merkez Bankası tarafından
ilan edilen kurların esas alınması gerekmektedir. Bu
şekilde yapılacak değerlemelerde efektif cinsinden
yabancı paralar için efektif alış kurunun, bu kurun
bulunmaması halinde ise döviz alış kurunun, döviz
cinsinden yabancı paralar için ise döviz alış kurunun
dikkate alınması gerekmektedir.
Ancak vergi uygulamaları açısından, bankaların
31.12.2008 tarihi itibariyle yapacakları değerleme
sırasında değerleme söz konusu tebliğ ile belirlenen
kurlar yerine TC Merkez Bankası tarafından belirlenen
esaslara uygun olarak tespit ettikleri ve fiilen
uyguladıkları alış kurlarını esas almaları
gerekmektedir.
Aşağıdaki tabloda 31.12.2007 tarihi ile 31.12.2008
tarihinde Maliye Bakanlığı tarafından belirlenmiş bazı
yabancı paraların YTL ve TL değerleri yer almaktadır.
|
Para birimi
|
31.12.2007
|
31.12.2008
|
Değişim (fark)
|
|
*Amerikan
Doları
|
1.1647
|
1.5123
|
+0.3476
|
|
* Euro
|
1.7102
|
2.1408
|
+0.4306
|
|
* İngiliz
Sterlini
|
2.3259
|
2.1924
|
-0.1335
|
|
* İsviçre
Frangı
|
1.0273
|
1.4300
|
+0.4027
|
|
* Çin Yuanı
|
0.16023
|
0.22245
|
+0.06222
|
|
* Kuveyt
Dinarı
|
4.2261
|
5.4342
|
+1.2081
|
|
* Rus Rublesi
|
0.04772
|
0.05178
|
+0.00406
|
|
* Ürdün Doları
|
1.6547
|
2.1441
|
+
|
|
* 100 Japon
Yeni
|
1.0279
|
1.6732
|
+0.6453
|
|
* Hırvatistan
Kunosu
|
0.23413
|
0.29250
|
+0.05837
|
Yukarıdaki tablonun incelenmesinde de anlaşılacağı
üzere Türk Lirası İngiliz Sterlini dışında diğer para
birimlerine göre 2008 yılında değer yitirmiştir.
Maliye Bakanlığı'nın ilan ettiği kurlar efektif ve döviz
kuru olarak iki ayrı değeri içermektedir. Bu ayırım
ülkemizde bankacılık uygulamasında nakit yabancı paranın
efektif, bunun dışındaki yabancı para cinsinden ödeme
araçlarının çek, poliçe, Hazine bonosu, tahvil vb ise
döviz olarak adlandırılmasından kaynaklanmaktadır. Bu
bağlamda da yabancı para efektif ise ve Maliye
Bakanlığı'nın ilan ettiği kurlar içinde söz konusu
paranın efektif değeri yoksa bu takdirde değerlemede
döviz alış kuru esas alınacaktır.
Döviz alış kurları nakit olmayan yabancı paralar için
uygulanmaktadır. Bu şekilde değerlenecek yabancı
paralarda, döviz olarak adlandırılan yabancı para
cinsinden düzenlenen mektuplar, senetler ve diğer
kıymetli evraklardır. Banka hesaplarında tutulan yabancı
paralar da bir alacak niteliği gösterdiği için döviz
alış kuru ile değerlenir.
Veysi Seviğ
Referans/16.01.2009 |
