|
|
|
| |
Çakışan hizmetlerinizi tahsil
edebilirsiniz!
Değerli okuyucularımız, Sosyal Güvenlik Sistemimizin en
temel açmazlarından birisi olarak karşımıza hizmet
çakışmaları çıkmaktadır. Sizlerden gelen soruları ve
sorunları şöyle bir tasnif ettiğimizde hizmet
çakışmaları tartışmasız ilk beş arasına girmektedir. Bu
nedenle bu haftaki yazımızın konusunu hizmet
çakışmalarının ne anlama geldiğini ve bu problemle
karşılaşmamak için hangi yolun izlenmesi gerektiğini
açıklamaya ayırdık.
Hizmet çakışması, “sigortalının niteliğine uygun
statüdeki sigortalılıkla ilişkilendirilmemesi” olarak
tanımlanmaktadır. Hizmet çakışması bazen iç içe geçen
sigortalılık nedeniyle meydana geldiği gibi yanlış
statüdeki sigortalılıkla ilişkilendirme nedeniyle
oluşabilir.
4/a, 4/b, 4/c
NEDİR?
Örneğin; sigortalı aynı anda hem 4/b (Bağ-Kur)
sigortalısı olduğu halde bir başka iş yerinde çalışması
nedeniyle hatalı olarak 4/a (SSK) sigortalısı olarak
SGK’ya beyan edilebilir. Ülkemizde çalışanların sosyal
güvenliği statülerine göre belirlenmektedir. İş
sözleşmesine göre çalışanlar 4/a, bağımsız çalışanlar,
esnaf ve sanatkârlar ile şirket ortakları 4/b, 657
sayılı Devlet Memurları Kanununa göre çalışanlar ise 4/c
(Emekle Sandığı) sigortalısı olurlar.
Bir kişinin aynı anda birden fazla sigortalılık türünü
kapsayacak biçimde çalışması mümkündür. Gerçekten bir
kişi aynı anda hem iş akdine göre çalışabildiği gibi hem
de herhangi bir bağımsız faaliyeti nedeniyle vergi
mükellefi olabilir. Özellikle iş akdiyle çalışanlar
açısından sıklıkla karşılaşılan bir durumdur.
Sosyal Sigortalarda kimlerin sigortalı sayılacağı,
karşılanacak riskler ve sağlanacak yardımlar kanunla
belirlenir. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel
Sağlık Sigortası Kanunu’nda “zorunluluk ilkesi” ve
“teklik ilkesi” egemendir. Bu ilke sonucunda sigortalı
birden fazla statüde sigortalı olamadığı gibi, zorunlu
tutulan statü dışında da sigortalı olamaz.
E. SANDIĞINA
ÖNCELİK
5510 sayılı Kanuna göre; sigortalının 4/a, 4/b, 4/c
sigortalılık hallerinden birden fazlasına aynı anda tabi
olmasını gerektirecek şekilde çalışması halinde;
öncelikle 4/c kapsamında, 4/c kapsamında çalışması yoksa
ilk önce başlayan sigortalılık ilişkisi esas alınarak
sigortalı sayılacağını hüküm altına almıştır. Belirtelim
ki, 5510 sayılı Kanun hizmet çakışmalarında 4/c
sigortalılığına öncelik tanımış, kişi 4/c’li olduğu
andan itibaren daha önceden devam eden 4/a ve 4/b
sigortalılığı varsa bunları geçersiz saymıştır. 4/a ve
4/b sigortalılığında ise önce başlayan sigortalılığa
geçerlilik tanıyarak önce başlayan sigortalılık
kesintiye uğramadığı sürece, sonra başlayan çalışma
nedeniyle sigortalı olunamayacağını belirlemiştir.
GERİ ALMA ŞARTLARI
Sigortalının çalışmasının yanlış statüde bildirilmesi
halinde SGK mahsuplaşma yoluyla sigortalıların
mağduriyetlerini önlemektedir. Bunun için belirli
niteliklerin varlığı gerekmektedir. Prim
mahsuplaşmasının dört şartı bulunmaktadır.
> Bunlardan ilki; 1 Nisan 2006 tarihine kadar
sigortalının çakışan hizmet sürelerinin sosyal güvenlik
kurumlarınca iptal edilmemiş olmasıdır.
> İkincisi; sigortalıya da hak sahiplerinin talepte
bulunmasıdır.
> Üçüncü; sigortalının yasal olarak tabi olması
gerektiği statü nedeniyle borcunun bulunmasıdır.
Sigortalının zorunlu statüdeki sigortalılığından dolayı
SGK’ya borcunun olmaması halinde çakışma nedeniyle prim
mahsuplaşmasından söz edebilmek mümkün olmamaktadır. Bu
durumda mahsuplaşma yapılmayacak sadece sigortalı adına
yersiz ödenen primin sigortalı hissesi sigortalıya iade
edilecektir.
İŞVERENDEN TAHSİLAT
> Dördüncü şart ise; sigortalı adına yersiz olarak beyan
edildiği/ilişkilendirildiği statüden prim ödenmiş
olmasıdır. Şayet kişi sigortalı olarak beyan edilmiş
ancak adına prim ödenmemiş ise prim mahsuplaşması
gerçekleşmeyecek sadece sigortalının yersiz beyan
edildiği sigortalılığının iptali ile yetinilecektir.
Belirtelim ki; sigortalı beyan edildiği halde
işverenince SGK’ya primi ödenmeyen sigortalı, işverenine
başvurarak kazancından kesilen sigortalı hissesini talep
etme hakkına sahiptir. Çünkü sigortalı adına beyan
edilen hizmetler iptal edileceğinden işverenin de iptal
oranında prim borcu azalacaktır.
NASIL
BAŞVURACAKSINIZ?
Başvuruların yazılı yapılması gerekmekte olup, sigortalı
yapacağı yazılı başvuruya her iki sosyal güvenlik
kurumuna ait sigortalı hizmet cetvelini eklemeli,
çakışmanın geçtiği dönemleri de ayrıntılı olarak
dilekçesine yazmalıdır. Başvurular SGK İl Müdürlüğüne
yapılmalı, SGK’ya bağlı birden çok sosyal güvenlik
merkezi varsa, sigortalı zorunlu sigortalığının geçtiği
Sosyal Güvenlik Merkezi 4/b birimine başvurmalıdır.
Sigortalının yazılı talebi sonucu başvuruyu alan SGK
İl/Merkez Müdürlüğü çakışan dönemlere ait yatırılmış
primlere ait sigortalı ve işveren hissesinin tamamını
(işsizlik sigortası primi hariç) sigortalının tabi
olduğu statüdeki prim borcuna mahsup edecektir. Yapılan
mahsuplaşma sonucu sigortalının tabi statüdeki
sigortalıktan dolayı borcu kalmış ise kalan kısım
sigortalı tarafından ödenecektir.
ŞERİF AKÇAN
15.11.2009
|
|
|
|
|
