|
Eksik gün nedenlerini belgeleme sıkıntısı
Kayıtdışı istihdamı önlemek için deprem yılı reformunu
içeren 4447 sayılı Yasa ile getirilen önlemlerden biri
de “eksik gün nedenlerinin Kurum'a bildirilmesi”. Bu
uygulama da işçilerin sigortalı işe girişlerinin en az
bir gün önceden Kurum'a bildirilmesiyle yaşıt. Ama eksik
gün nedenlerinin Kurum'a bildirilmesi uygulamasında
işverenlerin sıkıntı çekmesine neden olan birçok husus
var. Bu sıkıntılar, eksik günlerin belgelenmesi ve
süresi dışında yapılan bildirimlerde sonradan
düzenlenebileceği öngörülen bazı belgelerin geçersiz
addedilmesi gibi iki temel nedenden kaynaklanıyor.
İşyerinde çalışan işçilerin ücretlerinin ve bu nedenle
sigorta primlerinin tahakkuk ettirilmesi
uygulamalarındaki sözkonusu “eksik gün nedenlerinin
Kurum'a bildirilmesi” sorunları hakkında etraflıca
düşünülüp hukuka uygun sağlam bir değerleme yapısının
kurularak tereddütlerin ortadan kaldırılması gerekiyor.
Şöyle ki, hem kötüye kullanımın önüne geçilmesi, hem de
örneğin işçinin ücretsiz izin kullandığı işyeri
uygulamasıyla sabit olduğu halde sadece eskiden Ek-8
(01.10.2008 tarihi öncesinde), yeni Ek-10 formunun yasal
süresi içerisinde verilmemesi nedeniyle, işçi talebi ve
işveren onayına dayalı olan ücretsiz izin uygulamasının
yok farzedilmesi gibi hukuksuzluğa yol açılmaması,
böylece Eksik Gün Bildirimi uygulamasının
içselleştirilmesinde hakkaniyete uygunluğun sağlanması,
çalışmadığı ve hak etmediği halde prim kazanmasının
önüne geçilmesi gerekmektedir. Çünkü bu haksız
uygulamadan doğan hem işçi hem de Kurum açısından prim
alacağının hiçbir hukukî dayanağı olmadığı gibi, bu prim
tahsilâtının “sebepsiz zenginleşme” olacağı da
tartışılabilir. Bu alandaki çalışmanın bir günlük
yazımızın boyutunu aştığını kabul etmeliyiz.
Bunun için öncelikle Eksik Gün Bildirimi uygulaması
hakkında bilgi sunmalıyım.
Ay içinde bazı iş günlerinde çalıştırılmayan ve
çalıştırılmadığı günler için ücret de ödenmeyen
sigortalıların eksik çalışma nedenlerinin Aylık Prim ve
Hizmet Belgesine (APHB'ne) kaydedilmesi gerekmektedir.
Dolayısıyla ay içinde bazı iş günlerinde çalıştırılmayan
ve çalıştırılmadığı günler için de ücret ödenmediği
beyan edilen sigortalılara ilişkin olarak, APHB'nde
kayıtlı eksik gün nedeni hanesine, aşağıda belirtilen
nedenlerden sigortalının durumunu açıklayan kod
numarası, APHB'ne kaydedilecektir.
Özel sektör işyerleri için eksik gün bilgi formunun
yasal süresi olan en geç belgenin ilişkin olduğu ayı
izleyen ayın 23'üne kadar hem e-bildirgede eksik gün
nedeninin gösterilmesi, hem de “Eksik Gün Bilgi
Formu”nun eki belgelerle birlikte SGK'na verilmesi ve
kurum tarafından onaylı bir suretinin saklanması
gerekmektedir.
Sigortalının eksik çalışma nedenleri, Sosyal Sigorta
İşlemleri Yönetmeliği(SSİY)'nin ekinde yer alan APHB'nin
arka sayfasında açıklanmış ve eksik gün nedenleri şöyle
sayılmıştır: “01-İstirahat, 02-Ücretsiz/aylıksız izin,
03-Disiplin cezası, 04-Gözaltına alınma, 05-Tutukluluk,
06-Kısmi istihdam, 07-Puantaj kayıtları, 08-Grev,
09-Lokavt, 10-Genel hayatı etkileyen olaylar, 11-Doğal
afet, 12-Birden fazla, 13-Görevden uzaklaştırma,
14-Diğer”.
Kamu işyerleri ve toplu iş sözleşmesi imzalanan
işyerleri hariç olmak üzere, ay içinde bazı işgünlerinde
çalıştırılmadığı ve ücret ödenmediği beyan edilen
sigortalıların eksik çalıştıklarını ispatlayan
belgelerin SSİY'nin 10 no.lu ekinde yer alan belge ile
APHB'nin verilmesi gereken süre içinde işyerinin bağlı
bulunduğu Sosyal Güvenlik İl/Merkez Müdürlüğüne elden
verilmesi veya aynı süre içinde posta ile gönderilmesi
gerekmektedir. Kamu işyerleri ile toplu iş sözleşmesi
imzalanan işyerleri ise, sigortalıların eksik çalışma
nedenlerini APHB'lerinde beyan etmeleri yeterli olup, bu
durumu kanıtlayıcı belge ibraz etmeleri zorunlu
bulunmamaktadır.
Sigortalıların otuz günden az çalıştığını gösteren bilgi
ve belgelerin Kuruma verilmemesi veya verilen bilgi ve
belgelerin Kurumca geçerli sayılmaması halinde, otuz
günden az bildirilen sürelere ait primler Kurumca re'sen
tahakkuk ettirilerek tahsil edilmektedir.
Eksik gün nedenlerine ilişkin bilgi ve belgelerin Kuruma
verilmemesi veya verilmesine rağmen Kurumca geçerli
sayılmaması halinde, işveren / alt işverenlerden eksik
bildirilen günlere ilişkin ek nitelikteki APHB'lerinin
bir aylık süre içinde verilmesi, 7201 sayılı Kanuna göre
tebliğ edilen yazı ile istenilmekte, ek nitelikteki
APHB'lerinin söz konusu yazının tebliğinden itibaren bir
aylık süre içinde verilmemesi halinde, bahse konu prim
belgeleri ilgili ünitece re'sen düzenlenmekte, tahakkuk
eden primler yine 7201 sayılı Kanuna göre tebliğ edilen
yazı ile işveren / alt işverenlere bildirilmektedir.
Eksik gün nedenlerine ilişkin bilgi ve belgelerin Kuruma
verilmemesi veya Kurumca geçerli sayılmaması halinde,
7201 sayılı Kanuna göre tebliğ edilen yazı ile işveren /
alt işverenlerden eksik gün nedenlerine ilişkin bilgi ve
belge değil, sigortalıların eksik bildirilen sürelerine
ilişkin ek nitelikteki APHB'lerinin verilmesi
istenilmektedir.
Diğer taraftan, eksik bildirilen günlere ilişkin ek
nitelilikteki APHB'lerinin Kuruma verilmesine ilişkin
yapılan Kurum tebligatı üzerine, işveren / alt
işverenlerce, ek nitelikte APHB yerine, söz konusu
belgede kayıtlı sigortalıların eksik çalışma nedenlerine
ilişkin her zaman düzenlenebilir nitelikte olmayan belge
ibraz edilmesi halinde (belgelerin noter tasdikli veya
resmi nitelikte olması kaydıyla), söz konusu belgelere
de itibar edilmektedir.
Eksik gün nedenlerine ilişkin bilgi ve belgeleri Kuruma
vermeyen veya vermelerine rağmen Kurumca geçerli
sayılmayan işveren / alt işverenlere gönderilen
tebligatlarda, ek nitelikteki APHB'lerinin hangi
sigortalılar için düzenlenmesi gerektiği, prim ödeme gün
sayısı ve prime esas kazanç tutarı da belirtilmektedir.
İşveren / alt işverenlerden istenilen ek nitelikteki
APHB'ndeki prime esas kazanç tutarının ne kadar olacağı,
sigortalının ilgili ayda daha önce Kuruma bildirilmiş
olan prime esas kazanç tutarının prim ödeme gün sayısına
bölünmesi suretiyle bulunan günlük kazanç tutarının
eksik bildirilen gün sayısı ile çarpılması suretiyle
hesaplanmaktadır. Eksik gün nedenlerine ilişkin bilgi ve
belgelerin Kuruma verilmemesi veya verilen bilgi ve
belgelerin Kurumca geçerli sayılmaması üzerine, işveren
/ alt işverenlerden istenilen ek nitelikteki
APHB'lerinin bir aylık süre içinde verilmeyerek
sözkonusu belgelerin ilgili ünitece re'sen düzenlenmesi
halinde, belgede kayıtlı sigortalıların prim ödeme gün
sayısı ve prime esas kazanç tutarı da aynı şekilde
hesaplanmaktadır.
Sigortalıların otuz günden az çalıştığını gösteren bilgi
ve belgelerin APHB'nin verilmesi gereken süre içinde
Kuruma verilmemesi veya verilen bilgi ve belgelerin
Kurumca geçerli sayılmaması halinde belgenin Kurumca
re'sen düzenlenmesi durumunda, aylık asgarî ücretin iki
katını geçmemek kaydıyla her bir ek belgede kayıtlı
sigortalı sayısı başına, aylık asgarî ücretin yarısı
tutarında idari para cezası (İPC) uygulanmaktadır.
Netice olarak şu hususu vurgulamalıyım. Çalışma ve
Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve SGK, bu uygulamanın
doğurduğu sıkıntıları gidermek için bilimsel bir çalışma
başlatmalı ve mükellefleri evrak sıkıntılarından doğru
bir şekilde kurtarmayı başarmalıdır.
Tahsin Sınav
Y.Şafak/08.06.2009 |
